بحران آب در عراق تهدیدی برای کشاورزی و معیشت مردم است

بحران آب در عراق به دلیل خشکسالی‌های مداوم، سدسازی‌های همسایگان و کاهش بارندگی‌ها شدت یافته است. این وضعیت منجر به کاهش شدید جمعیت گاومیش‌ها و تولید محصولات کشاورزی شده و معیشت بسیاری از کشاورزان را تهدید می‌کند. همچنین، بحران آب موجب کاهش تولید برق از نیروگاه‌های برق آبی و افزایش مهاجرت از مناطق روستایی به شهرها شده است.

بحران آب در عراق در سال‌های اخیر به یکی از جدی‌ترین مشکلات این کشور تبدیل شده است. کاهش بارندگی، سدسازی‌های همسایگان و تغییرات اقلیمی، وضعیت منابع آبی عراق را به شدت تحت تاثیر قرار داده است. در سال‌های اخیر، خشکسالی‌های مداوم در دو رودخانه اصلی عراق، دجله و فرات، موجب کاهش شدید منابع آبی شده و زندگی بسیاری از کشاورزان، دامداران و مردم مناطق روستایی را با تهدید مواجه کرده است.

رودخانه‌های دجله و فرات از اصلی‌ترین منابع آبی عراق به شمار می‌روند و در هزاره‌های گذشته در توسعه کشاورزی و اقتصاد این کشور نقش بسیار مهمی داشته‌اند.

با این حال، در دهه‌های اخیر این منابع آبی با مشکلات زیادی روبرو شده‌اند. سدسازی‌های گسترده در بالادست این رودخانه‌ها توسط ترکیه و ایران، که در پی کنترل منابع آبی خود هستند، موجب کاهش شدید جریان آب در این رودخانه‌ها شده است.

علاوه بر این، تغییرات اقلیمی و کاهش بارندگی‌های سالانه، شرایط را برای عراق سخت‌تر کرده است. عراق، که در یک منطقه خشک و نیمه‌خشک واقع شده، از ابتدای دهه ۲۰۲۰ با خشکسالی‌های جدی روبرو بوده است.

تأثیرات این بحران در بخش کشاورزی و دامداری به وضوح دیده می‌شود. گاومیش‌ها، که برای کشاورزان عراقی یک منبع مهم درآمد و محصول محسوب می‌شوند، در این بحران به شدت کاهش یافته‌اند. به گزارش رویترز از سال ۲۰۱۵، جمعیت گاومیش‌ها در عراق از ۱۵۰ هزار رأس به کمتر از ۶۵ هزار رأس رسیده است. جاسم الاسدی، متخصص تالاب‌های عراق، معتقد است که عمدتاً به دلیل کمبود مراتع سبز، آلودگی، بیماری‌ها و همچنین مشکلات اقتصادی، کشاورزان از پرورش گاومیش‌ها منصرف شده‌اند.

کاهش تعداد گاومیش‌ها تنها یکی از تأثیرات منفی بحران آب است. بحران آب بر کاهش تولید محصولات کشاورزی، به ویژه در مناطق خشک و نیمه‌خشک تاثیر گذاشته و موجب شده که کشاورزان نتوانند نیازهای خوراکی خود و دام‌هایشان را تأمین کنند. این امر به افزایش هزینه‌های تولید و همچنین کاهش درآمد کشاورزان منجر شده است. از آنجا که کشاورزی در عراق بخش عمده‌ای از اشتغال و اقتصاد کشور را تشکیل می‌دهد، این بحران می‌تواند تأثیرات اقتصادی و اجتماعی بزرگی بر جامعه داشته باشد.

خشکسالی‌ها همچنین مشکلاتی در زمینه تأمین آب آشامیدنی به وجود آورده است. در استان سلیمانیه، که در اقلیم کُردستان قرار دارد، تولید برق از نیروگاه‌های برق آبی به دلیل کمبود آب به شدت کاهش یافته است. نیروگاه سد دوکان، یکی از مهم‌ترین سدهای این منطقه، به دلیل پایین بودن سطح آب تعطیل شده است. این نیروگاه تنها با یک واحد تولیدی به ظرفیت ۴۰ تا ۴۵ مگاوات در حال فعالیت بود که اکنون به دلیل کاهش سطح آب از مدار خارج شده است. در نتیجه، مسئولان برق استان سلیمانیه، در اقلیم کردستان، مجبور شدند تمرکز خود را بر تأمین آب آشامیدنی برای سلیمانیه در فصل تابستان قرار دهند.

در سطح ملی، بحران آب به طور فزاینده‌ای بر مهاجرت از مناطق روستایی به شهرها افزوده است. بسیاری از کشاورزان و دامداران مجبور به ترک زمین‌های خود و مهاجرت به شهرهای بزرگ برای یافتن شغل و منابع جدید درآمدی شده‌اند. این مسئله علاوه بر فشارهای اقتصادی، مشکلات اجتماعی و زیست‌محیطی نیز به دنبال داشته است. مناطق جنوبی عراق مانند ذی قار و میسان با کمبود شدید آب مواجه هستند و گزارش‌ها حاکی از آن است که هزاران خانواده از باتلاق‌ها و مناطق روستایی این استان‌ها به شهرهای بزرگ‌تر مهاجرت کرده‌اند.

دولت عراق با آگاهی از ابعاد گسترده این بحران، اقداماتی را برای مقابله با آن آغاز کرده است. طرح‌هایی برای توسعه منابع آبی و ساخت سدهای جدید در دست اجرا قرار دارند. با این حال، بسیاری از کارشناسان بر این باورند که این اقدامات کافی نخواهند بود و نیاز به برنامه‌های بلندمدت و همکاری‌های منطقه‌ای با کشورهای همسایه دارد.

بحران آب در عراق یک تهدید جدی برای امنیت غذایی، معیشت مردم و پایداری اقتصادی کشور به شمار می‌رود. در صورتی که این بحران به سرعت مدیریت نشود، عراق ممکن است با مشکلات بزرگتری در زمینه توسعه پایدار، مهاجرت‌های داخلی و تنش‌های اجتماعی مواجه شود.