اهمیت هدف قرار گرفتن زندان اوین؛ نماد سرکوب، نشانه تغییر در مختصات درگیری

امیر خنجی

در میان حملات گسترده و چندلایه‌‌ای که طی روزهای اخیر زیرساخت‌های نظامی و امنیتی جمهوری اسلامی ایران را هدف گرفته، خبر حمله به زندان اوین شاید از حیث قدرت تخریب چندان چشمگیر نباشد، اما از نظر نمادین و روانی، یکی از پرمعناترین پیام‌ها را با خود دارد.

اوین تنها یک زندان معمولی نیست؛ در حافظه جمعی جامعه ایران، این مکان به یکی از اصلی‌ترین نمادهای سرکوب، بازداشت‌های خودسرانه و کنترل سیاسی بدل شده است.

دهه‌هاست که در بحبوحه هر بحران سیاسی، موجی از دستگیری‌ها به‌سوی اوین ختم می‌شود. فعالین سیاسی، دانشجویان، روزنامه‌نگاران، فعالان مدنی، معترضان خیابانی، دوتابعیتی‌ها، اعضای اقلیت‌های مذهبی و اتنیک‌ها، و حتی چهره‌های اصلاح‌طلب حکومتی در دوره‌هایی طعم دیوارهای اوین را چشیده‌اند.

این زندان صرفاً محل نگهداری زندانیان نیست، بلکه بخشی از یک سازوکار پیچیده کنترل اجتماعی و مهندسی ترس است. به همین دلیل، هر اقدامی که به‌طور نمادین یا فیزیکی متوجه اوین باشد، معنایی فراتر از حمله به یک ساختمان دارد.

این یک چالش مستقیم با دستگاه سرکوب جمهوری اسلامی ایران است؛ انگشت گذاشتن بر نقطه‌ای که ستون فقرات نظم امنیتی پایتخت را شکل می‌دهد.

برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که حمله محدود بوده و آسیبی به بخش‌های داخلی زندان وارد نشده، اما همین کافی است که پیام آن در افکار عمومی طنین‌انداز شود: درگیری صرفاً در سطوح نظامی و پدافندی باقی نمانده، بلکه به مراکز فرماندهی امنیت داخلی و حافظان نظم سیاسی نیز رسیده است.

تغییر مختصات درگیری، از حمله به تأسیسات موشکی و هسته‌ای به حمله به نمادهای سرکوب اجتماعی، می‌تواند حامل دو پیام باشد: نخست، تضعیف توان بازدارندگی در داخل کشور؛ دوم، هشدار به شبکه تصمیم‌گیر در جمهوری اسلامی ایران که دیگر هیچ نقطه‌ای از «قدرت نرم امنیتی» هم مصون نیست.

ممکن است این حمله از نظر عملیاتی تأثیر محدود داشته باشد، اما به‌لحاظ روانی، ضربه‌ای است که مستقیماً مشروعیت و اقتدار نهادهای امنیتی را نشانه می‌گیرد. این همان جایی‌ست که جنگ سرد و جنگ گرم در هم تنیده می‌شوند.