آمریکا هم چراغ سبز داد: مکانیسم ماشه در آستانه اجرا است

آمریکا و سه قدرت اروپایی توافق کرده‌اند اگر تا پایان ماه اگوست توافق جدیدی با ایران حاصل نشود، «مکانیسم ماشه» را فعال خواهند کرد؛ اقدامی که به بازگشت خودکار همه تحریم‌های شورای امنیت منجر می‌شود. این هشدار بی‌سابقه در حالی صادر شده که اسرائیل نیز از دولت ترامپ خواسته مانع این روند نشود و تهران تهدید کرده در واکنش، از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) خارج خواهد شد.

در تحولی مهم در عرصه دیپلماسی هسته‌ای، منابع آگاه از گفت‌وگویی تلفنی میان وزرای خارجه آمریکا، فرانسه، بریتانیا و آلمان خبر داده‌اند که طی آن چهار کشور توافق کرده‌اند ضرب‌الاجلی را تا پایان ماه اگوست برای رسیدن به توافق با ایران تعیین کنند.

بر اساس گزارش وب‌سایت آکسیوس، چنانچه تا پایان این مهلت توافقی حاصل نشود، کشورهای اروپایی به‌دنبال فعال‌سازی «مکانیسم ماشه» خواهند بود؛ ابزاری حقوقی که به‌موجب آن می‌توان کلیه تحریم‌های تعلیق‌شده شورای امنیت علیه ایران را دوباره برقرار کرد.

این توافق در حالی صورت می گیرد که مقامات اروپایی تلاش می‌کنند قبل از اکتبر، یعنی زمانی که روسیه ریاست دوره‌ای شورای امنیت را بر عهده می‌گیرد، روند فعال‌سازی مکانیسم ماشه را به پایان رسانند.

زیرا با ریاست مسکو بر شورای امنیت، مخالفت‌ها و پیچیدگی‌های حقوقی بیشتری در پیش خواهد بود. لازم به ذکر است که دوره اعتبار بند مکانیسم ماشه نیز در اکتبر به پایان می‌رسد و پس از آن فعال‌سازی آن دیگر توجیه حقوقی نخواهد داشت.

بر اساس گزارش آکسیوس، اروپایی‌ها قصد دارند پیش از ضرب‌الاجل تعیین‌شده، وارد مذاکرات جدیدی با ایران شوند و پیام خود را به‌صراحت منتقل کنند:

چنانچه تهران اقداماتی مشخص برای شفاف‌سازی برنامه هسته‌ای خود اتخاذ کند، می‌تواند از بازگشت تحریم‌ها جلوگیری کند. از جمله این اقدامات، ازسرگیری همکاری کامل با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و نیز خروج بخشی از ذخایر اورانیوم غنی‌شده با درصد بالا از کشور عنوان شده است.

یکی از منابع نزدیک به گفت‌وگوها، خروج حدود ۴۰۰ کیلوگرم اورانیوم ۶۰ درصدی از خاک ایران را یک گام مهم برای اطمینان‌بخشی به جامعه جهانی دانسته است.

این تحرکات دیپلماتیک در شرایطی رخ می‌دهد که فضای منطقه‌ای پس از جنگ اخیر ایران و اسرائیل همچنان متشنج است.

دولت ترامپ، که پس از درگیری‌های گسترده ایران و اسرائیل بار دیگر تلاش دارد روند دیپلماسی را احیا کند، از موضع سخت‌گیرانه‌تری نسبت به گذشته برخوردار شده است.

یک مقام ارشد آمریکایی به آکسیوس گفته است که کاخ سفید به‌طور کامل از ایده مکانیسم ماشه حمایت می‌کند و آن را نه‌تنها ابزار فشار، بلکه ضمانتی برای جدی گرفتن مذاکرات می‌داند.

در این میان، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل نیز در جریان سفر اخیرش به واشنگتن، دیدارهایی با دونالد ترامپ و تیم دیپلماتیک او داشته است.

بر اساس گزارش دو مقام اسرائیلی، نتانیاهو از رئیس‌جمهور آمریکا خواسته است در مسیر فعال‌سازی مکانیسم ماشه مانع‌تراشی نکند و اجازه دهد این روند، در صورت شکست دیپلماسی، پیش رود. گفته می‌شود ترامپ نیز از اینکه ایران تاکنون به مذاکرات مستقیم بازنگشته، به‌شدت ناخرسند است و به تیمش دستور داده که به ایران صراحتاً هشدار دهد فرصت زیادی باقی نمانده است.

موضع تهران در برابر این تحرکات روشن است. مقامات ایرانی از جمله عباس عراقچی تأکید کرده‌اند که استفاده از مکانیسم ماشه به معنای فروپاشی کامل نقش اروپا در پرونده هسته‌ای ایران خواهد بود.

عراقچی در سخنانی هشدار داده که چنین اقدامی می‌تواند به نقطه‌ای تاریک و شاید جبران‌ناپذیر در روابط ایران با سه کشور اروپایی تبدیل شود.

برخی تحلیل‌گران نیز معتقدند این تهدید می‌تواند تهران را به سمت خروج از پیمان NPT سوق دهد، که نتیجه آن تشدید بحران در نظام عدم اشاعه بین‌المللی خواهد بود.

در مجموع، آنچه در حال شکل‌گیری است، یک بازی پیچیده دیپلماتیک و حقوقی میان ایران و قدرت‌های غربی‌ست؛ بازی‌ای که در آن، زمان به سرعت رو به پایان است.

در یک سو، غرب می‌کوشد با تعیین ضرب‌الاجل و تهدید به تحریم‌های سازمان ملل، ایران را وادار به عقب‌نشینی کند، و در سوی دیگر، تهران با هشدار درباره تبعات اقداماتی همچون مکانیسم ماشه، در تلاش است فضای بازی را به نفع خود مدیریت کند.

آیا تا پایان تابستان نقطه‌ای برای بازگشت به دیپلماسی خواهد یافت، یا باید در پاییز منتظر موج تازه‌ای از بحران در روابط ایران و غرب بود؟