تهران بر لبه خشکسالی؛ خطر خروج چهار سد اصلی از مدار تأمین آب

پایتخت ایران روزهای سختی را از سر می‌گذراند؛ نشانه‌ها حاکی از آن است که تهران در آستانه یکی از جدی‌ترین بحران‌های آبی خود قرار گرفته است. داده‌های تازه منتشرشده نشان می‌دهند که حجم آب ذخیره‌شده در سدهای اصلی استان به حدود ۱۴ درصد از ظرفیت کل رسیده، و ادامه این روند می‌تواند تا یک ماه آینده چهار سد حیاتی پایتخت را از مدار خارج کند.

آمارهایی که زنگ خطر را به صدا درآورده‌اند

بررسی‌های نهادهای رسمی و گزارش‌های مستقل حاکی از آن است که وضعیت پرشدگی مخازن چهار سد اصلی تهران (ماملو، لتیان، لار و کرج) به‌شدت بحرانی است.

برای مثال، سد امیرکبیر (کرج) تنها ۳۸ درصد از ظرفیت خود را پر کرده که نسبت به سال قبل کاهش چشمگیر ۵۸ درصدی داشته است. سد لار نیز با وضعیت وخیم‌تری مواجه است؛ تنها ۷ درصد ظرفیت آن آب دارد که کاهش ۲۴ درصدی نسبت به سال گذشته را نشان می‌دهد. وضعیت در دو سد دیگر، یعنی ماملو و لتیان، نیز نگران‌کننده است: هر دو سد با کمتر از ۲۰ درصد ظرفیت خود کار می‌کنند، افتی حدود ۴۴ درصد نسبت به دوره مشابه پارسال.

از سوی دیگر، سد طالقان که بخشی از تأمین آب تهران را پشتیبانی می‌کند، با پرشدگی ۵۳ درصدی نیز نسبت به سال قبل کاهش ۳۲ درصدی داشته است. این اعداد به روشنی حکایت از یک بحران چندوجهی دارند که نه‌فقط تهدیدی برای تابستان امسال، بلکه زنگ خطری برای آینده‌ای خشک‌تر است.

کم‌بارشی مزمن و فرسایش اعتماد به مدیریت منابع

این وضعیت نتیجه مستقیم کاهش شدید بارش‌ها در پنج سال گذشته است. تهران سال آبی جاری را با بارشی حدود ۱۵۳ میلی‌متر آغاز کرد؛ رقمی که بیش از ۴۰ درصد از میانگین بلندمدت پایین‌تر است. در ماه اردیبهشت، که معمولاً یکی از پُربارش‌ترین ماه‌های سال به‌شمار می‌رود، میزان بارندگی تا ۹۰ درصد نسبت به میانگین کاهش داشته است.

کارشناسان حوزه منابع آب معتقدند این وضعیت تنها محصول یک سال خشکسالی نیست. بلکه تداوم این شرایط، بازتابی از روندی ساختاری در مدیریت ناپایدار منابع طبیعی کشور است؛ روندی که در ترکیب با تغییرات اقلیمی جهانی، ایران را به یکی از نقاط بحرانی خاورمیانه در زمینه تأمین آب تبدیل کرده است.

هشدار دولت؛ اما راه‌حل کجاست؟

علی‌اکبر محرابیان، وزیر نیرو، در روزهای اخیر اعلام کرده که اگر وضعیت کنونی ادامه یابد، برخی از سدهای اصلی تهران ممکن است ظرف چند هفته از مدار تأمین خارج شوند. به گفته او، دولت در حال بررسی طرح‌های اضطراری برای تأمین آب برخی مناطق تهران است، اما ناظران هشدار می‌دهند که راهکارهای کوتاه‌مدت مانند آبرسانی سیار یا جابه‌جایی موقت منابع، تنها مُسکن‌هایی موقتی هستند.

کارشناسان معتقدند بدون تجدیدنظر جدی در الگوهای مصرف، نوسازی زیرساخت‌های آبی و سرمایه‌گذاری در طرح‌های بلندمدت احیای منابع، بحران آب نه‌تنها پابرجا می‌ماند، بلکه شدت بیشتری خواهد یافت.

پاییز در راه است، اما امیدی نیست؟

در شرایطی که هنوز نیمی از تابستان باقی مانده، نگران‌کننده‌ترین سناریو مربوط به نیمه دوم سال است. اگر پاییز امسال نیز از نظر بارش ضعیف باشد، تهرانی‌ها با یکی از سخت‌ترین زمستان‌های کم‌آبی خود مواجه خواهند شد. بسیاری از مناطق پایتخت که هم‌اکنون نیز با افت فشار یا قطعی‌های دوره‌ای روبه‌رو هستند، ممکن است در ماه‌های پیش‌رو به‌طور کامل از آب لوله‌کشی محروم شوند.

در همین حال، افت سطح سفره‌های زیرزمینی نیز به یک معضل هم‌زمان بدل شده است. برداشت بی‌رویه، حفر چاه‌های غیرمجاز و فرونشست زمین در برخی مناطق تهران، نشانه‌هایی است از این‌که بحران تنها به منابع سطحی محدود نمی‌شود.

چشم‌انداز خشک: از بحران زیست‌محیطی تا تهدیدی برای زندگی شهری

تهران با جمعیت روزانه‌ی بیش از ۱۳ میلیون نفر، به‌شدت به منابع آبی چهار سد اصلی وابسته است. ناپایداری این منابع می‌تواند ابعاد مختلف زندگی شهری را تحت‌تأثیر قرار دهد: از تأمین آب آشامیدنی گرفته تا آب مورد نیاز صنایع، خدمات شهری، بهداشت عمومی و حتی ثبات اجتماعی.

این بحران، بازتابی است از یک شکست ساختاری در سیاست‌گذاری منابع طبیعی و ناتوانی در تطبیق با شرایط اقلیمی تازه.

تهران اکنون در نقطه‌ای قرار دارد که گذر از آن بدون اصلاحات جدی تقریباً ناممکن به‌نظر می‌رسد. فراتر از هشدارها و آمارهای خشک، بحران آب پایتخت حامل پیامی روشن است: آینده بدون آب، آینده‌ای نیست که بتوان با برنامه‌های موقت از آن عبور کرد.