بودجه ایران و پایان سال میلادی: چرا احتمال جنگ تا دیماه کم است؟
- Arena Website
- Nov 20
- 3 min read
اوجگیری دوباره بحث حمله احتمالی اسرائیل به ایران، در بستر تلاقی چرخه مالی پایان سال و ابهامهای بودجه ۱۴۰۵، احتمال درگیری را تا دیماه کاهش میدهد. تعطیلی مالی غرب و کشمکشهای بودجهای تهران نوعی بازدارندگی ناخواسته میآفرینند، اما پس از روشنشدن ارقام، پنجرهای واقعی برای بازنگری راهبردی تلآویو گشوده میشود که پیامدهای منطقهای آن قابلتوجه خواهد بود در ماههای آتی.
در هفتههای اخیر بار دیگر زمزمهی احتمال حملهی اسرائیل به ایران در محافل رسانهای و سیاسی بالا گرفته است. از کان و یدیعوت آحارونوت تا نیویورکتایمز، تحلیلهای تازهای منتشر شده که از «زمستان داغ و رویارویی مستقیم سخن میگویند.
با این حال، اگر روندها و منطق تصمیمگیریهای سیاسی و اقتصادی با ملاحظە شود، میتوان گفت تا پیش از دیماه احتمال حمله بە ایران بسیار پایین است. در این بارە میتوان بە دو دلیل اصلی اشارە کرد:
یکی جهانی، در پیوند با چرخه مالی و پایان سال میلادی؛ دیگری داخلی، در پیوند با بودجه ۱۴۰۵ و افشای نقاط ضعف اقتصادی جمهوری اسلامی ایران.
در سطح جهانی، ماههای پایانی سال برای دولتها، بازارها و شرکتهای بینالمللی زمان بستن حسابهاست. بانکها ترازنامههای خود را میبندند، صندوقها سود و زیان را مینویسند و دولتها وارد دوره «تعطیلی مالی» میشوند.
هیچ بازیگری در این دوره تمایل ندارد درگیر یک بحران نظامی جدید شود که همه محاسبات مالیاش را برهم بزند. برای اسرائیل هم این قاعده برقرار است.
تا پیش از بستهشدن حسابها و تعیین بودجه نظامی سال آینده، هر جنگ تازهای به معنای افزایش کسری بودجه، بالا رفتن نرخ بیمه جنگی و تغییر در اولویتهای هزینهای خواهد بود.
به بیان سادهتر، حتی اگر در سطح اطلاعاتی و امنیتی آمادگی وجود داشته باشد، چرخه مالی پایان سال، بهویژه در کشورهای غربی، خود نوعی «بازدارنده موقت» است.
حمله در آذر یا اوایل دی برای تلآویو و متحدانش به معنای وارد کردن هزینههای سنگین در گزارشهای مالی سال جاری است، در حالی که برنامهریزی برای چنین اقداماتی معمولاً در چارچوب بودجه سال آینده دیده میشود.
در این فضا، مدیران امنیتی ترجیح میدهند تصمیم را به پس از ژانویه موکول کنند، زمانی که حسابها بسته و بودجه جدید تصویب شده است.
اما در سطح داخلی ایران، عامل مهمتر زمانبندی بودجه است. محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی، اخیراً تأکید کرده که دولت موظف است لایحه بودجه ۱۴۰۵ را تا اول دیماه تقدیم کند.
هرچند احتمال تأخیر وجود دارد، اما این ضربالاجل برای دستگاههای اقتصادی و اطلاعاتی خارج از کشور معنا دارد. بودجه در هر نظامی، نقشه واقعی قدرت است:
نشان میدهد دولت از چه چیزی میترسد، کجاها را تقویت کرده و در کدام بخشها به نقطه آسیب رسیده است. اسرائیل و متحدانش، که بهگفته مقامهای امنیتی ایران نفوذ قابلتوجهی در سطوح مختلف دارند، معمولاً این سند را پیش از انتشار رسمی بررسی میکنند.
بنابراین، با نزدیکترشدن بە دیماه، تصویر دقیقتری از وضعیت مالی ایران در اختیار تحلیلگران خارجی قرار میگیرد.
اگر بودجه نشانهای از بحران ارزی، ناترازی صندوقهای بازنشستگی، یا افزایش وابستگی به درآمدهای نفتی داشته باشد، این میتواند زمانبندی حملات یا عملیاتهای محدود را تغییر دهد.
در واقع، بودجه برای دشمن، نقشهای است از نقاط ضعف درون ساختار اقتصادی و مدیریتی کشور؛ دانستن آن به معنای یافتن پاشنه آشیل است.
از سوی دیگر، پیش از ارائه بودجه، تهران درگیر چانهزنیهای درونی است. دولت با مجلس درباره سهم نهادهای نظامی، بودجه عمرانی و یارانهها کشمکش دارد.
در چنین وضعی، هیچکس در ساختار قدرت تمایل ندارد با یک جنگ خارجی، کل معادله درونی را به هم بریزد. این آشفتگی مالی تا زمان ارائه رسمی بودجه ادامه دارد و در عمل بهصورت ناخواسته نوعی سپر دفاعی موقت برای نظام میسازد؛ نه از سر قدرت، بلکه از سر ناتوانی در تصمیمگیری واحد.
به همین دلیل، اگرچه برخی فرماندهان اسرائیلی از آمادگی کامل سخن میگویند، اما تا زمانی که محاسبات مالی دو طرف نهایی نشده باشد، احتمال درگیری گسترده پایین است.
از نگاه تلآویو، بهترین زمان، لحظهای است که بتواند با کمترین هزینه و بیشترین اطمینان از آسیبپذیری به طرف مقابل ضربه بزند. و آن لحظه، احتمالاً زمانی است که بودجه ایران روی میز قرار گرفته، وضعیت منابع ارزی و هزینههای نظامی روشن شده و شکافهای درون حاکمیت علنیتر شدهاند.
به بیان دیگر، اسرائیل صبر میکند تا جمهوری اسلامی ایران، خود ضعفهایش را روی کاغذ بنویسد. لایحه بودجه، اگر بهدقت خوانده شود، آینه اضطرابهای حاکمیت است: از ناتوانی در تأمین منابع گرفته تا وابستگی به وامهای داخلی و فروش اوراق بدهی.
وقتی این تصویر کامل شود، هر حملهای میتواند چه در سطح سایبری، چه در حوزه زیرساختی، یا در عملیاتهای محدود نظامی دقیقتر و مؤثرتر باشد.
از همین رو بە نظر میرسد تا دیماه، جهان درگیر بستن حسابهاست و ایران درگیر باز کردن دفتر بودجهاش. این دو روند همزمان، بهصورت طبیعی زمانبندی هر اقدام نظامی را به عقب میاندازند.
اما درست از همان نقطه به بعد، یعنی زمانی که بودجه روشن و آسیبها عیان میشود، پنجرهی فرصت برای تلآویو باز خواهد شد.
در سیاست منطقهای، گاهی بهترین لحظه برای حمله، زمانی است که طرف مقابل تصور میکند از بحران بیرون آمده است؛ شاید برای ایران، آن لحظه درست پس از ارائه بودجه باشد.
