نبرد سرنوشت‌ساز قدرت در عراق: انتخابات ۲۰۲۵، انحصار سلاح و پایان نفوذ ایران؟
- Arena Website
- Jul 11
- 3 min read
در حالی که عراق خود را برای انتخابات سرنوشت‌ساز نوامبر ۲۰۲۵ آماده می‌کند، محمد شیاع السودانی نخست‌وزیر عراق با بحرانی امنیتی و سیاسی مواجه است که می‌تواند آینده دولت و ثبات این کشور را تحت تأثیر قرار دهد. محور این بحران، تلاش سودانی برای انحصار سلاح در دست دولت و پایان دادن به فعالیت گروه‌های شبه‌نظامی است که همسو با ایران و برخلاف خواست دولت و مرجعیت دینی عمل می‌کنند.
عراق درصدد آمادەکردن خود برای انتخابات سال ٢٠٢٥ است کە احتمال می‌رود در نوامبر برگزار شود. با این وجود، بحران امنیتی و سیاسی و بویژە وجود گروه‌های شبە نظامی این انتخابات را تحت تاثیر خود قرار دادە است.
این گروه‌ها که نقش کلیدی در سیاست و امنیت عراق دارند، حاضر به تسلیم سلاح‌های خود نیستند و این موضع‌گیری، تنش‌ها را در آستانه انتخابات به اوج رسانده است.
سودانی، که پس از سال‌ها فعالیت در سایه نهادهای دولتی اکنون به دنبال کسب دوره دوم نخست‌وزیری است، در نهم ژوئیه ۲۰۲۵ در نجف اعلام کرد که برنامه دولت وی منطبق با «راهنمایی‌های مرجعیت دینی آیت‌الله علی سیستانی» درباره انحصار سلاح در دست دولت و مبارزه با فساد است. او بر نقش قبیله‌ها در حمایت از این روند تاکید کرد.
با این حال، فشارها و مخالفت‌های گروه‌های مسلح که سلاح خود را «ودیعه امام مهدی» می‌دانند، سد راه اجرای این برنامه شده است. این گروه‌ها به‌ویژه کتائب حزب‌الله، یکی از پرنفوذترین نیروهای شبه‌نظامی عراق، ضمن رد درخواست‌ها برای تحویل سلاح، آن را امانتی می‌دانند که تنها امام زمان می‌تواند درباره آن تصمیم بگیرد.
ابو علی العسکری، مسئول امنیتی این گروه، با انتشار بیانیه‌ای به شدت از مقتدی صدر و مدافعان انحصار سلاح انتقاد کرد و خواستار تمرکز بر سلاح «اشغالگران آمریکایی و ترک» شد.
از سوی دیگر، مقتدی صدر، رهبر جریان صدر و یکی از اصلی‌ترین حامیان تحویل سلاح به دولت، در بیانیه‌ای محکم اعلام کردە است:
تسلیم سلاح به دولت و انحلال میلیشیاها تنها راه اصلاح، استقلال عراق و پایان فساد است.» او تاکید کرد که انتخابات پیش‌رو باید بدون حضور سلاح‌های منفرد برگزار شود تا اراده واقعی مردم تحقق یابد. این دیدگاه در میان گروه‌های سیاسی و مردمی محبوبیت فراوان دارد، اما با مقاومت شدید گروه‌های شبه‌نظامی روبه‌رو است که همچنان بر حفظ نفوذ خود در ساختار سیاسی اصرار دارند.
در چنین فضایی، نخست‌وزیر سودانی تلاش می‌کند تا حمایت مرجعیت دینی و گروه‌های عشایری را به دست آورد و بین فشارهای داخلی و خارجی تعادل برقرار کند.
با این حال، تحلیلگران سیاسی معتقدند که شرایط کنونی عراق بسیار پیچیده‌تر از گذشته شده است. یک مقام بلندپایه شیعی در چارچوب هماهنگی گروه‌های سیاسی به «العربی الجدید» گفت:
فضای سیاسی نشان می‌دهد که کاهش نفوذ ایران در بغداد هنوز عملی نشده و گروه‌های مسلح احساس می‌کنند که ممکن است با تغییرات منطقه‌ای و مذاکرات هسته‌ای ایران، پشت آنها خالی شود.
به گفته وی، این امر باعث شده که گروه‌های مسلح تا حد زیادی محافظه‌کارانه عمل کنند و حاضر به تسلیم سلاح پیش از انتخابات نباشند.
همچنین، نقش گروه‌های شبه‌نظامی نزدیک به ایران در عراق مانند کتائب حزب‌الله، عصائب اهل الحق و دیگر نیروهای حشد الشعبی، موضوعی است که به شدت بر روند سیاسی و امنیتی آن کشور تأثیرگذار است.
این گروه‌ها معتقدند که سلاح‌شان بخشی از استراتژی دفاعی و امنیتی کشور است و تحویل آن به دولت می‌تواند باعث آسیب به ثبات عراق شود. همین اختلافات باعث شده که گفت‌وگوها درباره آینده سلاح گروه‌ها بسیار دشوار و پرتنش باشد و هرگونه تصمیم جدی در این زمینه ممکن است منجر به تشدید درگیری‌های داخلی شود.
در چنین شرایطی، برخی سیاستمداران عراقی و تحلیلگران پیشنهاد می‌کنند که عراق به مدلی شبیه نبیه بری، رئیس پارلمان لبنان، نیاز دارد؛ فردی که بتواند میان گروه‌های مختلف شبه‌نظامی و دولت تعادل برقرار کند و فشارهای منطقه‌ای و بین‌المللی را مدیریت کند.
با این حال، تعدد و پیچیدگی نقش‌های گروه‌های مسلح در عراق، یافتن چنین میانجی‌ای را بسیار دشوار ساخته است.
انتخابات پیش‌رو در نوامبر ۲۰۲۵ به عنوان نقطه عطفی در تعیین سرنوشت سیاسی و امنیتی عراق شناخته می‌شود. توانایی نخست‌وزیر سودانی در مدیریت بحران سلاح گروه‌های مسلح و ایجاد وفاق ملی، تعیین‌کننده آینده ثبات و توسعه کشور خواهد بود.
خلع سلاح شبه‌نظامیان نه تنها به معنای اجرای قانون است، بلکه گامی حیاتی در جهت کاهش تنش‌های داخلی و فراهم آوردن زمینه‌ای برای حل اختلافات از طریق دیپلماسی است. تحلیلگران معتقدند که فشار برای خلع سلاح گروه‌های وابسته به ایران، هرچند خواسته‌ای ملی در عراق محسوب می‌شود، اما همزمان در راستای استراتژی گسترده‌تر آمریکا برای مهار نفوذ منطقه‌ای ایران نیز قرار دارد.
در ماه‌های اخیر، روند تضعیف نیروهای نیابتی ایران با شتاب بیشتری پیش رفته و این تحولات می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در بازتعریف معادلات قدرت در عراق و بهبود امنیت منطقه‌ای ایفا کند، که به نفع هر دو کشور عراق و آمریکا خواهد بود.
