بندر چابهار، سرمایهگذاری هند و هراس بلوچها از تکرار الگوی تبعیض
- Arena Website
- Sep 7
- 3 min read
یک سال پس از امضای قرارداد ۱۰ ساله ایران و هند برای توسعه بندر چابهار، پروژه همچنان ادامه دارد. اما فشار تحریمهای آمریکا و نگرانیهای داخلی باعث شده آینده این بندر استراتژیک در هالهای از ابهام قرار بگیرد.
سرمایهگذاری هند در بندر چابهار در اردیبهشت ۱۴۰۳ به صورت رسمی آغاز شد. بر اساس توافق، دهلینو متعهد شد ۱۲۰ میلیون دلار برای تجهیز و مدیریت بندر هزینه کند و ۲۵۰ میلیون دلار دیگر به صورت خط اعتباری فراهم سازد. مجموع این رقم حدود ۳۷۰ میلیون دلار است.
این قرارداد برای ایران و هند اهمیتی ژئوپولیتیک دارد. چابهار به دهلینو امکان میدهد بدون نیاز به پاکستان به افغانستان و آسیای میانه دسترسی پیدا کند. برای تهران نیز فرصتی است تا بخشی از فشار تحریمها را جبران کند.
ظرفیت عملیاتی بندر در حال افزایش است. هند اعلام کرده قصد دارد تا سال ۲۰۲۶ توان جابهجایی را از ۱۰۰ هزار TEU (معادل کانتینر بیست فوتی، واحد استاندارد حملونقل دریایی) به نیم میلیون TEU برساند. اتصال ریلی بندر به شبکه سراسری ایران نیز در دست اجراست.
تحریمها و تردید درباره آینده
از سوی دیگر تحریمهای بازگشتی دولت ترامپ علیه ایران، هند را در موقعیت دشواری قرار داده است. فشار واشنگتن ممکن است دهلینو را وادار به خروج یا کاهش جدی فعالیتهایش در چابهار کند.
هرچند هنوز خبری رسمی از قطع همکاری منتشر نشده، اما تحلیلها نشان میدهد آینده این پروژه تضمینشده نیست و هر لحظه ممکن است قربانی فشارهای سیاسی شود.
در همین زمینه اندیشکده تهران در مقالهای با عنوان «حذف هند از پروژه چابهار؛ مطلوبیت و ملاحظات» نوشته است که سرمایهگذاری دهلینو در یک دهه گذشته چشمگیر نبوده و بیشتر به انتقال چند جرثقیل محدود شده است.
این اندیشکده معتقد است دو عامل، یعنی تحریمهای آمریکا و سقوط دولت افغانستان، نقش اصلی در این کمکاری داشتهاند. به همین دلیل برخی محافل سیاستگذاری در ایران به دنبال محدود کردن نقش هند یا حتی کنار گذاشتن آن از پروژه هستند.
به باور نویسندگان، وابستگی بیش از حد به دهلینو میتواند برای تهران پرخطر باشد و باید گزینههای دیگری برای توسعه بندر در نظر گرفته شود.
تکرار تجربه گوادر؟
در کنار این مباحث، نگرانی مردم بلوچ همچنان پابرجاست. سیستان و بلوچستان پایینترین رتبهها را در شاخصهای توسعه انسانی دارد. بیکاری گسترده، مدارس کپری و کمبود آب آشامیدنی واقعیت روزمره بسیاری از روستاهای اطراف چابهار است.
بلوچها میگویند توسعه بندر بیش از آنکه برای آنان فرصت ایجاد کند، به زیانشان تمام شده است. زمینهایشان برای ایجاد منطقه آزاد مصادره شده، هزاران خانواده جابهجا شدهاند و مشاغل تازه اغلب نصیب نیروهای غیر بومی میشود.
کارشناسان هشدار میدهند که اگر پروژه چابهار بدون تضمین مشارکت واقعی مردم بلوچ پیش برود، زمینه نارضایتی گسترده فراهم خواهد شد.
در عمل، هر بار پروژهای خارجی وارد استان میشود، فضای امنیتی تشدید میشود. نیروهای امنیتی برای حفاظت از زیرساختها حضور پررنگتری پیدا میکنند و این امر به افزایش محدودیتهای اجتماعی میانجامد.
از نگاه مردم محلی، توسعه به معنای امنیتیتر شدن زندگی روزمره و حذف از فرصتهای اقتصادی است.
فقر در سایه توسعه
چابهار امروز صحنهای از تضاد آشکار است. از یک سو اسکلههای مدرن و سرمایههای کلان خارجی دیده میشود، از سوی دیگر حاشیهنشینی، کمبود آب، فقر آموزشی و بیکاری جوانان بلوچ. این شکاف، احساس بیعدالتی را عمیقتر میکند.
بسیاری از بلوچها میپرسند اگر بندر چابهار قرار است شاهراه توسعه شرق ایران باشد، چرا سهم آنان همچنان فقر و محرومیت است؟
سرمایهگذاری هند در چابهار برای تهران و دهلینو شاید دستاوردی ژئوپولیتیک باشد، اما برای بلوچها هشداری جدی است.
تجربه گوادر نشان داده است که توسعه بدون مشارکت بومیان نه تنها رشد پایدار به همراه ندارد بلکه به تشدید شکافهای اجتماعی و سیاسی منجر میشود.
چابهار در نقطهای حساس قرار دارد. اگر جمهوری اسلامی ایران همچنان بر سیاستهای تبعیضآمیز و امنیتیسازی منطقه پافشاری کند، سرمایهگذاری خارجی میتواند به عاملی برای افزایش اعتراض و بیاعتمادی بدل شود.
پروژه مشترک پاکستان و چین در بندر گوادر در بلوچستان پاکستان، بخش مهمی از کریدور اقتصادی چین–پاکستان (CPEC) است که برای اتصال استراتژیک دریای عرب به آسیای مرکزی و توسعه زیرساختها طراحی شده است. بااینحال، گوادر و ایالت بلوچستان همچنان با فقر، بیکاری، ضعف خدمات اولیه و بیثباتی امنیتی مواجهاند.
بیتوجهی تاریخی دولت مرکزی و کمبود بودجه، محرومیت این منطقه را تشدید کرده و اهمیت راهبردی گوادر آن را به کانونی برای تنشهای سیاسی و حملات امنیتی بدل ساخته است.
