بە رغم خرید تایفون‌های بریتانیایی از سوی ترکیە، خلأ اف-۳۵ همچنان پابرجاست

قرارداد هشت میلیارد پوندی ترکیه با بریتانیا برای خرید ۲۰ جنگنده یوروفایتر تایفون، گرچه خلأ اف-۳۵ را موقتاً پر می‌کند، اما ضعف‌های راهبردی آنکارا را نیز آشکار می‌سازد. وابستگی به تأمین‌کنندگان خارجی و تأخیر در توسعه جنگنده بومی قاآن، توان بازدارندگی و نفوذ ترکیه در ناتو و خاورمیانه را محدود کرده و سیاست منطقه‌ای این کشور را در محیط پر تنش خاورمیانە میتواند با عدم ثبات مواجه می‌سازد.

ترکیه و بریتانیا روز دوشنبه قراردادی را به ارزش هشت میلیارد پوند (حدود ۱۰.۷ میلیارد دلار) برای خرید ۲۰ فروند جنگنده یوروفایتر تایفون امضا کردند.

لندن انعقاد این قرارداد را پیروزی برای صنعت دفاعی بریتانیا و امنیت ناتو توصیف کرده است. این بزرگ‌ترین معامله نظامی میان دو کشور در سال‌های اخیر است و می‌تواند نقشه قدرت هوایی آنکارا را در سال‌های پیش رو دگرگون کند.

نخست‌وزیر بریتانیا، کیر استارمر، در سفر رسمی به آنکارا اظهار داشت که این معامله نه‌تنها به صنایع دفاعی دو کشور جان تازه‌ای می‌بخشد، بلکه نشانه‌ای از بازگشت اعتماد متقابل میان متحدان ناتو است.

جان هیلی، وزیر دفاع بریتانیا، انعقاد این قرارداد را بزرگ‌ترین قرارداد صادرات جنگنده در یک نسل دانستە و گفت میلیاردها پوند به اقتصاد ما تزریق می‌کند و خطوط تولید تایفون بریتانیایی را برای آینده طولانی فعال نگه می‌دارد».

در مقابل، رجب طیب اردوغان آن را گامی نمادین در مسیر روابط راهبردی با لندن خواند و وعده داد حجم تجارت دو کشور را تا ۴۰ میلیارد دلار افزایش دهد.

اردوغان نیز این قرارداد را نمادی جدید از روابط استراتژیک با بریتانیا قلمداد کردە و خاطرنشان کرد که دو کشور قصد دارند حجم تجارت خود را ابتدا به ۳۰ میلیارد دلار و سپس به ۴۰ میلیارد دلار برسانند.

با این حال، ناظران بر این باورند که انعقاد قرارداد خرید هواپیماهای تایفون از بریتانیا تنها یک معامله اقتصادی نیست، بلکه نشانه‌ای از تداوم اختلافات میان ترکیه و ایالات متحده بر سر جنگنده‌های اف-۳۵ است.

آنکارا در سال ۲۰۱۹ پس از خرید سامانه دفاعی اس-۴۰۰ از روسیه از برنامه تولید و تحویل اف-۳۵ کنار گذاشته شد. اتخاذ این تصمیم از سوی آمریکا به گفته مقام‌های ترک تنبیهی سیاسی بود.

گفت‌وگوهای محدود میان دو طرف برای بازگشت ترکیه به این برنامه تا کنون بی‌نتیجه مانده است و واشنگتن تنها با فروش محدود اف-۱۶ موافقت کرده است.

در چنین فضایی، خرید هواپیماهای یوروفایتر تایفون برای ترکیه، تا زمانی که جنگنده نسل پنجمی بومی این کشور، موسوم به قاآن (KAAN)، آماده پرواز شود، انعقاد این قرارداد میتواند راه‌حلی موقت تلقی می‌شود.

این جنگنده که توسط شرکت صنایع هوافضای ترکیه (TAI) طراحی می‌شود، قرار است تا سال ۲۰۲۸ وارد خدمت شود.

آنکارا از آن به‌عنوان نماد استقلال دفاعی یاد می‌کند و هم‌اکنون نمونه اولیه آن در حال آزمایش است.

تحلیل‌گران می‌گویند خرید هواپیماهای تایفون علاوه بر پر کردن خلاء جنگنده‌های اف-۳۵، پیام سیاسی روشنی نیز دارد: ترکیه در حال تنوع‌بخشی به شرکای دفاعی خود است.

با این وجود، تحویل اولین جت‌های جنگندە تایفون برای سال ۲۰۳۰ برنامه‌ریزی شده است و این قرارداد مشروط به تأیید آلمان، ایتالیا و اسپانیا، سایر اعضای کنسرسیوم تولیدکننده یوروفایتر، است. در همین رابطە اردوغان هفتە گذشتە نیز برای خرید هواپیماهای دست دوم بە قطر سفر کردە بود.

قرارداد فروش جنگنده‌های تایفون در حالی در حالی امضا می شود که نگرانی‌های حقوق بشری درباره ترکیە همچنان وجود دارد.

پلی ترسکات، مدیر امور خارجه عفو بین‌الملل بریتانیا، از استارمر خواست تا وضعیت نگران‌کننده حقوق بشر در ترکیه را مورد پرسش قرار دهد و اطمینان حاصل کند که روابط تجاری بریتانیا باعث تشدید یا ایجاد پوشش دیپلماتیک برای نقض حقوق بشر در این کشور نشود.