آیا دولت لبنان می‌تواند حزب‌الله را خلع سلاح کند؟
- Arena Website
- 5 days ago
- 4 min read
کابینه لبنان به ارتش این کشور دستور داده تا طرحی برای ایجاد انحصار دولت بر سلاح‌ها تهیه کند؛ اقدامی که مستقیماً حزب‌الله، گروه شبه‌نظامی شیعه مورد حمایت ایران، را هدف قرار می‌دهد. حزب‌الله این درخواست‌ها را رد کرده و این موضوع، نگرانی‌ها درباره افزایش تنش‌ها در کشوری شکننده و تحت فشارهای خارجی را بیشتر کرده است.
خبرگزاری رویترز در گزارشی که در ادامه می‌خوانید، به زمینه‌ها و پیچیدگی‌های مربوط به این روند پرداخته است.
چرا اکنون فشار برای خلع سلاح حزب‌الله افزایش یافته؟
فشارها پس از جنگی ویرانگر در سال گذشته آغاز شد؛ جنگی که از درگیری در غزه شروع شد. اسرائیل در جریان بمباران‌های سنگین، حزب‌الله را هدف قرار داد.
در این حملات، حدود ۵ هزار جنگجو و شماری از فرماندهان ارشد حزب‌الله کشته شدند؛ پیش از آنکه آتش‌بسی با میانجی‌گری آمریکا در نوامبر برقرار شود.
بر اساس این توافق، لبنان متعهد شد که کنترل سلاح‌ها را در اختیار نیروهای امنیتی رسمی قرار دهد، سلاح‌های غیرمجاز را ضبط کند و مانع از تجهیز دوباره گروه‌های غیردولتی شود.
پس از آتش‌بس، تحولات دیگری فشارها بر دولت لبنان را افزایش داده است. دولت جدید وعده داده سلاح‌ها را در سراسر کشور تحت کنترل بگیرد. در همین حال، سقوط بشار اسد، متحد اصلی حزب‌الله در سوریه، در ماه دسامبر، مسیر اصلی انتقال سلاح به این گروه را مسدود کرد. همچنین، حمله اسرائیل به ایران در ماه ژوئن، به‌عنوان حامی اصلی حزب‌الله، موقعیت این گروه را بیشتر تضعیف کرده است.
در همین حال، مخالفان داخلی حزب‌الله و ایالات متحده آمریکا از بیروت خواسته‌اند سریع‌تر وارد عمل شود. نگرانی‌هایی هم از تداوم حملات هوایی اسرائیل وجود دارد. این حملات پس از آتش‌بس هم ادامه داشته و بیشتر انبارهای تسلیحاتی و مواضع حزب‌الله در جنوب لبنان را هدف قرار داده‌اند.
نقش آمریکا چیست؟
در ماه ژوئن، توماس باراک، نماینده آمریکا، طرحی را به مقامات لبنانی پیشنهاد داد. بر اساس این طرح، در ازای توقف حملات اسرائیل و خروج نیروهای اسرائیلی از پنج نقطه‌ای که هنوز در جنوب لبنان در اختیار دارند، حزب‌الله باید به‌طور کامل خلع سلاح شود.
اما حزب‌الله و متحد اصلی‌اش، جنبش امل به رهبری نبیه بری، تأکید دارند که ابتدا اسرائیل باید عقب‌نشینی کند و حملات را متوقف سازد؛ آن‌گاه می‌توان درباره موضوع خلع سلاح مذاکره کرد.
آمریکا که از این بن‌بست خسته شده، از دولت لبنان خواسته با اعلام تعهد رسمی به خلع سلاح حزب‌الله، گام اول را بردارد.
چرا حزب‌الله مسلح باقی مانده است؟
توان نظامی حزب‌الله به زمان تأسیس آن در سال ۱۹۸۲ بازمی‌گردد؛ زمانی که سپاه پاسداران ایران در جریان جنگ داخلی لبنان این گروه را تشکیل داد.
برخلاف دیگر گروه‌های شبه‌نظامی، حزب‌الله پس از پایان جنگ داخلی اجازه یافت سلاح‌هایش را حفظ کند؛ به این دلیل که نقش «مقاومت» در برابر اشغال جنوب لبنان توسط اسرائیل به آن داده شد.
با عقب‌نشینی اسرائیل از جنوب لبنان در سال ۲۰۰۰، حزب‌الله همچنان مسلح باقی ماند و گفت توان نظامی‌اش برای دفاع در برابر تجاوز احتمالی اسرائیل ضروری است.
در جنگ ۲۰۰۶ میان حزب‌الله و اسرائیل، و در پی آن قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد که خواستار خلع سلاح همه گروه‌های مسلح شد، این گروه همچنان مسلح ماند.
در سال ۲۰۰۸، حزب‌الله با در دست گرفتن بخش‌هایی از بیروت، نفوذش را در صحنه سیاسی تثبیت کرد. این گروه از آن زمان نفوذ گسترده‌ای در تصمیم‌گیری‌های کلان لبنان داشته است.
واکنش حزب‌الله و احتمال ناآرامی‌های داخلی
حزب‌الله تصمیم کابینه را شدیداً محکوم کرده است. نعیم قاسم، دبیرکل حزب‌الله، این تصمیم را «گناهی بزرگ» خوانده که «کاملاً در خدمت منافع اسرائیل» است. او همه بندهای طرح پیشنهادی آمریکا را رد کرده است.
روز سه‌شنبه، ده‌ها موتورسوار حامل پرچم‌های حزب‌الله در مناطق تحت کنترل این گروه در جنوب بیروت رژه رفتند تا قدرت خود را به رخ بکشند.
احتمال خلع سلاح اجباری حزب‌الله، نگرانی‌هایی درباره بروز ناآرامی داخلی در لبنان ایجاد کرده است. این نگرانی‌ها مشابه درگیری‌های سال ۲۰۰۸ است که در پی تلاش دولت برای تعطیل کردن شبکه مخابراتی حزب‌الله آغاز شد.
در کشوری که شکاف‌های فرقه‌ای عمیق است و حزب‌الله همچنان یک بازیگر اصلی نظامی و سیاسی به شمار می‌آید، هرگونه اقدام مستقیم می‌تواند به بی‌ثباتی بیشتر منجر شود.
موانع سیاسی چیست؟
ساختار سیاسی لبنان بر اساس تقسیم قدرت گروهی طراحی شده است. پست‌های دولتی، از جمله کرسی‌های مجلس و کابینه، بر مبنای سهمیه‌های مذهبی بین گروهها توزیع می‌شود تا نمایندگی فراگیر تضمین شود. اما منتقدان می‌گویند این سازوکار، عملاً روند تصمیم‌گیری را فلج کرده است.
حزب‌الله و متحدش جنبش امل نمایندگی شیعیان در پارلمان و دولت را در اختیار دارند. در جلسه اخیر کابینه، دو وزیر شیعه غایب بودند و دو نفر دیگر در لحظات پایانی جلسه را ترک کردند. نعیم قاسم اعلام کرده است که هر تصمیم مهم دولتی باید با اجماع ملی گرفته شود و بدون حضور شیعیان، مشروعیت ندارد.
مرحله بعد چیست؟
کابینه به ارتش مهلت داده تا پایان ماه اوت، طرح مربوط به خلع سلاح را ارائه کند. جلسه بعدی کابینه برای بررسی پیشنهاد توماس باراک فردا پنج‌شنبه برگزار خواهد شد.
برخی احزاب لبنانی تلاش دارند راه‌حلی پیدا کنند که از درگیری مستقیم با حزب‌الله جلوگیری کند، اما در عین حال خطر حملات شدیدتر اسرائیل را نیز کاهش دهد.
با این حال، متعادل کردن این فشارها در کشوری که با بحران‌های داخلی و منطقه‌ای روبه‌رو است، چالشی بزرگ باقی می‌ماند و احتمال ناآرامی داخلی و افزایش تنش‌ها همچنان وجود دارد.
