فردو: هیولایی کە در عمق کوهستان قرار داشت
- Arena Website
- 3 days ago
- 3 min read
در آغازین ساعات ٢٢ ژوئن، ایالات متحدە آمریکا با مشارکت مستقیم در جنگ میان اسرائیل و ایران، همزمان تاسیسات هستەای ایران در نظنز، اصفهان و فردو را مورد هدف قرار داد. برآوردهای اولیە حاکی از تخریب کامل این مراکز توسط بمبهای سنگرشکن هستند. اما در این میان، مرکز غنی سازی فردو، حاوی اهمیت ویژەای برای جمهوری اسلامی ایران بود.
در شمال شرقی شهر مقدس شیعه‌نشین قم، تأسیسات فردوی ایران - دومین سایت غنی‌سازی اورانیوم جمهوری اسلامی ایران و مستحکم‌ترین آن - قرار داشت. این تاسیسات، برخلاف نیروگاه بزرگ‌تر و شناخته‌شده‌تر نطنز، تأسیسات کوچکتری در اعماق کوه، در عمق ۸۰ تا ۹۰ متری زیر زمین بود کە عملاً در برابر حملات هوایی متعارف نفوذناپذیر بود.
برای درک اهمیت حیاتی فردو، مقایسه آن با نطنز مفید است. نطنز مجتمع وسیعی بود که بیش از ۱۹۰۰۰ سانتریفیوژ را در خود جای داده و طبق گفته مؤسسه علوم و امنیت بین‌المللی (ISIS)، می‌توانست به‌طور بالقوه تا ۵۰۰۰۰ سانتریفیوژ را در خود جای دهد. با این حال، نطنز از یک آسیب‌پذیری کلیدی برخوردار بود: صرفا در هشت متر زیر زمین قرار داشت.
طبق گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ساختمان‌های سطحی آن در حمله قبلی کاملاً تخریب شده‌اند. در حالی که سالن‌های زیرزمینی دست‌نخورده باقی مانده بودند و آسیب به سیستم‌های الکتریکی آن، نشان‌دهنده آسیب احتمالی به سانتریفیوژها بود.
با این حال، تاسیسات فردو داستان متفاوتی داشت. این مرکز مشتمل بر حدود ۳۰۰۰ سانتریفیوژ، پخش شدە در دو سالن بسیار کوچکتر از نطنز بودە و در اعماق ۸۰ تا ۹۰ متری زیر زمین و درون سنگ جامد مخفی شدە بود.
در حالی که تاسیسات غنی سازی نطنز، اورانیوم را تا سطوح پایین (۳ تا ۵ درصد) غنی می نمود، فردو سایت اصلی ایران برای غنی‌سازی در سطح بالاتر – تا ۶۰ درصد – مورد استفادە قرارمی گرفت و پیش از حملە شب گذشتە، آثاری از اورانیوم غنی‌شده تا ۸۳.۷ درصد در آنجا شناسایی شده بود.
این سطح از غنی سازی به‌طرز خطرناکی به غنای ۹۰ درصدی مورد نیاز برای تولید سلاح‌های هسته‌ای نزدیک است.
در اصل، فردو به‌عنوان بیمه‌نامه ایران برای برنامه هسته‌ای خود، بە عنوان یک سایت امن که در صورت تصمیم برای دنبال‌کردن گزینه تسلیحاتی، ایران می‌توانست به‌سرعت به غنی‌سازی در سطح تسلیحاتی روی آورد. عمل می نمود.
تصاویر ماهواره‌ای تأکید می‌کنند که چرا فردو چنین چالش بزرگی برای اسرائیل و دیگر کشورهایی که نگران جاه‌طلبی‌های هسته‌ای ایران هستند، ایجاد می‌کند. جاده‌های پرپیچ‌وخم مستقیماً به تونل‌هایی منتهی می‌شدند که در دل کوه حفاری شده و به سالن‌های سانتریفیوژ زیرزمینی راه دارند.
بیشتر این تأسیسات – از جمله هزاران سانتریفیوژ که اورانیوم را تا درجه‌ای نزدیک به سطح تسلیحاتی غنی می کردند– در اعماق زمین پنهان شده و به‌گونه‌ای محافظت می‌شدند که عملاً در برابر حملات هوایی استاندارد آسیب‌ناپذیر بە شمار می رفتند.
طبق اطلاعات منابع غربی، تبدیل فردو به یک سایت غنی‌سازی هسته‌ای ابتدا توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی آغاز شد؛ این روند در حدود سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۰۷ کلید خورد.
سالها وجود آن مخفی نگه داشته می‌شد تا آنکه ایالات متحده، بریتانیا و فرانسه در سپتامبر ۲۰۰۹، پس از شناسایی آن توسط سرویس‌های اطلاعاتی، موضوع را فاش کردند.
ایران مجبور شد وجود این سایت را به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کند و مدعی شد که این تأسیسات صرفاً برای اهداف غیرنظامی است.
اما اسناد بایگانی هسته‌ای که در سال ۲۰۱۸ توسط اسرائیل توقیف شد، داستان متفاوتی را روایت می‌کرد: فردو – که از آن به‌عنوان «پروژه الغدیر» یاد می‌شود – به‌عنوان بخشی از «پروژه آماد»، برنامه مخفی توسعه سلاح‌های هسته‌ای ایران طراحی شده بود.
با درک اهمیت وافر این تاسیسات برای دستیابی ایران بە سلاح هستەای، بە نظر می رسد برنامە هستەای ایران برای سالها بە عقب راندە شدە است.
