برهم صالح رئیس‌جمهور سابق عراق سکاندار آژانس پناهندگان سازمان ملل شد

برهم صالح، رئیس‌جمهور پیشین عراق، به عنوان کمیساریای عالی جدید پناهندگان سازمان ملل متحد انتخاب شده است. این انتصاب در شرایطی انجام می‌شود که آژانس پناهندگان با شدیدترین بحران مالی خود و بالاترین سطح جابه‌جایی اجباری در جهان روبه‌روست.

بر اساس نامه‌ای که به امضای آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل رسیده است، برهم صالح از اول ژانویه برای یک دوره پنج‌ساله جانشین فیلیپو گراندی خواهد شد که پس از حدود ده سال ریاست، در پایان دسامبر این سمت را ترک می‌کند. این انتصاب هنوز نیازمند تأیید کمیته اجرایی کمیساریای عالی پناهندگان است.

انتصاب صالح تغییری آشکار در سنت دیرینه این نهاد مستقر در ژنو به شمار می‌رود که معمولا ریاست آن به چهره‌هایی از کشورهای بزرگ کمک‌کننده مالی واگذار می‌شد.

در حالی که بیش از نیمی از نامزدهای این دوره از اروپا بودند، انتخاب یک سیاستمدار کُرد از عراق، کشوری که خود سال‌ها دریافت‌کننده کمک‌های بشردوستانه بوده، حامل پیامی سیاسی در مورد تغییر موازنه در نظام بشردوستانه جهانی است.

این تغییر در زمانی رخ می‌دهد که کمیساریای عالی پناهندگان تحت فشار هم‌زمان دو بحران قرار دارد.

شمار آوارگان و پناهندگان در جهان به حدود ۱۲۳ میلیون نفر رسیده است، رقمی که تقریبا دو برابر زمان آغاز ریاست گراندی است. هم‌زمان کاهش کمک‌های مالی از سوی ایالات متحده آمریکا و برخی کشورهای غربی، که منابع خود را به سمت هزینه‌های دفاعی و داخلی سوق داده‌اند، باعث شده این نهاد در سال جاری نزدیک به ۵ هزار شغل، معادل بیش از یک‌چهارم نیروی انسانی خود، را حذف کند.

برهم صالح که در سال ۱۹۶۰ در سلیمانیه، اقلیم کُردستان عراق، متولد شده، از معدود رهبران منطقه‌ای است که هم تجربه زیسته سرکوب سیاسی، هم دولت‌سازی پس از جنگ و هم تعامل نزدیک با غرب را در کارنامه خود دارد.

او در نوجوانی به اتحادیه میهنی کردستان پیوست و پیشمرگ شد و دو بار توسط حکومت بعث بازداشت شد. سپس به بریتانیا رفت. در آنجا او تحصیلات عالی خود را در رشته مهندسی عمران و سپس آمار و کاربردهای رایانه‌ای در مهندسی به پایان رساند.

پس از سقوط صدام حسین در سال ۲۰۰۳، صالح به یکی از چهره‌های کلیدی عراق جدید بدل شد. او به‌عنوان معاون نخست‌وزیر، وزیر برنامه‌ریزی، نخست‌وزیر اقلیم کُردستان و نهایتا رئیس‌جمهور عراق ایفای نقش کرد. سمت ریاست‌جمهوری در عراق عمدتا تشریفاتی است، اما نقش مهمی در مدیریت توازن‌های اتنیکی و سیاسی آن کشور دارد.

حامیان برهم صالح می‌گویند این پیشینه او را به گزینه‌ای متفاوت برای رهبری نهادی تبدیل می‌کند که مأموریتش در هم‌تنیدگی با سیاست، جنگ و دولت‌هاست.

در مجموع ۱۲ نامزد بین‌المللی برای تصدی این سمت معرفی شده بودند، اما نهایتا پس از بررسی‌های فشرده در سطح عالی سازمان ملل قرعه به نام برهم صالح در آمده است. رهبران سیاسی در عراق و اقلیم کردستان نیز این انتصاب را نشانه‌ای از اعتبار بین‌المللی صالح دانسته‌اند.

با این حال، چالش‌های پیش روی او چشمگیر است. کمیساریای عالی پناهندگان نه‌تنها با کمبود منابع مالی مواجه است، بلکه در بسیاری از بحران‌ها، از سودان و غزه گرفته تا افغانستان و اوکراین، با محدودیت دسترسی و فشارهای سیاسی دولت‌ها روبه‌روست.

انتظار می‌رود صالح برای جذب منابع جدید، به‌ویژه از کشورهای غیرسنتی کمک‌کننده در خلیج فارس و آسیا، تلاش کند و هم‌زمان اصلاحات سازمانی را برای حفظ کارآمدی این نهاد پیش ببرد.

پیشینه سیاسی برهم صالح، که برای برخی مزیت محسوب می‌شود، ممکن است از نگاه برخی اهداکنندگان غربی پرسش‌هایی درباره استقلال این نهاد بین‌المللی ایجاد کند.

با این حال بسیاری بر این باور هستند که تجربه او در مذاکره با دولت‌ها و مدیریت بحران‌های پیچیده می‌تواند در دوره‌ای که نظام بشردوستانه جهانی تحت فشار بی‌سابقه قرار گرفته، یک دارایی مهم باشد.