آیندە سیاسی عراق در گرو تصویب یا رد پیش نویس قانون الحشدالشعبی است

افشین رسولپور

عراق امروز در برابر یک دوراهی سرنوشت‌سازی ایستادە است کە تصویب یا رد پیش‌نویس قانون الحشد الشعبی در پارلمان میتواند آیندە سیاسی آن را تحت تاثیر قرار دهد. تصویب یا رد این قانون بازنمایی کنندە تنش میان حاکمیت ملی این کشور و فشارهای خارجی است، تا جاییکە هرگونە تصمیم گیری در رابطە با آن نە تنها میتواند بە بازآفرینی صحنۀ امنیتی و سیاسی این کشور منجر گردد، بلکە میتواند ارایش سیاسی نیروها در منطقە را بە ویژە در رابطە با ایران نیز تغییر دهد.

در حالیکە بغداد در آستانەی رأی‌گیری بر سر پیش‌نویس قانونی با حمایت محمد الشیاع السودانی است که می‌تواند «قوات الحشد الشعبی» با ۲۳۸ هزار شبە نظامی شیعە را به‌عنوان بخشی دائمی از نهادهای دولت عراق مشروعیت بخشد، تصویب آن نگرانی‌های شدیدی را در واشنگتن برانگیخته است، زیرا قانونگذاران آمریکایی هشدار می‌دهند که تصویب آن نفوذ ایران را در نظام سیاسی عراق تثبیت خواهد کرد.

در همین رابطە وزیر خارجۀ آمریکا، مارکو روبیو، بە نخست‌وزیر عراق، محمد الشیاع سودانی هشدار دادە است که تصویب این قانون در پارلمان عراق، نفوذ جمهوری اسلامی ایران و گروه‌های مسلح شبە نظامی را تثبیت کرده و منجر بە تضعیف حاکمیت عراق خواهد شد.

همچنین گابریل سوما، عضو شورای مشورتی رئیس‌جمهور آمریکا، دونالد ترامپ، تهدید نمودە است که در صورت تصویب این قانون تحریم‌های سختگیرانه علیه عراق اعمال خواهد شد.

این هشدار شدید در حالی بە مقامات عراقی دادە شدە است کە ایران به‌شدت در پی تصویب این قانون در پارلمان عراق بودە و فشارهای چند جانبەای را بە مقامات سیاسی این کشور وارد می‌کند.

بە نظر می رسد سرنوشت این قانون تعیین‌کنندەی آیندەی موازنه‌های سیاسی نیروها در عراق، تعیین کنندەی نوع روابط خارجی این کشور در میانە رقابتهای منطقەای و توانایی‌اش در جمع میان مطالبات حاکمیت ملی و ضرورت‌های ژئوپولیتیکی در منطقه‌ای با تحولات بنیادین خواهد بود.

در حالیکە نیروهای مسلح عراق، مشتمل بر پنج شاخه اصلی نیروی زمینی، نیروی هوایی، نیروی دریایی، هوانیروز و پدافند هوایی، به‌اضافەی یگان‌های پشتیبان دیگر هستند، گروه حشد شعبی بە عنوان نیروی تحت امر سپاە پاسداران انقلاب اسلامی در عراق قلمداد می شود. از همین رو:

گفت‌وگو و تنشهای اخیر در رابطە با پیش نویس تصویب قانون الحشدالشعبی در بغداد صرفا یک اتهام در رابطە با وجود یک دولت موازی و گروههای شبە نظامی مسلح جایگزین نیست، بلکه به واقعیتی ملموس در عرصە سیاسی این کشور تبدیل شده است کە با منافع کشورهای منطقە، از جملە جمهوری اسلامی ایران پیوند خوردە است.

از زمانی که گروه‌های مسلح و از جملە گروە حشدالشعبی از سال ۲۰۱۸ زمام قدرت اجرایی در عراق را به دست گرفتند با اعلام وحدت جبهه‌ها، حق تصمیم گیری در رابطە با جنگ و صلح را در عراق بە خود اختصاص دادند کە در مغایرت کامل با وظایف منصب نخست وزیری عراق، مندرج در قانون اساسی قرار داشت.

قبل از اعلام این شعار، واشنگتن از سال ۲۰۱۶ با اطلاع از پیامدهای چنین تصمیمی و البتە آگاهی از پیوندهای وثیق جمهوری اسلامی ایران و گروە حشد شعبی، همگام با چشمپوشیهای گاە بیگاە از اقدامات این گروە، تلاش کرده است دولت بغداد را برای مهار نفوذ الحشد الشعبی تحت فشار بگذارد.

با این وجود اعلام موضع ایالات متحدە آمریکا در دولت دونالد ترامپ حاکی از هشداری اکید بە دولت مرکزی عراق بە شمار می رود. 

تماس تلفنی وزیر خارجەی ایالات متحدە آمریکا، مارکو روبیو، با نخست‌وزیر عراق، محمد شیاع السودانی، تازه‌ترین مداخلەی آشکار آمریکا در تداوم فشارهایی است که از سوی مقامات عالی‌رتبەی آمریکایی برای مهار گروه‌های مسلح بر بغداد وارد می‌شود.

بخشی از نگرانیهای آمریکا بە ویژە متعاقب بە قدرت رسیدن دونالد ترامپ در دور دوم ریاست جمهوری، ناشی از تداوم پیوندهای وثیق جمهوری اسلامی ایران با این گروە بودە است.

تلاش‌های همه‌جانبەی ایران برای جلوگیری از تضعیف نیروهای حشد در عراق و گروە حزب اللە لبنان پس از سفر هفته گذشته علی لاریجانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران، به عراق و لبنان روشن می شود که هدف اصلی این سفر، حفظ این دو گروە پروکسی جمهوری اسلامی ایران بودە است،

از سوی دیگر اگرچە منطقە اقلیم کردستان، تحت تاثیر سیاستهای ترکیە و ایران بە عنوان دو کشور دخیل در تصمیم گیریهای سیاسی این منطقە است، اما احزاب اقلیم کردستان تاکنون هیچگونە موضعی علنی را در این بارە اتخاذ نکردەاند.

پیش از این برخی از احزاب اقلیم کردستان، تا قبل از رفراندوم استقلال اقلیم کردستان، از گروە حشدالشعبی حمایت کردە بودند.

این گروە شامل شبە نظامیان شیعی با ایدئولوژی‌های متفاوت و وفاداری‌های متنازع به علی خامنه‌ای، رهبر ایران،علی سیستانی و مقتدی صدر، روحانی شیعه عراقی، در ژوئن ۲۰۱۴ توسط نوری المالکی، نخست وزیر اسبق عراق، با هماهنگیهای قاسم سلیمانی، پس از سقوط موصل تأسیس شد

با این حال، قدرتمندترین گروه‌ها و رهبران حشد شعبی متشکل از شبکه‌ای از اسلام‌گرایان شیعه محافظه‌کار هستند که از روابط خوبی با جمهوری اسلامی ایران برخوردارند.

از سوی دیگر، در حالی که رهبران بلندپایه در سازمان حشد از اظهار نظر علنی دربارۀ مسیر قانون خودداری می‌کنند و می‌گویند «نبرد به درون مجلس نمایندگان کشیده شده» است، در پشت پرده اختلافاتی آشکار نیز بە چشم می خورد.

برخی از جریان‌های شیعی از بیم خسارت‌های سیاسی یا انتخاباتی احتمالی، از حمایت صریح خودداری می‌کنند، در حالی که برخی از گروه‌های دیگر تهدید کردەاند کە دولت عراق و پارلمان را تحریم کرده و فشارهای خود را در راستای تصویب این پیش نویس افزایش می‌دهند.

بر اساس منابع آرنا نیوز در اقلیم کردستان، سازمان حشدالشعبی ( بسیج مردمی) کە یک پروکسی جمهوری اسلامی ایران بە شمار می رود، طی سە سال اخیر، شمار نیروهای خود را با حمایتهای ایران بە دو برابر افزایش دادە است.

اگرچە این موضوع عراق را در میان معدود کشورهایی قرار می دهد که تعداد نیروهای نظامی و شبە نظامی خود را در زمان صلح افزایش داده‌ است، اما آنچە کە بیشتر میتواند بر پیامدهای تصویب یا رد این پیش نویس تاثیرگذار باشد، تابعی از مواجهه آمریکا و ایران در فضای حاکمیتی عراق است.

پیروزی آمریکا یا ایران بر یکدیگر در عراق، میتواند طی ماههای سرنوشت ساز آتی، نشانەهایی را مبنی بر از سرگیری جنگ در ایران نیز بە نمایش بگذارد.