جشنواره طلای سیاه سردشت و واقعیت پنهان شراب‌سازی

جشنواره انگور سیاه سردشت تنها معرفی یک محصول کشاورزی نیست، بلکه بازتاب جایگاه ویژه کُردستان در تولید انگوری است که «طلای سیاه» نام گرفته است. این میوه نه‌تنها نماد اقتصاد محلی و ظرفیت صادراتی است، بلکه در لایه‌های پنهان، سرچشمه شراب خانگی‌ای با کیفیت منحصربه‌فرد است؛ شرابی که روایت دیگری از کُردستان، مقاومت و هویت فرهنگی آن را بازتاب می‌دهد.

چهارمین جشنواره انگور سیاه سردشت (ترێ ڕەشه) از ۱۸ تا ۲۱ شهریورماه در این شهرستان برگزار می‌شود.

صلاح محمدی، رئیس اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی سردشت در آدربایجان غربی گفته است کە این جشنواره به مدت چهار روز از ساعت ۱۶ تا ۲۳ در سایت گردشگری شهر نلاسِ ربط برگزار خواهد شد.

او افزود کە جشنواره انگور سیاه فرصتی برای حمایت از تاکداران، جذب سرمایه‌گذاران در صنایع تبدیلی، بسته‌بندی و بازاریابی و همچنین توسعه گردشگری کشاورزی در سردشت است.

انگور سیاه به‌عنوان محصولی استراتژیک و یک برند کُردستانی از این ظرفیت برخوردار است که هم در صادرات و هم در ایجاد ارزش افزوده برای کشاورزان نقش‌آفرین باشد.

انگور سیاه سردشت کە با عنوان طلای سیاە کُردستان شناختە می شود، از اواسط مهرماه به بار می‌نشیند و برداشت آن تا نیمه آبان ادامه دارد.

این محصول که بدون استفاده از سموم و کودهای شیمیایی، معمولای در شرایط دیم، بە بار می‌نشیند، به دلیل ارگانیک بودن خواهان زیادی در بازارهای داخلی و خارجی دارد. با این حال فقدان صنایع تبدیلی و نبود حمایت‌های لازم در کُردستان، همچنان تهدیدی جدی برای پایداری این تولید مهم محسوب می‌شود.

اما داستان انگور سیاه، فقط به غرفه‌های جشنواره و بازارهای رسمی ختم نمی‌شود. در کُردستان و ایران که تولید و فروش مشروبات الکلی ممنوع است، بخشی از همین تاکستان‌ها،در سردشت و مریوان، به صورت غیررسمی تأمین‌کننده شراب خانگی هستند.

این واقعیت را تاکداران کُردستانی نیز پنهان نمی‌کنند. یکی از این تولیدکننگان به آرنا نیوز می‌گوید:

ما انگور را با تحمل زحمت‌های فراوان پرورش می‌دهیم. بخشی از بازار مصرفی ما تازه‌خوری است، بخشی هم تبدیل آن کشمش است. اما مشتری‌هایی داریم که فقط به خاطر شراب‌سازی سراغ این انگور می‌آیند. تولید کنندگان می‌گویند طعم و رنگی دارد که در هیچ جای دیگر دنیا نمونە مشابهی با آن پیدا نمی‌شود.

مصرف‌کنندگان طلای سیاە کُردستان نیز این روایت را تأیید می‌کنند. فرهاد، ساکن تهران که چند سال است مستقیما انگورهای خود را از سردشت یا مریوان سفارش می‌دهد، می‌گوید:

شرابی که خودم از این انگور درست می‌کنم، با هیچ‌کدام از مشروبات بازار قابل مقایسه نیست. طبیعی است و مطمئن. همین امر باعث شده است کە حتی با وجود گرانی، باز هم هر سال چند صندوق از طلای سیاە کُردستان را بخرم. این تنها راهی است برای اینکه خیالم راحت باشد.

از نگاه کارشناسان حوزه سلامت، این رویه بخشی از یک تناقض بزرگ است. ممنوعیت قانونی نوشیدنی‌های الکلی در کُردستان و ایران نه‌تنها مصرف آن را متوقف نکرده است، بلکه آن را به زیرزمین‌ها و خانه‌ها نیز کشانده است.

برآوردهای رسمی وزارت بهداشت جمهوری اسلامی ایران نشان می‌دهد که میلیون‌ها نفر در ایران نوشیدنی‌های الکل مصرف می‌کنند.

در عمل، فقدان چارچوب‌های قانونی باعث شده است کە مصرف‌کننده بین دو انتخاب پرخطر بماند: یا دست به دامن مشروبات قاچاق و تقلبی شود که بارها جان مردم را گرفته است، یا در خانه خودش شراب بسازد.

در این میان، انگور کُردستان و بەویژە سردشت و مریوان، به دلیل کیفیت بالا و ارگانیک بودن، تبدیل به گزینه‌ای مطمئن‌تر برای بسیاری از مصرف کنندگان در سراسر کُردستان و ایران شده است.

این‌گونه است که جشنواره انگور سیاه سردشت دو تصویر موازی دارد. در قاب رسمی، رویدادی برای معرفی ظرفیت‌های گردشگری و اقتصادی منطقه و فرصتی برای کشاورزان قلمداد می‌شود تا محصول‌شان را مستقیم به نمایش بگذارند.

اما در پس‌زمینه، همان انگور سیاه بخشی از واقعیت اجتماعی دیگری را نمایان می‌کند: واقعیتی پنهان اما پررنگ، جایی که تاکستان‌ها به انبار بطری‌های خانگی راه پیدا می‌کنند.

جشنواره، خواه‌ناخواه، آغاز فصلی است که خوشه‌های انگور، پیش از آنکه روی میز جشن به نمایش درآیند، راهی سفرهای پنهانی به انبارها و زیرزمین‌های شهرهای دورتر می‌شوند.