دره قصاب‌ها: نبرد بر سر حافظه جمعی در سایه پروژه‌های عمرانی

در اقدامی بحث‌برانگیز، اداره انتصابی شهرداری سیرت در جنوب‌شرق ترکیه، منطقه‌ موسوم به "دره قصاب‌ها" (Newala Qesaba) را بار دیگر به روی پروژه‌های عمرانی گشوده است؛ جایی که به‌عنوان محل دفن صدها قربانی اعدام‌های فراقانونی و ناپدیدشدگان دهه‌های گذشته شناخته می‌شود. این تصمیم، موجی از انتقادها از سوی فعالان حقوق بشر، مهندسان، و خانواده‌های قربانیان به همراه داشته است.

پس از انتخابات شهرداری‌ها و شوراهای ترکیه در مارس ۲۰۲۴، شورای جدید شهرداری شهر سیرت تصمیم شهرداری منصوب شدە پیشین شهرداری این شهر را درباره بازگشایی دره قصاب‌ها برای ساخت‌وساز را لغو کرد.

با این حال، پس از برکناری شورا و انتصاب مجدد یک شهردار انتصابی (قیم) در ماه‌های بعد، پروژه‌های عمرانی با اصلاح طرح تفصیلی در آوریل دوباره فعال شد.

اکنون مجوز ساخت برج‌های ۵ تا ۸ طبقه، ویلا، استخر و دفاتر فروش در این زمین صادر شده و شرکت War Yapı که نزدیک به مقامات حزب حاکم عدالت و توسعه است اجرای آن را بر عهده دارد.

در بخشی دیگر از این دره نیز وزارت بهداشت بدون توجه به هشدارهای فنی و همچنین اعتراض فعالان حقوق بشر پروژه ساخت بیمارستان دولتی ۴۰۰ تخت‌خوابی با صرف بیش از ۴۰۰ میلیون لیررا کلید زنی کرده است.

اتحادیه مهندسان و معماران ترکیه (TMMOB) با محکوم‌کردن این اقدام تأکید کرده که دره قصاب‌ها نیاز به حفاظت دارد، نه تخریب. فرات شیمشک، دبیر استانی این اتحادیه در سیرت، در بیانیه‌ای اظهار داشته است:

این منطقه یک مکان حافظه است. شعرها، داستان‌ها و کتاب‌ها درباره‌اش نوشته شده‌اند. اگر قرار است صلحی اجتماعی برقرار شود، باید با گذشته روبه‌رو شویم.

دره قصاب‌ها (Newala Qesaba) در حومه گشمالی شهر سیرت، از اوایل قرن گذشته میلادی تا دهه ۱۹۹۰ محل دفن قربانیان کشتارهای دسته جمعی ارامنه و آشوری‌ها و صدها تن از فعالان سیاسی و اعضای حزب کارگران کُردستان بوده است که در جریان ناپدیدسازی اجباری، اعدام‌های فراقانونی توسط نهادهای امنیتی و ارتش ترکیه کشته شده‌اند.

بر اساس گزارش‌ نهادهای حقوق بشری در سال ۱۹۸۴ بیش از ۱۰۰ جسد به دستور مقامات وقت شهرداری (تحت حاکمیت حزب ANAP و زیر نظر ارتش) در این منطقه دفن شدند.

در پی پیروزی حزب چپ‌گرای سوسیال دمکرات خلق (SHP) در انتخابات شهرداری مارس ۱۹۸۹، خانواده‌های قربانیان خواستار بازگرداندن اجساد شدند.

در ۲۲ آوریل همان سال، به‌دستور دادستانی، اجساد هشت نفر از خاک بیرون کشیده و مخفیانه به قبرستان شهر منتقل شدند. متعاقبا عملیات خاک‌برداری فوراً متوقف شد و هویت، علت مرگ و تعداد دقیق قربانیان همچنان در ابهام باقی مانده است.