جنگ دوم ایران و اسرائیل بسیار محتمل و شدیدتر خواهد بود

گزارش جدید جی استریت با تمرکز بر وضعیت ایران پس از جنگ ۱۲ روزه، هشدار می‌دهد که تهران باوجود شکست‌های اخیر، همچنان بلندپروازی‌های هسته‌ای و منطقه‌ای خود را حفظ کرده است. این نهاد تأکید می‌کند که افزایش انگیزه ایران برای تسلیحاتی شدن، پیامد مستقیم خروج از برجام و فشارهای نظامی است. جی استریت راه مهار این روند را در بازسازی دیپلماسی و همکاری چندجانبه می‌داند.

جی استریت (J Street) یکی از نهادهای برجسته و تأثیرگذار در عرصه‌ی سیاست‌گذاری و لابی‌گری لیبرال یهودی در ایالات متحده آمریکا است که از سال ۲۰۰۸ با هدف ترویج صلح، حمایت از راه‌حل دوکشوری و مقابله با سیاست‌های نظامی‌گرایانه در خاورمیانه فعالیت می‌کند. این سازمان در برابر لابی سنتی آیپک (AIPAC)، بر ضرورت دیپلماسی چندجانبه، تعامل سازنده با ایران و پرهیز از درگیری‌های نظامی تأکید دارد و در سال‌های اخیر یکی از معدود صداهای قدرتمند در دفاع از بازگشت آمریکا به مسیر گفت‌وگو و توافق بین‌المللی بوده است.

در ۳ نوامبر ۲۰۲۵، جی استریت گزارشی را با عنوان «ایران: گام بعدی چیست؟» منتشر کرد که در آن وضعیت ایران پس از جنگ ۱۲ روزه با اسرائیل، پیامدهای فعال‌سازی مکانیسم ماشه و چشم‌انداز سیاست ایالات متحده را در قبال تهران بررسی می‌کند.

این گزارش با تاکید بر خطر بالای جنگ مجموعه‌ای از شش توصیه سیاستی مشخص را برای جلوگیری از بازگشت به جنگ و بازسازی مسیر دیپلماسی ارائه داده است.

در این بارە جی استریت هشدار دادە است که با وجود ضعف فعلی ایران، خطر آغاز دوباره درگیری نظامی بسیار بالاست. از نگاە این نهاد، راه پایدار برای مهار بحران، بازسازی دیپلماسی به جای تکرار چرخه جنگ و فشار حداکثری است.

گزارش این نهاد تأکید دارد که اشتباه خروج از برجام در سال ۲۰۱۸ نباید تکرار شود و سیاست‌گذاران آمریکایی باید از اتکا به حملات نظامی پرهیز کنند.

این گزارش با نگاهی بە وضعیت کنونی بر این باور است کە در هجده ماه گذشته ایران متحمل مجموعه‌ای از شکست‌های استراتژیک شده است: دفاع موفق آمریکا از اسرائیل در برابر حملات موشکی، تضعیف حزب‌الله، سقوط اسد، و ویرانی‌های جنگ ۱۲ روزه، از این جمله‌اند.

با این حال، ایران همچنان توان هسته‌ای و نفوذ منطقه‌ای خود را حفظ و انگیزه‌اش برای دستیابی به سلاح هسته‌ای افزایش یافته است.

به‌رغم ادعاهای دولت ترامپ، ایران اکنون از مقادیر بالایی از اورانیوم غنی‌شده و سانتریفیوژهای پیشرفته برخوردار است که تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار ندارند. حمله اسرائیل به زندان اوین، به گفته جی استریت، اشتباهی استراتژیک بود که به رژیم ایران فرصت تبلیغاتی داد و نشان دهد دولت نتانیاهو شناخت درستی از جامعه ایران ندارد.

 خطر جنگ دوم

جنگ ۱۲ روزه میان ایران و اسرائیل بیش از ۹۰۰ کشته ایرانی و ۲۸ کشته اسرائیلی به‌جا گذاشت و بە زیرساخت‌های دو کشور به‌شدت آسیب‌ وارد آورد. 

متعاقب این جنگ، تاکنون هیچگونە آتش‌بس رسمی‌ای اعلام نشدە است و هر دو طرف در حال آماده‌سازی برای جنگ دوم‌اند. اسرائیل این درگیری را «اولین جنگ ایران» می‌خواند و برای مرحله بعدی حملات گسترده‌تر آماده می‌شود.

بازگشت به جنگ می‌تواند تلفات غیرنظامیان را افزایش دهد، بی‌ثباتی منطقه را تشدید کند و در نهایت، منافع استراتژیک هیچ طرفی را تأمین نکند.

بر اساس این گزارش، برجام در سال ۲۰۱۵ مؤثرترین ابزار برای مهار برنامه هسته‌ای ایران بود. خروج دولت ترامپ در سال ۲۰۱۸ موجب شد زمان گریز هسته‌ای ایران از یک سال به کمتر از دو هفته کاهش یابد و حملات نظامی اخیر تنها چند ماه برنامه هسته‌ای ایران را عقب انداخته است و انگیزه این کشور را برای تسلیحاتی شدن افزایش داده است.

سیاست فشار حداکثری و اقدامات نظامی در نهایت به تقویت برنامه هسته‌ای ایران و تضعیف موقعیت دیپلماتیک آمریکا و اسرائیل منجر شد.

بر اساس این پیشینە، جی استریت بر این باور است کە نه اقدام نظامی، که دیپلماسی چندجانبه و مرحله‌به‌مرحله، تنها مسیر مؤثر برای حل بحران ایران است. این مرکز شش گام سیاستی را برای دولت ایالات متحده و متحدانش پیشنهاد می‌کند:

۱. جلوگیری از بازگشت به جنگ کە طی آن دولت ترامپ باید به وعده پایان دادن به «جنگ‌های ابدی» پایبند بماند و در برابر فشار تندروهای آمریکا و اسرائیل برای حملات جدید مقاومت کند.

۲. بازگرداندن نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی کە در جریانآن ایران باید همکاری با آژانس را از سر گیرد تا شفافیت هسته‌ای بازیابی شود و کشورهای غربی باید زمینه توافق‌های موقت برای بازگشت بازرسان را فراهم کنند.

۳. هشدار به ایران در مورد تشدید فعالیت‌های هسته‌ای با این مضمون کە افزایش غنی‌سازی یا خروج از NPT تنها بهانه‌ای برای حملات بیشتر فراهم می‌کند و مانع هرگونه گفت‌وگو خواهد شد.

۴. تدوین توافقی جدید به‌جای بازگشت به برجام، تا جاییکە توافق الزاما باید پیشرفت‌های فنی اخیر ایران را لحاظ کرده و مسائل موشکی و منطقه‌ای را نیز دربر گیرد. کشورهای خلیج فارس باید در این فرآیند نقش داشته باشند.

۵. بهره‌گیری از روند عادی‌سازی در خلیج، کە حاکی از تغییر رویکرد دولت‌های عربی از رویارویی به تعامل با ایران و ایجاد فرصتی برای کاهش تنش منطقه‌ای و تسهیل مصالحه میان تهران و تل‌آویو باشد.

۶. تعریف روشن از پایان بازی کە آمریکا و متحدانش باید هدف نهایی خود را در قبال ایران اعم از تغییر رژیم، مهار یا مصالحه شفاف کنند. بدون پاسخ روشن، سیاست‌ها ناپایدار و پرهزینه خواهند ماند.

 در پایان گزارش جی استریت بر این باور است که جنگ دوم ایران و اسرائیل نه‌تنها فاجعه‌بار بلکه قابل اجتناب خواهد بود. به باور این مرکز، تکرار راهبردهای نظامی گذشته تنها به بی‌ثباتی و خشونت بیشتر می‌انجامد.