با تبدیل حلبجە بەنوزدهمین استان عراق، برای نخستین بار یک زن تصدی استانداری را بر عهدە می گیرد

با تصویب نهایی پارلمان و امضای رئیس‌جمهور عراق، حلبچه به‌عنوان نوزدهمین استان این کشور به رسمیت شناخته شد؛ همزمان، نوخشه ناصح احمد به عنوان نخستین زن استاندار در تاریخ عراق، مسئولیت استانداری این استان را بر عهده گرفت — رویدادی تاریخی که هم یادآور گذشته‌ای دردناک است و هم نویدبخش تغییر و پیشرفت برای آینده کردستان.

در تحولی مهم در تاریخ معاصر عراق و اقلیم کردستان، پارلمان عراق در ۱۴ آوریل ۲۰۲۵ لایحه‌ای را تصویب کرد که براساس آن، حلبجه به عنوان نوزدهمین استان عراق و چهارمین استان اقلیم کردستان به رسمیت شناخته می‌شود. این اقدام پس از سال‌ها تلاش و مطالبه‌گری، با حمایت اکثر جناح‌های سیاسی در پارلمان صورت گرفت و با استقبال گسترده مردم کردستان و خانواده‌های قربانیان حمله شیمیایی حلبچه همراه شد.

در جلسه پارلمان که با حضور ۱۷۸ نماینده برگزار شد، لایحه تبدیل حلبجه به استان با اجماع نسبی به تصویب رسید. آمانج رحیم، دبیر دولت اقلیم کردستان، در واکنش به این اتفاق در پیامی نوشت: تبریک به حلبجه برای تبدیل شدن به نوزدهمین استان عراق. مثنی امین، یکی از نمایندگان پارلمان عراق نیز در گفت‌وگو با رسانه‌ها اعلام کرد که این اقدام، به معنای به رسمیت شناختن رسمی نسل‌کشی مردم حلبجه است.

پس از تصویب این لایحه، گروه‌های مختلف کرد در یک نشست خبری مشترک حضور یافتند. شاخوان عبدالله، معاون رئیس پارلمان عراق، گفت: برخی جناح‌های عرب نیز از تصویب این لایحه حمایت کردند. همچنین نمایندگان کرد نظیر هریم کمال آغا و نوخشه ناصح، فرماندار پیشین حلبجه، از اتحاد و همکاری بین جناح‌ها در تصویب این لایحه قدردانی کردند.

در ادامه این روند قانونی، رئیس جمهور عراق، عبداللطیف رشید، در ۲۹ آوریل این قانون را امضا کرد. طبق ماده ۴ این قانون، استان حلبجه از زمان انتشار در روزنامه رسمی، رسمیت خواهد یافت. به گفته آمانج رحیم، این فرآیند تا تاریخ ۵ مه ۲۰۲۵ تکمیل خواهد شد.

تبدیل حلبجه به استان مسیری طولانی و پرچالش داشت. این تلاش‌ها از سال ۲۰۱۳ و با ابتکار نچیروان بارزانی، نخست‌وزیر وقت اقلیم کردستان، آغاز شد. او در تاریخ ۲۴ دسامبر ۲۰۱۳ پیش‌نویس لایحه‌ای را به نوری المالکی، نخست‌وزیر وقت عراق ارسال کرد و خواستار به رسمیت شناخته شدن حلبچه به عنوان استان شد. در پاسخ به این درخواست، دبیرخانه شورای وزیران عراق در تاریخ ۳۱ دسامبر همان سال، تصمیم شماره ۵۶۸ را صادر کرد که لایحه را تأیید می‌کرد.

با این حال، روند رسمی شدن استان حلبجە برای نزدیک به یک دهه به حالت تعلیق درآمد. در نهایت، در تاریخ ۱۳ مارس ۲۰۲۳ دولت عراق به ریاست محمد شیاع السودانی بار دیگر این لایحه را تصویب کرد و آن را برای رأی‌گیری به پارلمان بازگرداند. پس از چند مرحله قرائت و بررسی، در نهایت در آوریل ۲۰۲۵ این لایحه به تصویب نهایی رسید.

انتصاب نوخشه ناصح در این مقام یادآور نقش‌آفرینی زن برجسته‌ی دیگری در تاریخ حلبجه با نام عادله خانم است. او در قرن نوزدهم، همسر عثمان پاشای جاف، رهبر ایل جاف بود و پس از مرگ او، رهبری امور ایل را به عهده گرفت. عادله خانم با ساخت مدارس، بازار، و توسعه فضای سبز، نقش بسزایی در آبادانی حلبجه ایفا کرد و به عنوان زنی پیشگام در توسعه اجتماعی و فرهنگی شناخته می‌شود.

امروز، در سایه تلاش‌های تاریخی و معاصر، حلبچه نه‌تنها از لحاظ اداری به سطح استان ارتقا یافته است، بلکه در عرصه سیاسی نیز با حضور نخستین استاندار زن عراق، الگویی برای تحول و برابری جنسیتی در ساختار سیاسی این کشور شده است. جمعیت این استان طبق برآورد اداره آمار اقلیم کردستان، حدود ۱۲۵ هزار نفر است و پیش‌بینی می‌شود با دسترسی به منابع و اختیارات استانی، مسیر توسعه و بازسازی آن شتاب گیرد.

نوخشه ناصح (متولد ۱۹۷۸)، فارغ‌التحصیل حقوق، عضو شورای مرکزی اتحادیه میهنی کردستان (PUK) است و از سال ۲۰۱۶ تا کنون فرمانداری حلبجه را برعهده دارد. او پیش از این نیز به عنوان مدیر ناحیه بیاره خدمت کرده بود.