آیا جنگ تجاری ترامپ هند و چین را به سوی یک اتحاد ناخواسته سوق می‌دهد؟

سیاست‌های تعرفه‌ای تهاجمی ترامپ، با هدف فشار بر روسیه، ناخواسته هند و چینِ رقیب را به سوی همگرایی تاکتیکی سوق داده است. در حالی که اختلافات مرزی و رقابت ژئوپلیتیک پابرجاست، منافع مشترک در برابر واشنگتن بی‌ثبات، محرک گفت‌وگو و همکاری محدود شده است. این نزدیکی، ضمن ایجاد فرصت‌های اقتصادی، می‌تواند توازن منطقه‌ای را دگرگون کرده و موقعیت آمریکا در هند-آرام را تضعیف کند.

رابطه هند و چین سال‌هاست با مناقشه مرزی خونین، عدم‌توازن قدرت گسترده و رقابت شدید برای بسط نفوذ در آسیا تعریف شده است. با این حال، در یک تحول غیرمنتظره، سیاست‌های تجاری تهاجمی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، ممکن است این دو غول را به سوی نوعی همگرایی محتاطانه و تاکتیکی سوق دهد.

به گزارش شبکه سی‌ان‌ان، این پرسش مطرح است: آیا ترامپ ناخواسته هند و پکن را به یک «ازدواج مصلحتی» وادار می‌کند؟ مانند بسیاری از روابط، این موضوع نیز پیچیده است.

یک دشمن مشترک در واشنگتن

اعلام اخیر ترامپ مبنی بر اعمال تعرفه پایه ۲۵ درصدی بر واردات از هند، که قرار است به دلیل خرید نفت روسیه به ۵۰ درصد افزایش یابد، یادآور فشارهای طولانی‌مدت او بر چین است. این اقدام نقطه اشتراکی نادر میان دهلی‌نو و پکن ایجاد کرده است. هر دو اکنون با کاخ سفیدی بی‌ثبات و غیرقابل پیش‌بینی مواجه‌اند که با متحدان و رقبای ژئوپلیتیک خود رویکردی معامله‌گرانه و تحقیرآمیز دارد.

هند و چین پیش‌تر نیز در حال بهبود روابط سرد خود بودند؛ توافق‌های اخیر برای ازسرگیری پروازهای تجاری مستقیم و بازگشایی اماکن زیارتی در تبت، نشانه‌های این روند است. تحلیلگران معتقدند اقدامات ترامپ این فرآیند را تسریع کرده است.

در رابطە با این همگرایی آرام، فاروا عامر، مدیر ابتکارات جنوب آسیا در مؤسسه سیاست آسیا، به سی‌ان‌ان گفت:

ممکن است شاهد بهبود بیشتر روابط هند و چین در مواجهه با یک ایالات متحده سرسخت باشیم.

با این حال، او هشدار داد که دهلی‌نو باید این تغییر را با دقت مدیریت کند تا پیشرفت‌های چندین‌ساله در روابط با واشنگتن به خطر نیفتد.

در این میان، دولت هند واکنشی قاطع نشان داده است. نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند، که تحت فشار داخلی قرار دارد، هفته گذشته اعلام کرد: هند هرگز منافع کشاورزان، ماهیگیران و دامداران را به خطر نخواهد انداخت.

مقامات هندی تعرفه‌ها را «ناعادلانه» و «غیرموجه» خوانده‌اند و به ریاکاری کشورهای غربی، از جمله آمریکا، اشاره می‌کنند که همچنان کودها و مواد شیمیایی از روسیه وارد می‌کنند.

یک همگرایی استراتژیک؟

این همگرایی تاکتیکی با گزارش‌هایی درباره برنامه مودی برای شرکت در اجلاس سازمان همکاری شانگهای (SCO) در تیانجین در اواخر ماه جاری برجسته شده است.

این نخستین سفر او به چین در هفت سال گذشته خواهد بود. سخنگوی وزارت خارجه چین، گوئو جیاکن، ضمن استقبال از این خبر ابراز امیدواری نمود که این اجلاس به اتحاد، دوستی و نتایج ثمربخش منجر شود.

با این حال، تحلیلگران تأکید می‌کنند این اتحاد بیشتر از سر مصلحت است تا باور. بی‌اعتمادی عمیق میان هند و چین، که ریشه در درگیری‌های مرزی ۲۰۲۰ در هیمالیا و روابط نزدیک چین با پاکستان دارد، همچنان مانعی بزرگ برای ارتقای روابط محسوب می شود.

میلان وایشناو، مدیر برنامه جنوب آسیا در بنیاد کارنگی برای صلح بین‌المللی، این وضعیت را «ترکیبی از همکاری اقتصادی رو به رشد و رقابت استراتژیک» توصیف می‌کند.

برای هند، مخاطرات بالاست. ایالات متحده سال‌هاست که دهلی‌نو را به عنوان وزنه‌ای دموکراتیک در برابر نفوذ فزاینده چین در منطقه هند-آرام تقویت کرده است. در دوران ریاست‌جمهوری جو بایدن، این مشارکت عمیق‌تر شد و واشنگتن اغلب انتقادها درباره پسرفت دموکراتیک در دولت مودی را نادیده گرفت تا همگرایی استراتژیک را در اولویت قرار دهد.

اما بازگشت ترامپ این اجماع را برهم زده است. انتقاد علنی او از اقتصاد هند و اعمال بالاترین نرخ تعرفه جهانی بر دهلی‌نو، به گفته وایشناو، «بی‌اعتمادی عظیمی» ایجاد کرده است.

هزینه تعرفه‌ها

تعرفه‌های ترامپ کشوری را هدف قرار داده است که به شدت به نفت روسیه وابسته است؛ نفتی که ۳۶ درصد از واردات نفت خام هند را تأمین می‌کند و اقتصاد رو به رشد و جمعیت ۱.۴ میلیاردی این کشور را پشتیبانی می‌کند.

ترامپ بارها هند را بە پادشاە تعرفەها تشبیە کردە است. در مقابل مقامات هندی استدلال می‌کنند که تعرفه‌های بالاتر این کشور بر کالاهای آمریکایی، به‌ویژه محصولات کشاورزی با میانگین تعرفه ۳۹ درصد در برابر ۵ درصد آمریکا، برای حفاظت از صنایع داخلی موجه است.

البتە آن‌ها یادآور می‌شوند که هند بر صادرات کلیدی آمریکا مانند زغال‌سنگ، دارو و قطعات هواپیما «تعرفه‌های صفر یا پایین» اعمال می‌کند.

با تمامی این موارد، رویکرد دولت ترامپ تحلیلگران را سردرگم کرده است. برخی معتقدند استراتژی منسجمی در کار نیست.

وایشناو استدلال می‌کند که هیچگونە سیاست منسجمی در قبال چین در این دولت وجود نداشتە و این نقش هند به‌عنوان سدی در برابر پکن را کم‌رنگ می‌کند. برخی دیگر گمان می‌کنند انگیزه‌های شخصی نیز در این بارە دخیل هستند.

هارش وی. پنت، معاون رئیس سیاست خارجی در بنیاد تحقیقات آبزرور، به ناامیدی ترامپ پس از کم‌اهمیت جلوه دادن نقش او در میانجی‌گری آتش‌بس بین هند و پاکستان در اوایل سال جاری اشاره می‌کند.

در حالی که پاکستان از دخالت ادعایی ترامپ تمجید کرد، مقامات هندی از اعتبار دادن به واشنگتن خودداری کردند، که احتمالاً غرور رئیس‌جمهور را جریحه‌دار کرده است.

پیامدهای ناخواسته

پیامدهای ناخواسته سیاست‌های ترامپ می‌تواند چشمگیر باشد. جان بولتون، مشاور سابق امنیت ملی آمریکا، به کیتلان کالینز از سی‌ان‌ان هشدار داد که تعرفه‌ها، که با هدف فشار بر روسیه وضع شده‌اند، ممکن است هند را به سوی مسکو و پکن سوق دهد.

بولتون در این بارە افزود کە این اقدام میتواند بدترین نتیجه را برای ایالات متحده امریکا در بر داشتە باشد. وی بە به طنز ماجرا نیز اشاره کرد که هند و چین ممکن است علیه تلاش‌های تعرفه‌ای آمریکا با هم مذاکره کنند.

تحولات اخیر نشان می‌دهد این سناریو چندان دور از ذهن نیست. پس از دیدار مودی با شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین، در حاشیه اجلاس بریکس در روسیه در اکتبر گذشته، دو کشور گام‌هایی را برای عادی‌سازی روابط، از جمله ازسرگیری صدور روادید توریستی و بازگشایی مسیرهای زیارتی برداشتەاند.

برای هند، که با کندی رشد اقتصادی و کاهش سرمایه‌گذاری خارجی روبه‌روست، روابط گرم‌تر با چین مزایای عملی دارد.

با این حال، محدودیت‌های این همگرایی آشکار است. رقابت استراتژیک میان هند و چین، که با مناقشه مرزی و نفوذ چین در پاکستان تشدید شده است، تضمین می‌کند که این همگرایی صرفاً عملی باشد، نه ایدئولوژیک.

به گفته پنت، لفاظی‌های تهاجمی ترامپ فضای مانور دولت مودی را کاهش داده و احساسات ضدآمریکایی را در هند تقویت کرده است.

در این میان برای واشنگتن، خطر روشن است: بیگانه کردن هند می‌تواند استراتژی هند-آرام را در زمانی که مقابله با نفوذ چین حیاتی است، تضعیف کند.

رابطه آمریکا و هند، که طی دو دهه ایجاد شدە است، قوی اما در برابر فشار آسیب‌پذیر است. تحلیلگران هشدار می‌دهند اقدامات ترامپ می‌تواند این مشارکت را به دوران بیگانگی بازگرداند و سال‌ها سرمایه‌گذاری دیپلماتیک را خنثی کند.

هم اکنون، جنگ تجاری ترامپ اتحادی غیرمحتمل را میان چین و هند ایجاد کرده است، اما اینکه آیا این ازدواج مصلحتی می‌تواند وزن تاریخ و بی‌اعتمادی استراتژیک را تاب آورد، هنوز مشخص نیست.