خودسوزی یک خلبان افغان در مشهد؛ روایت تلخ یک مهاجرت

محمدامیر توسلی خلبان سابق نیروی هوایی افغانستان که پس از دریافت حکم اخراج ایران، خودسوزی کرد

محمدامیر توسلی، خلبان سابق نیروی هوایی افغانستان، پس از آن‌که از اداره مهاجرت ایران حکم اخراج دریافت کرد، خود را در خانه‌ای در گلشهر مشهد به آتش کشید. این حادثه ظهر روز یکشنبه ۲۸ اردیبهشت رخ داد و جان او پیش از رسیدن نیروهای امدادی، به دلیل شدت سوختگی، از دست رفت.

توسلی، از جمله نظامیان پیشین افغانستان بود که پس از سقوط کابل به ایران پناه آورد. بنا بر گفته نزدیکانش، او برای تمدید اقامت به اداره کفالت مراجعه کرده بود، اما به جای تمدید، برگه خروج دریافت کرد. بازگشت به افغانستان برای او حکم بازداشت یا حتی مرگ را داشت؛ ترسی که سرانجام او را به سمت تصمیمی هولناک سوق داد.

یکی از آشنایان او می‌گوید:

«چند شب نخوابیده بود. می‌گفت اگر برگردم، طالبان زنده نمی‌گذارد. راهی برای ماندن نمانده بود.»

رئیس آتش‌نشانی مشهد بدون اشاره به هویت قربانی، تنها گفت که مردی حدودا ۴۰ ساله، پیش از رسیدن نیروهای امدادی جان باخته است. اما منابع مطلع و فعالان مهاجرتی، هویت او را محمدامیر توسلی اعلام کردند؛ مردی که عضو ارتش سابق افغانستان بود و پس از سال‌ها خدمت، اکنون در غربت، بی‌پناه و بی‌سرنوشت جان سپرد.

محمد محقق، از رهبران سیاسی مخالف طالبان که اخیراً به ایران سفر کرده، در واکنش به این فاجعه خواستار رفتار انسانی‌تر با پناه‌جویان افغان شد. او تأکید کرد که مهاجران به‌ویژه نظامیان سابق، باید از حمایت اسلامی و انسانی برخوردار باشند تا چنین وقایعی تکرار نشود.

در ماه‌های اخیر، موج اخراج مهاجران افغان از ایران شدت یافته است. هزاران نظامی، کارمند و مأمور امنیتی دولت پیشین افغانستان که پس از روی‌کارآمدن طالبان به ایران پناه آوردند، اکنون در بلاتکلیفی و اضطراب به‌سر می‌برند. بسیاری از آن‌ها هیچ جای امنی برای بازگشت ندارند.

بر اساس آمار سازمان بین‌المللی مهاجرت، در چهار ماه اول سال ۲۰۲۵، بیش از ۲۶۵ هزار افغان از ایران خارج شده‌اند که حدود ۷۵ درصد آنان اخراج اجباری بوده‌اند. استفاده از عباراتی نظیر «وضعیت شبه‌قانونی» برای توصیف موقعیت این افراد، نگرانی‌ها را نسبت به نقض حقوق انسانی آن‌ها افزایش داده است.

آنچه بر سر محمدامیر توسلی آمد، فقط یک خودکشی نبود؛ پژواک رنج پنهانی است که میان هزاران پناه‌جوی دیگر نیز جریان دارد. این مرگ، صدایی خاموش است از فاجعه‌ای که در سکوت در حال وقوع است؛ فاجعه‌ای که اگر نادیده گرفته شود، بار دیگر تکرار خواهد شد.