طرح کمک‌رسانی به غزه نمی‌تواند راه‌حلی برای حل مشکلات محاصرەشدگان باشد

با گذشت بیش از دو ماه از محاصره کامل غزە، حدود ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر در آستانه یک فاجعه انسانی قرار گرفته‌اند. گرسنگی، کمبود آب، نبود دارو و ویرانی گسترده زیرساخت‌ها، زندگی را برای ساکنان این باریکه غیرقابل تحمل کرده و دولت و ارتش اسرائیل کماکان اجازه ورود هیچ نوع کمکی به این منطقه بحران‌زده نمی‌دهند.

در این میان، بنیاد بشردوستانه غزه، نهادی تازه‌تأسیس و مورد حمایت ایالات متحده آمریکا، طرحی را برای مدیریت کمک‌های بشردوستانه به این منطقه ارائه کرده است.

تاسیس این بنیاد که قرار است جایگزین سیستم‌های سنتی سازمان ملل و نهادهای غیردولتی شود، با هماهنگی و حمایت دولت اسرائیل طراحی شده و نگرانی‌های جدی را درباره نقض اصول بشردوستانه و احتمال تثبیت اشغال غزه برانگیخته است. از همین رو بیم آن می‌رود که این ابتکار، بیش از آنکه راه‌حلی برای بحران انسانی باشد، ابزاری برای پیشبرد اهداف سیاسی و نظامی باشد.

طرح بنیاد بشردوستانه غزه و رویکرد اسرائیل

بنیاد بشردوستانه غزه در فوریه ۲۰۲۵ در سوئیس تأسیس و هدف اعلامی آن، کمک‌رسانی به مردم غزه در شرایط بحرانی عنوان شده است. بر اساس گزارش واشنگتن پست، این طرح پس از مشورت میان دولت‌ اسرائیل، ایالات متحده آمریکا و احتمالا چندین دولت غربی دیگر برای مدیریت بحران انسانی غزه طراحی شده است؛ طرحی با هدف جلوگیری از دسترسی حماس به کمک‌ها و تحت نظارت مستقیم اسرائیل.

کابینه امنیتی اسرائیل در تاریخ ۴ مه ۲۰۲۵ این طرح را با اکثریت آرا تأیید کرد، اما با این شرط سختگیرانه کە حماس نباید هیچ نقشی در توزیع کمک‌ها داشته باشد.

این رویکرد نشان‌دهنده تلاشی تحت نظارت از سوی اسرائیل برای کنترل کامل بر جریان کمک‌های انسانی و تضعیف نهادهای محلی فلسطینی، و همچنین دور زدن مهمترین نهاد بین‌المللی فعال در غزه،‌ یعنی آژانس امدادرسانی و کاریابی برای آوارگان فلسطینی در خاور نزدیک «اوروا» است.

بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، صراحتاً اعلام کرده است که هدف نهایی این اقدامات، «اشغال» غزه و ایجاد «حضور پایدار» در این منطقه است؛ هدفی که به گفته وب سایت آکسیوس، بخشی از برنامه‌ای گسترده‌تر برای گسترش عملیات نظامی اسرائیل در غزه به شمار می رود.

اهداف اعلامی و مکانیزم توزیع کمک‌ها

بنیاد مذکور اعلام کرده است که قصد دارد با ایجاد چهار مرکز توزیع امن، نیازهای اولیه یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر از ساکنان غزه را تأمین کند و در نهایت به بیش از ۲ میلیون نفر خدمات ارائه دهد. اقلام کمکی شامل غذا، آب، کیت‌های بهداشتی و تجهیزات پزشکی خواهد بود و قرار است این کمک‌ها بدون پیش‌شرایط و صرفاً بر اساس نیاز افراد توزیع شود. با این حال،‌ مکانیزم توزیع این کمک‌ها به شدت تحت نظارت و کنترل اسرائیل قرار خواهد گرفت.

بر اساس گزارش آکسیوس، کمک‌ها از طریق گذرگاه‌های اسرائیلی مانند اشدود یا کرم شالوم وارد می‌شوند و دسترسی به مراکز توزیع مستلزم طی کردن روند غربالگری بیومتریک و تأییدیه‌های نظامی از سوی اسرائیل است. همچنین، تعداد کامیون‌های کمک‌رسانی به ۶۰ دستگاه در روز محدود شده است؛ که ده برابر کمتر از دوره آتش‌بس قبلی است و این محدودیت خطر تشدید گرسنگی در منطقه را افزایش می‌دهد.

از منظر اسرائیل، این طرح دو هدف راهبردی را دنبال می کند:

نخست، تضعیف حماس با جلوگیری از دسترسی این گروه به منابع مالی و اقلام کمکی؛ و دوم، تثبیت کنترل نظامی و سیاسی بر نوار غزه. این در حالی است که منتقدان بر این باورند که این طرح بیش از آنکه بشردوستانه باشد، ابزاری برای پیشبرد اهداف اشغالگرایانه ‌و سیاسی اسرائیل است.

حامیان طرح و ارتباطات مالی-امنیتی با اسرائیل

این طرح از سوی نهادها و شرکت‌های متعددی پشتیبانی می‌شود که روابط نزدیکی با اسرائیل دارند. بنیاد مزبور توسط کهنه‌سربازان نظامی آمریکا و مقامات پیشین اداره می‌شود و هیچ فرد فلسطینی‌ای در ساختار مدیریتی آن حضور ندارد.

جیک وود، مدیر اجرایی این بنیاد، کهنه‌سرباز تفنگداران دریایی آمریکا و بنیان‌گذار تیم روبیکون است؛ و جان آکری، رئیس مأموریت این نهاد تازه تاسیس، سابقه فعالیت در آژانس توسعه بین‌المللی آمریکا (USAID) را در کارنامه خود دارد. اعضای هیئت مدیره نیز شامل افرادی مانند نیت موک، مدیرعامل سابق آشپزخانه مرکزی جهانی، و رایسا شینبرگ، معاون فعلی مسترکارت با سابقه فعالیت در خزانه‌داری آمریکا، هستند.

از نظر مالی، این بنیاد با بانک‌های آمریکایی مانند Truist و JPMorgan Chase همکاری داشتە و بنا بر گزارش Fundraiso، در حال راه‌اندازی شعبه‌ای در سوئیس با حمایت مالی بانک سرمایه‌گذاری گلدمن ساکس است. همچنین، این نهاد با شرکت Deloitte برای حسابرسی و یک شرکت حقوقی آمریکایی برای انطباق قانونی قرارداد بسته است.

از نظر امنیتی، مسئولیت حفاظت از مراکز توزیع کمک‌ها بر عهده‌ پیمانکاران خصوصی آمریکایی مانند Safe Reach Solutions (SRS) و UG Solutionsاست؛ شرکت هایی که سابقه همکاری با اسرائیل را دارند. این شرکت‌ها با واحد هماهنگی فعالیت‌های دولت اسرائیل و ارتش اسرائیل در ارتباط مستقیم هستند. این دو شرکت پیش‌تر در تأمین امنیت کریدور نتزاریم نقش ایفا کرده‌اند. گزارش آکسیوس نشان می‌دهد که این هماهنگی بخشی از توافق میان آمریکا و اسرائیل برای مدیریت کمک‌ها است. بنظر می‌رسد واشنگتن در تلاش است تا راهی را برای کاهش فشارها بر تل‌آویو بیابد.

پیش از این نیز در مارس ۲۰۲۴ ایالات متحده برای کاهش فشارها بر اسرائیل، اقدام به احداث یک اسکله موقت در سواحل غزه کرد تا از آن برای ورود کمک‌های بشردوستانه استفاده شود. با این حال،‌نتیجه این پروژه 300 میلیون دلاری چندان موفق نبود و تنها ۶۰۰ کامیون حامل کمک از طریق این اسکله وارد غزه شدند، در حالی که بخش اعظم 8 هزار تن مواد غذایی و کمک‌های بشردوستانه به دلیل عدم صدور مجوز از سوی اسرائیل در سواحل غزه فاسد شد و هرگز به دست مردم غزه نرسیدە است.

علاوه‌براین اسرائیل و ایالات متحده آمریکا متهم شده‌اند که درپوشش کامیون‌های ورودی به این باریکه از طریق اسکله موقت عملیاتی را در کمپ پناهندگان نصیرات برای آزاد کردن گروگان‌ها سازماندهی کردهاند؛ عملیاتی که به بهای جان بیش از ۲۷۴ نفر عمدتا غیرنظامی تمام شد وصدها نفر دیگر را مجروح کرد.

واکنش سازمان ملل و نهادهای بین‌المللی

سازمان ملل و نهادهای بشردوستانه واکنش تندی به این طرح نشان داده‌اند و آن را نقض آشکار اصول بشردوستانه می‌دانند. بر اساس بیانیه مشترک سازمان ملل و تمام آژانس‌های فعال در غزه، که در آکسیوس منتشر شد، این طرح اصول بنیادین بشردوستانه شامل انسانیت، بی‌طرفی، استقلال و عدالت را نقض می‌کند.

دفتر هماهنگی امور بشردوستانه (OCHA) هشدار داده که این طرح به "نظامی‌سازی کمک‌ها" منجر می‌شود و ممکن است مراکز توزیع را به اهداف نظامی تبدیل کند. جنس لئرکه، سخنگوی OCHA، در گفت‌وگو با NPR اظهار داشت:

این طرح نه‌تنها اصول بشردوستانه را زیر پا می‌گذارد، بلکه خطر تبدیل مراکز کمک‌رسانی به اهداف نظامی را افزایش می‌دهد و جان غیرنظامیان را به خطر می‌اندازد.

همچنین، گزارش واشنگتن پست به نقل از یک مقام ارشد سازمان ملل که نخواست نامش فاش شود، آورده است: «این طرح به نظر می‌رسد بخشی از استراتژی نظامی اسرائیل برای کنترل جمعیت غزه باشد، نه تلاشی واقعی برای کاهش رنج مردم.» سازمان ملل اعلام کرده که در این طرح مشارکت نخواهد کرد و خواستار رعایت اصول بین‌المللی است.

علاوه بر این، آکسیوس گزارش داده است که سازمان‌های غیردولتی فعال در غزه نیز این طرح را غیرقابل اجرا و مغایر با اصول بشردوستانه دانسته‌ و هشدار داده‌اند که محدودیت‌های اعمال‌شده، مانند ورود تنها ۶۰ کامیون در روز، بخش‌های بزرگی از جمعیت غزه، به‌ویژه گروه‌های آسیب‌پذیر مانند کودکان و سالمندان، را از دسترسی به کمک‌ها محروم خواهد کرد.

مارتین گریفیث، هماهنگ‌کننده کمک‌های اضطراری سازمان ملل، در بیانیه‌ای که در NPR منتشر شد، تأکید نمودە است کە ما نمی‌توانیم در طرحی مشارکت کنیم که به جای کمک به مردم، به ابزاری برای فشار سیاسی و نظامی تبدیل شود.

متعاقب حملە اسرائیل بە نوار غزە، امداد رسانی بە این منطقە با مشکلات فراوانی مواجە شدە است.