حمله گسترده اسرائیل به غزه؛ فاجعه انسانی و نگرانی از کوچ اجباری

اسرائیل از چند روز پیش تهاجم گسترده‌ای به نوار غزه آغاز کرده که ده‌ها کشته بر جای گذاشته و هزاران نفر را بار دیگر آواره کرده است. سازمان ملل درباره فاجعه انسانی هشدار داده و گزارش‌هایی از طرح احتمالی کوچ اجباری فلسطینیان به لیبی، انتقادات جهانی را برانگیخته است.

بیش از ۱۵۰ کشته و صدها زخمی در کمتر از ۲۴ ساعت

بر اساس گزارش مقامات بهداشتی غزه، از ۱۳ مه تاکنون، حملات هوایی و عملیات زمینی ارتش اسرائیل دست‌کم ۱۵۳ فلسطینی را کشته و بیش از ۴۵۰ نفر را زخمی کرده است. بیمارستان‌های غزه مملو از مجروحان هستند و زیرساخت‌های حیاتی برق، آب و ارتباطات به‌شدت تخریب شده‌اند.

دفتر هماهنگی کمک‌های بشردوستانه سازمان ملل (OCHA) در بیانیه‌ای اعلام کرده که آغاز عملیات نظامی اسرائیل در ۱۳ مه تاکنون، هیچ‌ کمک سازمان‌یافته‌ای وارد شمال غزه نشده است. این نهاد هشدار داد که بدون دسترسی فوری و ایمن برای امدادگران، جان هزاران نفر در معرض تهدید مستقیم است.

این سازمان همچنین اعلام کرده است که در حال هماهنگی یک برنامه جدید برای ازسرگیری ارسال کمک‌هاست، اما آن را مشروط به "توافق اسرائیل" و تضمین «امنیت مؤثر برای کاروان‌های امدادی» دانسته است.

اسرائیل هدف عملیات را «نابودی حماس» و «آزادی گروگان‌ها» عنوان کرده است. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، روز جمعه ۱۶ مه تأکید کرد که عملیات تا «حذف کامل تهدید حماس» ادامه خواهد یافت. گروه حماس این حملات را «کشتار غیرنظامیان» خوانده و خواستار مداخله فوری جامعه بین‌المللی شده است.

طرح کوچ اجباری فلسطینی‌ها به لیبی

بر اساس گزارش شبکه خبری ان‌بی‌سی، منابع نزدیک به دولت دونالد ترامپ از طرحی برای انتقال دائم حدود یک میلیون فلسطینی از نوار غزه به شرق لیبی خبر داده‌اند. این طرح، که با هدف ادعایی «کاهش فشار جمعیتی» در غزه و بازسازی این منطقه به‌عنوان یک مرکز اقتصادی مطرح شده، در مذاکرات جدی با مقامات لیبی در جریان است.

طبق گزارش‌ها، دولت آمریکا در ازای پذیرش فلسطینیان، پیشنهاد آزادسازی میلیاردها دلار از دارایی‌های مسدودشده لیبی را ارائه کرده است. اسرائیل نیز از این مذاکرات مطلع بوده، اما هنوز توافق نهایی حاصل نشده است.

لیبی، که از سال ۲۰۱۱ پس از سرنگونی معمر قذافی با بی‌ثباتی سیاسی و درگیری‌های داخلی مواجه است، با دو دولت رقیب در شرق (به رهبری خلیفه حفتر) و غرب (به رهبری عبدالحمید دبیبه) اداره می‌شود. این وضعیت، اجرای چنین طرحی را با موانع لجستیکی، سیاسی و انسانی متعددی مواجه می‌کند.

گزارش‌ها حاکی از آن است که مشوق‌های اقتصادی، مانند مسکن رایگان یا کمک‌هزینه مالی، برای ترغیب فلسطینیان به مهاجرت داوطلبانه در نظر گرفته شده، اما جزئیات اجرایی طرح همچنان مبهم است.

واکنش‌های جهانی به طرح کوچ اجباری

به عقیده کارشناسان، این طرح نقض آشکار قوانین بین‌المللی و معاهده چهارم ژنو محسوب می‌شود.

فرانچسکا آلبانیز، گزارشگر ویژه سازمان ملل در امور حقوق بشر در سرزمین‌های اشغالی فلسطین، در بیانیه‌ای که ساعاتی پیش از طریق حساب رسمی سازمان ملل در شبکه اجتماعی ایکس منتشر شد، نوشت:

طرح تبعید فلسطینی‌ها به لیبی یک جنایت جنگی تمام‌عیار است که جهان نباید در برابر آن سکوت کند.

او هشدار داد که جابجایی اجباری فلسطینیان می‌تواند به «پاکسازی قومی» تعبیر شود و خواستار واکنش فوری جامعه جهانی شد.

دفتر حقوق بشر سازمان ملل (UNHR) نیز در بیانیه‌ای که امروز ۱۷ مه منتشر شد، اعلام کرد که هرگونه انتقال اجباری ساکنان غزه نقض معاهده چهارم ژنو است، که جابجایی اجباری غیرنظامیان در مناطق اشغالی را ممنوع می‌کند. این نهاد خواستار توقف فوری برنامه‌ریزی برای این طرح، برقراری آتش‌بس پایدار، آزادی همه گروگان‌ها و بازسازی غزه با رعایت حقوق ساکنان آن شد.

تشکیلات خودگردان فلسطین در بیانیه‌ای که امروز منتشر شد، این طرح را «عبور از خط قرمز» توصیف کرد و تأکید کرد که فلسطینیان هرگز از سرزمین خود دست نخواهند کشید. محمود عباس، رئیس تشکیلات، خواستار مداخله فوری سازمان ملل برای جلوگیری از «تکرار نکبت ۱۹۴۸» شد.

حماس نیز این طرح را «نژادپرستانه» و تلاشی برای «پاکسازی قومی» خواند و اعلام کرد که مردم غزه در برابر هرگونه جابجایی مقاومت خواهند کرد. ساکنان غزه نیز در شبکه‌های اجتماعی و مصاحبه‌های رسانه‌ای، بر ماندن در سرزمین خود تأکید کرده‌اند.

از سوی دیگر، در حالی‌که ترامپ خواستار «پایان سریع جنگ و رسیدگی فوری به بحران انسانی» شده، بنیامین نتانیاهو همچنان بر ادامه عملیات نظامی تا «پاک‌سازی کامل حماس» تأکید دارد. ترامپ به‌ صراحت گفته است: «این جنگ دیگر به سود هیچ‌کس نیست.»

همزمان آسیوشیتدپرس گزارش داده است که حماس در حال بررسی پیشنهادهایی برای واگذاری موقت اداره غزه به نهادهای بین‌المللی تحت نظارت ایالات متحده است، اقدامی که شاید برای جلوگیری از نابودی کامل زیرساخت‌های غزه و پایان رنج غیرنظامیان صورت می‌گیرد.

واکنش‌ جهانی اما علیرغم ابعاد گسترده بحران ناکافی بوده است، شورای امنیت هنوز نتوانسته اجماع لازم برای صدور قطعنامه آتش‌بس به‌دست آورد.

سازمان‌های حقوق بشری خواستار اقدام فوری برای توقف جنگ، ارسال کمک‌های بشردوستانه، و جلوگیری از کوچ اجباری فلسطینی‌ها شده‌اند.

از زمان آغاز دور جدید حملات اسرائیل به غزه در ماه اکتبر ۲۰۲۳، میلیون‌ها نفر در سراسر جهان در حمایت از مردم فلسطین و اعتراض به «جنگ نامتناسب و کشتار غیرنظامیان» به خیابان‌ها آمدند. در آمریکای شمالی، به‌ویژه در دانشگاه‌های ایالات متحده همچون کلمبیا، ییل، و UCLA، کمپ‌های اعتراضی گسترده‌ای توسط دانشجویان برپا شد. بسیاری از این تجمع‌ها با دخالت پلیس و بازداشت‌ جمعی دانشجویان و اساتید همراه بود. تا اوایل مه ۲۰۲۵، بیش از ۳۰۰۰ معترض در دانشگاه‌های آمریکا بازداشت شدند.

در آلمان نیز اعتراضات گسترده‌ای در شهرهای برلین، هامبورگ، و فرانکفورت برگزار شد. اما دولت آلمان با استناد به «نگرانی‌های امنیتی» برخی از این راهپیمایی‌ها را ممنوع یا محدود کرده و در مواردی معترضان را با گاز اشک‌آور و بازداشت پراکنده سرکوب کرده است.

گزارش سازمان عفو بین‌الملل نشان می‌دهد که حق آزادی بیان و تجمع مسالمت‌آمیز در این کشورها «به‌شدت تحت فشار سیاسی» قرار گرفته است، به‌ویژه در مواردی که اعتراضات حاوی شعارهایی در حمایت از فلسطین بوده‌اند.

فعالان حقوق بشر و نهادهای بین‌المللی هشدار داده‌اند که سرکوب اعتراضات در غرب، هم‌زمان با بحران انسانی در غزه، به «بحران مشروعیت و دوگانگی در ارزش‌های اعلام‌شده دموکراتیک» در این کشورها دامن زده است.