ترامپ و الشرع در ریاض: گام‌های محتاطانه به‌سوی عادی‌سازی روابط با سوریه

دیدار احمد الشرع رئیس جمهور موقت سوریه با دونالد ترامپ در ریاض

دیدار تاریخی دونالد ترامپ و احمد الشرع در ریاض، پس از اعلام لغو تحریم‌های آمریکا علیه سوریه، نشانه‌ای از احتمال عادی‌سازی روابط دو کشور است. این تحول، با استقبال برخی و نگرانی‌ متحدان آمریکا مواجه شد و مسیر آن به اصلاحات سیاسی و رفتار آتی دولت الشرع بستگی دارد.

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، در جریان سفر خود به عربستان سعودی، با احمد الشرع، رئیس‌جمهور موقت سوریه نیز، دیداری انجام داد. این دیدار که با حضور ولیعهد عربستان، محمد بن سلمان، وزرای خارجه آمریکا و سوریه و تماس تلفنی رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، همراه بود، یکی از مهم‌ترین تحولات دیپلماتیک منطقه پس از سال‌ها جنگ داخلی در سوریه و قطع روابط دمشق و واشنگتن به شمار می‌رود.

این ملاقات در پی اعلام رسمی ترامپ مبنی بر لغو تحریم‌های ایالات متحده علیه سوریه صورت گرفت؛ تحریم‌هایی که از زمان حکومت بشار اسد بر این کشور اعمال شده بود.

ترامپ در سخنرانی خود در مجمع سرمایه‌گذاری عربستان سعودی–آمریکا گفت:

لغو تحریم‌های سوریه برای شروعی تازه است. این به آنها فرصتی برای عظمت می‌دهد. تحریم‌ها واقعاً فلج‌کننده بودند.

او این تصمیم را در کنار ولیعهد سعودی با استقبال گرم حاضران اعلام کرد.

الشرع، از جهادگرایی تا ریاست‌جمهوری موقت

احمد الشرع، که پیش‌تر با نام ابومحمد الجولانی و به‌عنوان فرمانده جبهه‌النصره و یکی از اعضای پیشین القاعده شناخته می‌شد، پس از قطع ارتباط با القاعده در سال ۲۰۱۶، رهبری گروه جهادی هیئت تحریر الشام را برعهده گرفت.

وی نهایتاً در پی سقوط رژیم اسد در سال ۲۰۲۴، در دسامبر همان سال به عنوان رئیس‌جمهور موقت سوریه منصوب شد. او در ژانویه ۲۰۲۵ قانون اساسی موقتی را به تصویب رساند که طی آن سوریه برای پنج سال آینده تحت حاکمیت گروه‌های اسلامی قرار می‌گیرد.

خواسته‌های ایالات متحده و نگرانی‌های بین‌المللی

بر اساس بیانیه کاخ سفید، ترامپ طی این دیدار که کمی بیش از ۳۰ دقیقه به طول انجامید، ‌فهرستی از درخواست‌ها را به الشرع ارائه داد.

این خواسته‌ها شامل امضای توافق ابراهیم با اسرائیل، قطع حمایت از نیروهای فلسطینی مسلح، اخراج جهادیست‌های خارجی، کمک به آمریکا در مقابله با ظهور مجدد داعش و همچنین مقابله با ذخایر سلاح های شیمیایی باقی‌مانده بود.

ترامپ خطاب به الشرع گفت که «فرصت فوق‌العاده‌ای برای انجام کاری تاریخی در کشورش» در اختیار دارد.

با این حال، این مسیر عاری از چالش نیست. سابقه اسلام‌گرایانه احمد الشرع، نگرانی‌هایی را به‌ویژه در میان متحدان آمریکا ایجاد کرده است.

بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، در سفر ماه گذشته‌اش به واشنگتن از ترامپ خواسته بود تحریم‌های سوریه را لغو نکند، چرا که نگران تهدید احتمالی دولت الشرع در مرزهای شمالی اسرائیل است.

مذاکرات پشت پرده و پیشنهادهای الشرع

به گزراش رویترز،‌ پیش از این دیدار، الشرع از آمادگی خود برای دادن امتیازاتی به منظور لغو تحریم‌ها خبر داده بود، از جمله پیشنهاد ساخت برج ترامپ در دمشق و ارائه بخشی از منابع نفتی سوریه به ایالات متحده.

همچنین او از کاهش تنش با اسرائیل، که عملیات‌های نظامی‌اش در جنوب سوریه افزایش یافته، استقبال کرده بود.

چالش‌های داخلی و منطقه‌ای

اگرچه لغو تحریم‌ها می‌تواند به بازسازی اقتصادی سوریه کمک کند، اما دولت الشرع با چالش‌های بزرگی مواجه است: ادامه درگیری‌های مسلحانه در نقاط مختلف کشور، اتهام‌های جدی درباره اعمال خشونت نیروهای تحت فرمان او علیه اقلیت‌های مذهبی و اتنیکی از جمله علوی‌ها، کُردها، دروزی‌ها و زنان، و نبود مشروعیت سیاسی داخلی برای دولت او از سوی بخش بزرگی از مردم سوریه.

دیدار ترامپ و الشرع در ریاض، نه تنها گامی در جهت احیای روابط دیپلماتیک میان واشنگتن و دمشق پس از ۲۵ سال بود، بلکه نمایانگر تغییر رویکرد ایالات متحده در قبال تحولات سوریه است.

این تحول در صورت تداوم، می‌تواند موازنه قدرت در منطقه را به‌طور چشمگیری تغییر دهد. با این حال، نتیجه نهایی این فرایند، بستگی زیادی به رفتار آینده دولت الشرع و سطح تعهد او به اصلاحات دموکراتیک، همکاری منطقه‌ای، و فاصله گرفتن از گذشته جهادی‌اش دارد.