از میدان جنگ تا صف تابعیت؛ جنگجویان جهادی خارجی خواهان شهروندی سوریە هستند

جنگجویان اسلامگرای افراطی خارجی کە در طول جنگ داخلی سوریه از خارج به این کشور پیوسته‌اند، به‌طور رسمی از دولت جدید تحت رهبری اسلام‌گرایان درخواست تابعیت کرده‌اند. آن‌ها استدلال می‌کنند که نقش‌شان در سرنگونی بشار اسد، رئیس‌جمهور سابق، به آنها حق داشتن جایگاهی در آینده این کشور را می‌دهد. این اقدام در کشوری که از جنگ ویران شده و به دنبال ثبات و حمایت بین‌المللی است، بحث‌برانگیز شده است.

به گزارش رویترز، درخواست‌نامه‌ای که روز پنج‌شنبه به وزارت کشور سوریه ارائه شد، تأکید می‌کند که هزاران نفر از ساکنین خارجی‌ ـ که به‌عنوان «مهاجرین» شناخته می‌شوند ـ و در کنار شورشیان، از جمله گروه هیات تحریر الشام (HTS) جنگیده‌اند، باید تابعیت کامل و گذرنامه سوری دریافت کنند.

این درخواست به رهبری بلال عبدالکریم، کمدین سابق آمریکایی که از سال ۲۰۱۲ به‌عنوان «روزنامه‌نگار جنگی» در سوریه زندگی می‌کند، تنظیم شده است.

در این درخواست‌نامه آمده است: «ما نان را تقسیم کردیم، در غم و اندوه شریک بودیم و در آرزوی آینده‌ای آزاد و عادلانه برای سوریه سهیم شدیم... اما برای ما، مهاجرین، وضعیت‌مان همچنان نامشخص است.»

این نامه از رهبری سوریه می‌خواهد که با «خرد، دوراندیشی و برادری» به آن‌ها تابعیت کامل و حق داشتن گذرنامه سوری اعطا کند.

امضاکنندگان این درخواست شامل افرادی از کشورهایی مانند مصر، عربستان سعودی، لبنان، پاکستان، اندونزی، مالدیو، بریتانیا، آلمان، فرانسه، آمریکا، کانادا و همچنین مردم چچنی و اویغور هستند.

بسیاری از آن‌ها فاقد اسناد معتبرند و برخی تابعیت اصلی خود را از دست داده‌اند و در صورت بازگشت به کشورهایشان با خطر زندان طولانی‌مدت یا حتی اعدام مواجه‌اند.

موضوعی بحث‌برانگیز

سرنوشت جنگجویان خارجی از زمانی که هیات تحریر الشام به رهبری احمد الشرع، در دسامبر گذشته و پس از سرنگونی رژیم اسد به قدرت رسید، موضوعی حساس بوده است. در حالی که الشرع پیشنهاد داده که ممکن است به جنگجویان خارجی و خانواده‌هایشان تابعیت اعطا شود، تاکنون هیچ اقدام مشخصی انجام نشده است.

این پیشنهاد نگرانی‌هایی را در میان برخی سوری‌ها برانگیخته است؛ آن‌ها نگرانند که جنگجویان خارجی، که وفاداری‌شان بیشتر به ایدئولوژی پان‌اسلامی است تا به سوریه، «وحدت ملی» را تضعیف کنند.این جنگجویان همچنین بە کشتار غیرنظامیان متهم شدەاند و مشارکت این افراد در خشونت‌های فرقه‌ای، این نگرانی‌ها را تشدید کرده است.

تحقیقات رویترز در ماه مارس نشان داد که جنگجویان خارجی، از جمله اویغورها، ازبک‌ها، چچنی‌ها و برخی جنگجویان عرب، در حملاتی که بیش از هزار نفر از اقلیت علوی کشه‌ شدند، مشارکت داشتند، هرچند گروه‌های سوری عمدتاً مسئول این حملات بودند.

میراثی پیچیده

از آغاز جنگ داخلی سوریه در سال ۲۰۱۱، هزاران خارجی سنی‌مذهب به گروه‌های شورشی، از جمله HTS، پیوستند. برخی به‌عنوان جنگجویانی سرسخت شهرت یافتند و حتی به‌عنوان محافظ شخصی رهبران HTS خدمت کردند.

دیگران، از جمله امدادگران و روزنامه‌نگارانی مانند عبدالکریم، در نقش‌های غیرنظامی به شورشیان کمک کردند. بسیاری از آن‌ها در سوریه ازدواج کرده و خانواده تشکیل داده‌اند و اکنون به دنبال ساختن زندگی در کشوری هستند که برای آن جنگیدند.

یک جنگجوی اویغور که به دلیل حساسیت موضوع نخواست نامش فاش شود بە رویترز گفتە: «من پسری ۴ ساله دارم که به‌زودی باید به مدرسه برود و باید به آینده او به‌دور از میدان‌های نبرد جهاد فکر کنم.»

توقیف شریف، «امدادگر» بریتانیایی که از سال ۲۰۱۲ در سوریه زندگی می‌کند و در سال ۲۰۱۷ به اتهام ارتباط با گروهی مرتبط با القاعده تابعیت بریتانیایی‌اش سلب شد، در ماه مه استدلال کرد که خارجی‌هایی که به جامعه سوریه کمک کرده‌اند، شایسته تابعیت هستند. او به رویترز گفت: «مهاجرین نه قاتل بودند، بلکه ناجیانی بودند که برای پایان دادن به ستم به اینجا آمدند.»

چالش‌های پیش روی رهبری جدید سوریه

دولت جدید با چالش جدی برای ایجاد تعادل روبه‌روست. اعطای تابعیت می‌تواند جنگجویان خارجی و خانواده‌هایشان را ادغام کرده و احتمالاً پاسخگویی آن‌ها را تحت قانون سوریه تضمین کند. حامیان، از جمله عبدالکریم، این را «نتیجه عادلانه» برای فداکاری‌های آن‌ها می‌دانند. دولت پیش‌تر برخی از جنگجویان خارجی را به پست‌های ارشد نظامی منصوب کرده و با تأیید آمریکا، هزاران نفر را در ارتش سوریه ادغام کرده است.

با این حال، این اقدام ممکن است هم سوری‌هایی را که از نفوذ خارجی نگران‌اند و هم دولت‌های خارجی را که تمایلی به تعامل با حکومتی مرتبط با افراطی‌گری ندارند، بیگانه کند. از سویی دیگر، تعداد کمی از کشورها تمایل به بازگرداندن شهروندانی که در جنگ سوریه شرکت کرده‌اند نشان داده‌اند.

عروه عجوب، تحلیلگر سوری که از سال ۲۰۱۶ گروه‌های جهادی سوریه را مطالعه کرده، هشدار داد که این موضوع نیاز به گفت‌وگوی گسترده‌تر با جامعه دارد. او گفت: «این موضوع باید از طریق گفت‌وگو با طیف گسترده‌ای از جامعه سوری که هنوز نظرات متفاوتی در این مورد دارد، حل‌وفصل شود.»

سخنگوی وزارت کشور سوریه اعلام کرد که تصمیم‌گیری در این زمینه به عهده ریاست‌جمهوری است. در حالی که سوریه در دوران پس از اسد پیش می رود، مسئله سرنوشت جنگجویان افراطی خارجی همچنان یک چالش حیاتی برای این کشور است.