با تسلط هوایی اسرائیل بر تهران سناریوی تغییر رژیم در ایران جدی می‌شود

در پی حملات سنگین ارتش اسرائیل به ایران و سیطره کامل نیروی هوایی این کشور بر آسمان تهران، مقامات اسرائیلی از جمله نخست‌وزیر بنیامین نتانیاهو به‌صراحت از احتمال «تغییر رژیم در جمهوری اسلامی» سخن گفته‌اند. این رویداد در حالی است که دولت ایالات متحده آمریکا، به‌ویژه رئیس‌جمهور سابق، دونالد ترامپ، نسبت به این سناریو محتاط باقی مانده است.

وب‌سایت خبری Axios گزارش داده است که اسرائیل در فاز نخست حمله خود به ایران، با بمباران دقیق اهداف نظامی و هسته‌ای، به کنترل کامل فضای هوایی تهران دست یافته است. این موفقیت چشمگیر موجب شده که رهبران اسرائیلی بحث تغییر ساختار قدرت در ایران را به‌طور جدی در دستور کار قرار دهند.

نخست‌وزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو، در چندین مصاحبه تلویزیونی طی دو روز اخیر، از جمله با شبکه‌های Fox News و ABC، تأکید کرده بود که:

کشتن آیت‌الله علی خامنه‌ای می‌تواند به پایان جنگ منجر شود، نه تشدید آن و برای انجام آن، ما هر کاری را که لازم باشد خواهیم کرد.

این مواضع در حالی مطرح می‌شود که دولت آمریکا با ایده تغییر رژیم از طریق مداخله نظامی همراه نیست.

ترامپ، که هشدار داده است ساکنان تهران باید فوراً شهر را ترک کنند، با حمله به جان رهبر جمهوری اسلامی مخالفت کرده است. یکی از مقامات ارشد آمریکایی به Axios گفته: «این آیت‌اللهی است که می‌شناسیم، در برابر آیت‌اللهی که نمی‌شناسیم.»

همین مقام در ادامه هشدار داده است که گرچه ترامپ در حال حاضر جانب احتیاط را گرفته، اما ممکن است به‌طور ناگهانی دست به اقدام بزرگی بزند.

در روزهای اخیر نیز گمانه‌زنی درباره احتمال حمله مستقیم آمریکا به ایران بالا گرفتە است، اما کاخ سفید این گمانه را رد و ترامپ نیز تلویحاً از احتمال مذاکره سخن گفته است.

آیا تغییر رژیم هدف رسمی جنگ است؟

مقامات اسرائیلی تصریح کرده‌اند که تغییر رژیم در ایران جزو اهداف رسمی جنگ نیست و این گزینه در جلسه کابینه امنیتی پیش از آغاز عملیات، تصویب نشده است. همچنین چند تن از فرماندهان ارتش اسرائیل تأیید کرده‌اند که دستور رسمی سیاسی برای پیگیری این هدف دریافت نکرده‌اند، اما بحث و گفت‌وگو پیرامون آن در سطوح مختلف در حال افزایش است.

با اینحال وزیر دفاع اسرائیل امروز اعلام کرد که اگرچه تغییر رژیم هدف نبوده اما میتواند منجر به آن شود.

برخلاف انتظار برخی تحلیل‌گران، از آغاز جنگ تاکنون اعتراضات گسترده‌ای علیه حکومت در ایران شکل نگرفته است.

راز زیمت، کارشناس ارشد مسائل ایران در اندیشکده امنیت ملی اسرائیل (INSS) در گفتگو با Axios گفته است کە نظام جمهوری اسلامی ایران هنوز انسجام خود را حفظ و در برابر تهدید خارجی، جبهه داخلی خود را تقویت کرده است. بنا به گفته این کارشناس:

هرچند ناکامی‌های امنیتی رژیم باعث افزایش نارضایتی عمومی شده است، اما تصاویر قربانیان غیرنظامی و تخریب مناطق شهری در تهران، موجب تقویت همبستگی ملی و افزایش روحیه ضدخارجی در میان مردم شده است.

با این حال، زیمت هشدار می‌دهد که اگر جنگ ادامه یابد و ساختارهای امنیتی و اطلاعاتی رژیم به‌طور جدی آسیب ببینند، ممکن است قدرت داخلی حاکمیت به‌تدریج تحلیل رود.

از همین رو و علیرغم اینکه دولت اسرائیل تاکید کرده که هدف از این حمله نابودی توانمندی‌های هسته‌ای و موشکی ایران است، اما مطرح کردن بحث تغییر رژیم به‌صورت علنی و رسانه‌ای می‌تواند موجب تشدید فشارها به رژیم شده و رهبر جمهوری اسلامی ایران را به عقب‌نشینی از برنامه هسته‌ای وادار کند.

اما اختلاف نظر با آمریکا، ریسک تشدید درگیری و مقاومت داخلی ایران، آینده این بحران را بسیار مبهم و شکننده کرده است.