تحولات جدید در روابط هند و پاکستان در پی حمله مرگبار کشمیر

در پی حمله مرگبار کشمیر، دهلی‌نو پاکستان را به پشتیبانی از گروه‌های تروریستی متهم کرده و هشدار داده که همه گزینه‌ها، از جمله اقدام نظامی، روی میز است. اسلام‌آباد این اتهامات را رد کرده و در حالت آماده‌باش قرار دارد. این تحولات، تنش‌های دیرینه میان دو کشور همسایه و هسته‌ای را بار دیگر به سطحی نگران‌کننده رسانده است.

تنش‌های میان هند و پاکستان پس از حمله مرگبار ۲۲ آوریل در منطقه پاهالگام کشمیر، که منجر به کشته شدن ۲۶ گردشگر هندو شد، وارد مرحله‌ای بحرانی شده است. این حمله که در چمنزاری نزدیک یکی از مکان‌های تفریحی مشهور رخ داد، شدیدترین حمله علیه غیرنظامیان در دو دهه اخیر در کشمیر به شمار می‌رود و خشم گسترده‌ای در هند به دنبال داشته است.

هند گروهی موسوم به «جبهه مقاومت» را مسئول حمله می‌داند، گرچه این گروه بعداً دخالت در حمله را انکار کرد. با این حال، هند معتقد است که این گروه وابسته به لشکر طیبه است؛ سازمانی شبه‌نظامی که به گفته دهلی نو از حمایت پاکستان برخوردار است. پلیس هند نیز اعلام کرده که سه تن از مهاجمان شناسایی شده‌اند؛ دو نفر از آن‌ها پاکستانی و دیگری از کشمیر تحت کنترل هند بوده است.

دهلی نو به‌طور رسمی اسلام‌آباد را به حمایت از تروریسم متهم کرد و در اقدامی تلافی‌جویانه، حریم هوایی خود را به روی هواپیماهای پاکستانی بست، ویزاهای اتباع پاکستانی را لغو کرد، توافق تقسیم آب رودخانه ایندوس را به حالت تعلیق درآورد و دیپلمات‌های پاکستانی را اخراج نمود. در مقابل، پاکستان نیز اقدامات مشابهی انجام داده، از جمله تعلیق پیمان صلح ۱۹۷۲ و اخراج دیپلمات‌های هندی.

درگیری‌های مرزی نیز از ۲۴ آوریل شدت گرفته‌اند و تبادل آتش در امتداد خط کنترل میان نیروهای دو کشور ادامه دارد. در جریان این درگیری‌ها، یک سرباز هندی کشته و دو تن دیگر زخمی شدند. یک سرباز پاکستانی نیز اسیر شده است.

هند اعلام کرده است که نقض مکرر آتش‌بس توسط پاکستان را در تماس‌های نظامی هفتگی به شدت محکوم کرده است. نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند، در واکنش به حمله پاهالگام، جلسات متعددی با مقامات دفاعی کشور برگزار کرده و به ارتش این اختیار را داده است که زمان، اهداف و نحوه واکنش را خود تعیین کنند. این تحولات باعث افزایش نگرانی‌ها در مورد احتمال وقوع حملات نظامی هند علیه پاکستان شده است، همان‌طور که در سال‌های ۲۰۱۶ و ۲۰۱۹ نیز چنین واکنش‌هایی رخ داد.

در همین حال، ایالات متحده تلاش‌هایی برای کاهش تنش‌ها انجام داده است. مارکو روبیو، وزیر امور خارجه آمریکا، طی تماس‌های جداگانه با وزیر خارجه هند و نخست‌وزیر پاکستان، خواستار خویشتن‌داری دو کشور و حفظ صلح در منطقه شد. روبیو ضمن محکوم کردن حمله تروریستی، از اسلام‌آباد خواسته تا در تحقیقات همکاری کند.

شهباز شریف، نخست‌وزیر پاکستان، در واکنش به این درخواست، اتهامات هند را رد کرده و خواستار کاهش لفاظی‌ها و برخورد مسئولانه از سوی دهلی نو شده است.

مقامات پاکستانی چند روز پیش هشدار دادند که اطلاعات موثقی در دست دارند که نشان می‌دهد هند ممکن است در عرض ۲۴ تا ۳۶ ساعت آینده دست به اقدام نظامی بزند. هرچند دهلی نو واکنشی نداشت، اما با توجه به اقدامات اخیر، احتمال یک درگیری نظامی محدود در منطقه را نمی‌توان نادیده گرفت.

در حوزه فضای مجازی و رسانه نیز تنش‌ها بروز یافته‌اند. برخی از حساب‌های اینستاگرام بازیگران و افراد مشهور پاکستانی در هند مسدود شده‌اند و بیش از دوازده کانال خبری پاکستانی نیز به دلیل انتشار محتوای تحریک‌آمیز در هند ممنوع شده‌اند. این اقدامات بخشی از سیاست سخت‌گیرانه اطلاعاتی دولت هند در برابر آنچه «تبلیغات خصمانه» می‌نامد، محسوب می‌شود.

کارشناسان معتقدند که ادامه این وضعیت می‌تواند به درگیری نظامی گسترده‌تری منجر شود، به‌ویژه با توجه به اینکه هر دو کشور به تسلیحات هسته‌ای مجهز هستند و از زمان استقلال تاکنون سه جنگ با یکدیگر داشته‌اند. جامعه جهانی، به‌ویژه ایالات متحده، چین و سازمان ملل، با دقت تحولات را دنبال کرده و خواهان حل‌وفصل دیپلماتیک بحران هستند.