اروپا با کمترین امتیاز، صلح تجاری شکننده‌ای را با آمریکا امضا کرد

Photograph: AFP

در پی تهدید اروپا از سوی ترامپ مبنی بر اعمال تعرفه‌های سنگین، اتحادیه اروپا به توافقی مقدماتی با آمریکا تن داد که شامل تعرفه ۱۵درصدی بر بیشتر صادرات اروپاست. در ازای آن، بروکسل به خرید گسترده انرژی و تراشه‌های آمریکایی متعهد می شود. با وجود امتیازات محدود، این توافق انتقاداتی داخلی و تردیدهایی درباره دوام و تعادل آن برانگیخته است.

پس از ماه‌ها تنش تجاری میان ایالات متحده و اتحادیه اروپا، سرانجام در ۲۶ ژوئیه ۲۰۲۵، در زمین گلف ترامپ واقع در اسکاتلند، چارچوب یک توافق مقدماتی میان دونالد ترامپ و اورسولا فن‌ درلاین شکل گرفت.

این توافق که پس از ماه‌ها مذاکره حاصل شد، شامل اعمال تعرفه‌ای ۱۵ درصدی بر بیشتر کالاهای اروپایی است؛ نرخی که نصف تعرفه تهدیدشده ۳۰ درصدی است و به گفته مقامات، ثباتی نسبی به مناسبات تجاری میان واشنگتن و بروکسل بازمی‌گرداند.

این توافق در جریان دیداری یک‌ساعته میان دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، و اورزولا فون در لاین، رئیس کمیسیون اروپا، در زمین گلف مجلل ترامپ در اسکاتلند اعلام شد.

ترامپ در این نشست اعلام کرد که اروپا قصد دارد حدود ۶۰۰ میلیارد دلار در ایالات متحده سرمایه‌گذاری کند و خرید انرژی و تسلیحات از آمریکا را به‌طور چشمگیری افزایش دهد. او این توافق را «بزرگ‌ترین توافق تاریخ» خواند و آن را گامی بلند در مسیر اصلاح روابط تجاری خواند که به باور او سال‌ها علیه منافع صادرکنندگان آمریکایی عمل کرده است.

فون در لاین نیز ترامپ را مذاکره‌کننده‌ای سرسخت توصیف کرد و افزود که توافق به‌دست‌آمده، «بهترین گزینه ممکن» برای دو طرف بوده است. او بر نقش این توافق در تقویت پیش‌بینی‌پذیری و ایجاد ثبات در مناسبات اقتصادی دو قدرت بزرگ جهانی تأکید کرد.

براساس این توافق، تعرفه‌ها شامل طیف گسترده‌ای از کالاها، از جمله نیمه‌رساناها و داروها می‌شود، اما برخی بخش‌ها مانند هواپیما، داروهای ژنریک، تجهیزات الکترونیک پیشرفته و برخی محصولات کشاورزی از این تعرفه مستثنا هستند. تعرفه‌های سنگین فعلی بر فولاد و آلومینیوم پابرجا خواهند ماند، اما احتمال جایگزینی آن‌ها با سهمیه‌بندی در آینده مطرح شده است.

اتحادیه اروپا همچنین متعهد شده است موانع غیرتعرفه‌ای برای خودروها و محصولات کشاورزی را کاهش دهد. هرچند، به گفته تحلیل‌گران، همچنان جزئیات زیادی از این توافق نامشخص باقی مانده و امکان تفسیرهای متفاوت از مفاد آن وجود دارد.

این توافق به‌دنبال اعلام تعرفه‌های سنگین «روز آزادی» از سوی واشنگتن، در تلاش برای مهار بحران شکل گرفت.

بر اساس مفاد اولیه، تعرفه ۱۵درصدی بر اکثر صادرات اروپایی اعمال می‌شود و در مقابل، اتحادیه اروپا متعهد به خرید سوخت و فناوری آمریکایی در مقیاسی بی‌سابقه شده است. این اقدام، اگرچه برای بروکسل هزینه‌بر است، موقتاً از گسترش تنش‌ها جلوگیری کرد.

اتحادیه اروپا که در هفته‌های اخیر بین تهدید به اقدامات تلافی‌جویانه و تلاش برای رسیدن به توافق نوسان داشت، اکنون به چارچوبی تن داده است که طبق آن تعرفه ۱۵ درصدی بر تقریباً همه صادرات اروپا به آمریکا اعمال می‌شود؛ تعرفه‌ای که ده برابر نرخ پیش از بازگشت ترامپ به قدرت است.

در این بارە، یک مقام بلندپایه اروپایی که در جریان گفت‌وگوهای فشرده هفته گذشته بود، اعلام نمود:

اتحادیه اروپا عملاً هیچ اهرم فشاری در برابر آمریکا ندارد و دولت ترامپ هم کوچک‌ترین عجله‌ای برای کوتاه آمدن از مواضعش نشان نمی‌دهد.

بخش قابل‌توجهی از این توافق به مذاکره برای کاهش خسارات اقتصادی اختصاص یافتە است. ترامپ تهدید کرده بود در صورت عدم رضایت، تعرفه‌هایی تا ۵۰ درصد وضع خواهد کرد. مشابه توافق اخیر با ژاپن، اروپایی‌ها حداقل موفق شدند تعرفه خودروها را از ۲۵ درصد به ۱۵ درصد کاهش دهند.

هرچند این کاهش برای خودروسازان بحران‌زده اروپایی نفس‌گیر است، اما فشار مضاعف بر تولیدکنندگان آمریکایی که برای واردات فولاد و قطعات باید هزینه‌های بیشتری بپردازند، می‌تواند پیامدی متناقض ایجاد کند.

امتیازات محدود و سناریوهای نامعلوم

طبق محاسبات موسسه کیِل، تولید صنعتی آلمان در کوتاه‌مدت حدود ۰.۱۵ درصد کاهش خواهد یافت و تأثیر این توافق بر فرانسه و ایتالیا ناچیز خواهد بود. در همین حال، فهرست کالاهای معاف از تعرفه که شامل هواپیما، تجهیزات ساخت تراشه، برخی مواد شیمیایی و مواد خام است، امتیاز کوچکی برای بروکسل محسوب می‌شود.

اگر چە تلاش اتحادیه اروپا در دوره نخست ریاست‌جمهوری ترامپ برای پیشبرد تجارت بدون تعرفه ناکام مانده بود. اما اکنون فهرست تازه می‌تواند راهی باشد تا ترامپ در آینده کالاهای دیگری را که تولیدکنندگان آمریکایی به‌شدت به آن‌ها نیاز دارند، به فهرست خود اضافه کند.

در این میان، چین در این توافق جایی ندارد و برخلاف برخی گمانه‌زنی‌ها، اروپا شرط خروج چین از زنجیره تأمین خود را به میز مذاکره نیاورد.

تعهد اروپا به خرید از امریکا

یکی از عناصر اصلی توافق اخیر، وعده خرید گسترده انرژی و تراشه‌های هوش مصنوعی از آمریکا با هدف جایگزینی واردات روسی است. اتحادیه اروپا متعهد شده است کە در سه سال آینده ۷۵۰ میلیارد دلار سوخت از آمریکا بخرد؛ رقمی که به گفته فن‌ درلاین «دست‌یافتنی» است.

طبق آمار اندیشکده بروگل، اتحادیه اروپا در ماه ژوئن حدود ۲ میلیارد مترمکعب گاز مایع از روسیه وارد کردە است کە این حجم، در مقایسە با وارادات آن از آمریکا بە یک‌چهارم می رسد.

فشار واشنگتن برای توقف واردات سوخت‌های فسیلی از روسیه می‌تواند سیاستمداران اروپایی را در کاهش وابستگی انرژی یاری کند.

در مورد سرمایه‌گذاریها، تعهد ۶۰۰ میلیارد دلاری اروپا در آمریکا همچنان مبهم است. این رقم قرار است فراتر از سرمایه‌گذاری‌های سالانه پیشین کشورهای اروپایی باشد که حدود ۲۰۰ میلیارد دلار تخمین زده می‌شود. در این بارە نیز ترامپ تاکید کرده است کە این سرمایه‌گذاری باید افزون‌بر برنامه‌های موجود شرکت‌ها باشد.

چشم‌انداز پرابهام و نگرانی‌های داخلی

در کنار تعهدات مشخص، این توافق باید در داخل اتحادیه اروپا نیز به تأیید نهایی سران ۲۷ کشور عضو برسد که با توجه به تضاد منافع میان کشورهای شمال و جنوب و صنایع گوناگون، آسان نخواهد بود.

افزون بر این، برخی مقررات مربوط به فهرست کالاهای بدون تعرفه احتمالاً با قوانین سازمان تجارت جهانی مغایرت دارد که می‌تواند چالش حقوقی دیگری برای بروکسل ایجاد کند. ترامپ نیز همچنان می‌تواند در صورت نارضایتی، تعرفه‌های جدیدی رابه‌ویژه در بخش دارو  وضع نماید که او بارها از هزینه‌های بالای آن انتقاد کرده است.

در برهەی کنونی، تحقیقاتی در مورد واردات دارو در جریان است که ممکن است به تعرفه‌های تازه بر داروهای تولیدشده در خارج از آمریکا منجر شود؛ مسئله‌ای که برای کشورهای صادرکننده‌ای چون دانمارک و ایرلند تهدیدی جدی خواهد بود.

ملونی: باید جزئیات بررسی شود

در تائید این توافق بروکسل با واشنگتن، جورجیا ملونی، نخست‌وزیر ایتالیا، این توافق را «مثبت» توصیف کرد، اما از سوی دیگر اعلام نمود تا زمانی که جزئیات آن مشخص نشود، نمی‌توان به‌طور کامل قضاوت کرد.

ملونی همچنین اعلام کرد رم آماده است در سطح ملی اقدامات حمایتی را فعال کند و انتظار دارد در سطح اروپایی نیز تمهیدات مشابهی برای بخش‌هایی که بیشترین آسیب را خواهند دید، در نظر گرفته شود.

رهبران صنایع صادرات‌محور در آلمان و اسکاندیناوی از این توافق به‌عنوان «مصالحه‌ای دردناک» یاد می‌کنند. در همین بارە، اتحادیه عمده‌فروشان و صادرکنندگان آلمان (BGA) هشدار داده است که این توافق تهدیدی وجودی برای بسیاری از اعضا خواهد بود.

دیرک یاندورا، رئیس BGA، خواستار راهبردی شدن سیاست تجاری اروپا و کاهش وابستگی به آمریکا شده و تاکید دارد اتحادیه اروپا باید از این دوره پرتنش به‌عنوان هشداری جدی برای بستن توافق‌های تجاری تازه با سایر قدرت‌های صنعتی استفاده کند.

برآوردهای بانک مرکزی اروپا نشان می‌دهد این توافق در مقایسه با بدترین سناریوی تهدیدشده از سوی ترامپ، دست‌کم رشد اقتصادی منطقه را در محدوده مثبت نگاه می‌دارد. با این حال، سطح این رشد همچنان پایین‌تر از چشم‌انداز بدون تنش تجاری خواهد بود.

اروپا با پذیرش تعرفه ۱۵ درصدی، از خطر رکود گسترده و تعرفه‌های تلافی‌جویانه گسترده‌تر آمریکا گریختە است، اما در مقابل با صلحی شکننده روبه‌روست که هر لحظه می‌تواند با یک پست ترامپ در شبکەهای اجتماعی یا تحقیقات تازه تجاری در آمریکا در معرض تهدید قرار گیرد.

هم‌زمان، توافق تازه نشان می دهد که اتحادیه اروپا همچنان برای تبدیل شدن به یک قدرت تجاری مستقل با چالش‌های درونی و بیرونی روبه‌رو خواهد بود.

دست‌کم در کوتاه‌مدت، رهبران اروپا امیدوارند که این مصالحه موقت، صنایع صادرات‌محور این قاره را از شوک‌های ناگهانی دور نگه دارد؛ هرچند هزینه این آرامش، وابستگی بیشتر به بازاری است که سیاست‌هایش با تغییر در کاخ سفید می‌تواند دگرگون شود.