عراق در نقطه انفجار: خروج سریع آمریکا و رقابت بر سر قانون الحشد الشعبی

همراە با ترک پایگاههای عین الاسد و ویکتوری در عراق، ایالات متحده آمریکا به دولت عراق سه هفته فرصت داده است تا طرحی برای خلع سلاح حشد الشعبی و گروه‌های مورد حمایت ایران ارائه کند، در غیر این صورت تحریم‌های شدیدی علیە این کشور اعمال خواهد شد. به گفته یک منبع عراقی، این درخواست در نامه‌ای از سوی وزیر خارجه آمریکا، مارکو روبیو، به بغداد ابلاغ و واشنگتن وعده همکاری در این روند را داده است. همزمان، ایرج مسجدی، معاون سپاه قدس، با سفر به بغداد و شهرهای دیگر وضعیت نیروهای وابسته به ایران را ارزیابی کرده است.

با ترک پایگاههای عین الاسد و ویکتوری در عراق، ایالات متحده آمریکا کمتر از یک ماه به بغداد فرصت دادە است تا طرحی عملی را برای خلع سلاح شبه‌نظامیان الحشد الشعبی تدوین کنند.

در این بارە، یک منبع دولتی عراقی اعلام نمودە است کە یک مقام ارشد دولت عراق اخیراً نامه‌ای از مارکو روبیو، وزیر امور خارجه ایالات متحده، از طریق دیپلمات‌های آمریکایی دریافت کرده است.

در این نامە، روبیو اعلام نمودە است که دولت عراق باید در اسرع وقت طرحی را برای خلع سلاح حشد الشعبی تدوین کردە و واشنگتن در این تلاش به بغداد کمک خواهد کرد. در غیر این صورت تحریم‌های شدیدی علیە عراق اعمال خواهد شد.

همچنین گزارشهایی از حضور ایرج مسجدی، معاون فرمانده سپاه قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از بغداد و دیگر شهرهای عراق بە منظور ارزیابی آمادگی گروه‌های مسلح و آمادگی‌های آنها برای مرحله بعدی منتشر شدە است.

از سوی دیگر، روز یکشنبه ۱۸ اوت ۲۰۲۵، نیروهای آمریکایی پایگاه هوایی عین‌الاسد در استان انبار و مجموعه پایگاه ویکتوری در بغداد را ترک کردند. در این بارە، حسین علوی، مشاور نخست‌وزیر عراق، تأکید کرد که مأموریت ائتلاف بین‌المللی برای مبارزه با داعش پایان می‌یابد و مرحله جدید همکاری امنیتی متمرکز بر مشاوره و ظرفیت‌سازی نیروهای امنیتی عراق آغاز خواهد شد.

یک مقام عالی‌رتبه دولت عراق اعلام کرد که دستور خروج نیروهای نظامی از سوی سفارت آمریکا صادر شده و تخلیه به‌صورت مرحله‌ای انجام می‌شود.

پایگاه عین‌الاسد با حدود دو هزار سرباز، طی سال‌ها یکی از مراکز کلیدی عملیات ائتلاف بوده و پایگاه ویکتوری نیز محل استقرار شمار دیگری از نیروها بوده است. بخشی از نیروهای خارج‌شده به اربیل منتقل شده‌اند.

پیامدهای امنیتی و منطقه‌ای

کاهش سریع حضور آمریکا نگرانی‌هایی در عراق ایجاد کرده است. برخی سیاستمداران و مقامات نگران بازگشت داعش و تأثیر بی‌ثباتی سوریه بر امنیت کشور هستند. جوامع شیعه در عراق به رژیم جدید سوریه بی‌اعتمادند و خصومت ویژه‌ای نسبت به احمد الشرع، رئیس‌جمهور موقت سوریه، دارند.

از سوی دیگر، فضای سیاسی داخلی عراق نیز نیز پرتنش بودە و اتهام‌های دخالت خارجی، هم از سوی آمریکا و هم ایران، مطرح شده است.

ایران با تصویب قانونی که الحشد الشعبی را تقویت می‌کند، تلاش دارد نفوذ خود را در عراق تثبیت کند، اقدامی که مورد مخالفت شدید آمریکا است.

کتائب حزب‌الله، گروه شبه‌نظامی وابسته به ایران، بر خروج کامل نیروهای آمریکایی تأکید کرده و اعلام داشته که از مطالبه خروج تا سپتامبر ۲۰۲۵ عقب‌نشینی نخواهد کرد.

این گروه پیش‌تر نیز نیروهای آمریکایی را هدف حمله قرار داده و به‌عنوان سازمان تروریستی خارجی توسط آمریکا شناخته می‌شود.

گزارش‌ها حاکی است که اسماعیل قاآنی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران، به شبه‌نظامیان وابسته به ایران در عراق هشدار داده است که اسرائیل فهرست گسترده‌ای از اهداف در عراق را در اختیار دارد.

همگرایی تحولات نظامی و سیاسی

برخی تحلیلگران و منابع عراقی به ارتباط شتاب خروج نیروهای آمریکایی از پایگاه‌های عین‌الاسد و ویکتوری با تلاش نمایندگان مجلس برای جمع‌آوری امضا به منظور درج طرح قانون «الحشد الشعبی» در دستور جلسه آینده اشاره کرده‌اند.

این عقب‌نشینی و بازچیدمان نیروها تحت تأثیر حملات گسترده موشک‌های کروز، موشک‌های بالستیک کوتاه‌برد و پهپادهای بال‌ثابت قرار گرفته است که در طول جنگ حمایت در غزه فعال بودند.

«الحشد الشعبی» که نیروی نیابتی ایران در عراق محسوب می‌شود، با تصویب این قانون از قدرت رسمی قابل توجهی برخوردار خواهد شد، امری که آمریکا با آن مخالف است و در این باره به عراق نیز هشدار داده است.

قانون «الحشد الشعبی» و رقابت انتخاباتی

تصویب پیش نویس قانون الحشد الشعبی در پارلمان عراق نیز در کانون رقابتهای سیاسی در عراق قرار گرفته است. سنیها و کردها تصمیم گرفته‌اند در هیچ جلسه پارلمانی که در رابطە با تصویب این قانون باشد شرکت نکنند، اما نیروهای شیعه با بیش از ۱۸۰ نماینده، امکان تصویب آن را دارند.

در این بارە، یکی از نمایندگان شیعه اعلام کرد که طرح قانون پس از توافق رهبران شیعه از دستور کار پارلمان پس گرفته شده، در حالی که نماینده دیگری گفت متن پیش‌نویس به هیئت رئیسه ارسال شده است.

محمد الشمری، عضو کمیسیون امنیت و دفاع پارلمان عراق، افزود که امضاهایی جمع‌آوری شده اند تا طرح قانون در دستور جلسه آینده درج شود، هرچند دخالت‌های خارجی ممکن است روند کار مجلس را تحت فشار قرار دهد. یک سیاستمدار مستقل عراقی این وضعیت را «تلاشی برای خرید زمان» توصیف کرد و گفت:

نیروهای اصلی شیعه می‌دانند فشارهای آمریکا جدی است. بنابراین یا نمی‌خواهند با آمریکایی‌ها درگیر شوند، یا تلاش می‌کنند موضوع قانون را مسکوت بگذارند، در حالی که با سخنان پرطمطراق درباره امکان تصویب آن، فشار سیاسی را حفظ می‌کنند.

خروج سریع نیروهای آمریکایی از پایگاه‌های کلیدی، فشار آمریکا برای محدود کردن نفوذ ایران، و تلاش شبه‌نظامیان وابسته به تهران برای تثبیت موقعیت خود، همگی مؤلفه‌های یک گذار راهبردی پیچیده در عراق هستند.

این روند پیامدهای امنیتی و سیاسی قابل توجهی دارد و ماه‌های آینده تعیین‌کننده میزان ثبات و کنترل دولت عراق بر امور داخلی این کشور خواهد بود.