ترامپ: پیمان ابراهیم و ممانعت از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای در دستور کار قرار دارند

در آستانه سفر به خاورمیانه، ترامپ از وعده گسترش پیمان ابراهیم و تأکید بر ممانعت از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای خبر می دهد.استیو ویتکوف، مشاور ارشد دونالد ترامپ در امور خاورمیانه، در مراسم سالگرد استقلال اسرائیل در سفارت این کشور در واشنگتن اعلام کرد که دولت آمریکا به‌زودی خبرهای مهمی درباره گسترش پیمان ابراهیم منتشر خواهد کرد.

دوشنبه ۶ مه ۲۰۲۵، استیو ویتکوف، مشاور ارشد دونالد ترامپ در امور خاورمیانه، در مراسم سالگرد استقلال اسرائیل در سفارت این کشور در واشنگتن اعلام کرد که دولت آمریکا به‌زودی خبرهای مهمی درباره گسترش پیمان ابراهیم منتشر خواهد کرد. این اظهارات تنها چند روز پیش از سفر رئیس‌جمهور آمریکا به عربستان، امارات و قطر مطرح شد؛ سفری که محور آن، عادی‌سازی بیشتر روابط اعراب با اسرائیل و مهار ایران عنوان شده است.

ویتکوف که در مراسم سالگرد استقلال اسرائیل در سفارت این کشور در واشنگتن سخن می‌گفت، تأکید کرد:

ایران هرگز به سلاح هسته‌ای دست نخواهد یافت. رئیس‌جمهور تمایل دارد این موضوع از راه دیپلماتیک حل شود. امیدوارم در مسیر درستی حرکت کنیم.

این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که طبق گزارش‌ها، ایران سطح غنی‌سازی اورانیوم خود را به بالای ۶۰ درصد رسانده و فاصله‌ای با تولید مواد لازم برای سلاح هسته‌ای ندارد.

پیمان ابراهیم؛ از ابتکار ترامپ تا ابزار فشار

پیمان ابراهیم نخستین‌بار در سپتامبر ۲۰۲۰ در دوره اول ریاست‌جمهوری ترامپ میان اسرائیل، امارات و بحرین امضا شد و بعداً مراکش و سودان نیز به آن پیوستند. این توافق که به ابتکار داماد ترامپ، جرد کوشنر، شکل گرفت، عادی‌سازی روابط اسرائیل با کشورهای عربی را از حاشیه به مرکز سیاست خاورمیانه آورد.

هدف از این توافق، شکستن انسداد سیاسی و اقتصادی در روابط اسرائیل با جهان عرب و در عین حال، تشکیل یک جبهه امنیتی در برابر ایران بود. به گفته بسیاری از تحلیل‌گران، پیمان ابراهیم به تدریج به چارچوبی راهبردی برای ایجاد یک ائتلاف ضد ایرانی تبدیل شده است.

ویتکوف در همین چارچوب گفت که ایالات متحده «تقریباً روزانه» با میانجی‌گران موضوع گروگان‌ها در تماس است، بدون آنکه مشخص کند این گروگان‌ها در ایران، غزه یا مکان دیگری هستند.

این اظهارات نشان‌دهنده تداوم خطوط تماس فعال میان دولت آمریکا، کشورهای منطقه و نهادهای امنیتی است.

آینده توافق؛ فرصت یا ریسک

در حالی که ترامپ در تلاش است کشورهای عربی بیشتری – از جمله عربستان سعودی – را به پیمان ابراهیم بکشاند، نگرانی‌ها درباره دوام این توافق در صورت تشدید درگیری با ایران افزایش یافته است. کشورهای عربی، به‌ویژه آن‌هایی که با مخالفت‌های داخلی نسبت به عادی‌سازی روابط با اسرائیل مواجه‌اند، ممکن است در برابر درگیری نظامی احتمالی میان ایران و اسرائیل یا گروه‌های نیابتی تهران مانند حزب‌الله و حماس، مجبور به بازنگری در مواضع خود شوند.

در پی تشدید درگیری‌ها در غزه، کشورهای عضو پیمان ابراهیم ممکن است میان دو انتخاب دشوار قرار گیرند: وفاداری به این پیمان یا حفظ مشروعیت داخلی و ثبات سیاسی. به گفته تحلیل‌گران، در کشورهایی مانند سودان و مراکش، که روند عادی‌سازی بیشتر به دلایل اقتصادی و فشار خارجی انجام شده، بحران انسانی در غزه یا جنگ احتمالی در لبنان می‌تواند پایبندی به این توافق را با چالش جدی مواجه کند.

حتی امارات و بحرین، که روابط نزدیک‌تری با اسرائیل دارند، در صورت بروز جنگ تمام‌عیار احتمالاً تلاش خواهند کرد موضعی میانه اتخاذ کنند. مؤسسه کارنگی هشدار می‌دهد که تداوم درگیری‌ها ممکن است موجب بازنگری در آینده توافق‌های عادی‌سازی عرب-اسرائیل شود، به‌ویژه اگر افکار عمومی منطقه علیه اسرائیل بسیج شود.

دیپلماسی فعال یا تله بحران

در حالی که دولت ترامپ دور جدیدی از تحرکات دیپلماتیک را برای تقویت پیمان ابراهیم آغاز کرده است، تهران همچنان بر موضع خود در قبال اسرائیل و غرب پافشاری می‌کند.

در داخل ایران نیز، جناح‌های نزدیک به سپاه پاسداران پیمان ابراهیم را ائتلاف خائنانه علیه آرمان فلسطین می‌دانند و پیوستن کشورهای اسلامی به آن را خیانت توصیف می‌کنند.

برخی ناظران می‌گویند که هرچه این پیمان گسترش یابد، احتمال اقدامات واکنشی ایران نیز افزایش می‌یابد. حملات سایبری، تقویت گروه‌های نیابتی، و عملیات تروریستی می‌تواند از سوی ایران برای تضعیف این ائتلاف به کار گرفته شود. در این صورت، ممکن است اسرائیل و متحدانش، از جمله ایالات متحده، واکنشی نشان دهند که منطقه را به سمت درگیری مستقیم سوق دهد.

تعادل ظریف میان صلح و بحران

تحرکات اخیر ترامپ و سخنان ویتکوف نشانه‌ای از تلاش هماهنگ کاخ سفید برای بازتعریف نظم امنیتی خاورمیانه با اتکا بر پیمان ابراهیم است؛ نظمی که از یک‌سو می‌تواند ایران را در انزوا قرار دهد، اما از سوی دیگر در صورت تشدید بحران‌ها، با فروپاشی ناگهانی مواجه شود. برای حفظ این چارچوب، دولت ترامپ باید میان تقویت بازدارندگی در برابر ایران و پرهیز از ورود به جنگی پرهزینه، تعادلی ظریف برقرار کند؛ تعادلی که تحقق آن، بیش از هر چیز، به تحولات میدان و تصمیم‌گیری‌های تهران بستگی دارد.