پهپادها بر فراز اروپا: بندهای ۴ و ۵ ناتو چیست و چگونه فعال میشوند؟
- arefsalimi78
- Sep 26
- 4 min read
نفوذ پهپادها به حریم هوایی دانمارک و بررسی فعالسازی بند ۴ ناتو، بازتابی از تهدیدات هیبریدی نوین علیه اروپا است. این رخدادها ضمن ایجاد اخلال در زیرساختهای غیرنظامی و نظامی، انسجام آتلانتیک شمالی را به آزمون میگذارند. تکرار چنین وقایعی خطر سرریز بحران اوکراین به قلمرو ناتو را جدیتر کرده است.
دانمارک روز پنجشنبه اعلام کرد که در حال بررسی فعالسازی بند ۴ معاهده تأسیس ناتو پس از نفوذ پهپادها به حریم هوایی این کشور است. این نفوذها بهطور موقت دو فرودگاه اصلی دانمارک را تعطیل و تأسیسات نظامی در منطقه غربی یوتلند را تحت تأثیر قرار داد.
تروئلس لوند پولسن، وزیر دفاع دانمارک، این نفوذها را حملات ترکیبی توصیف کرد که با هدف گسترش ترس طراحی شدهاند، اما در عین حال اعلام نمود که نمیداند چه کسی پشت این حملات است.
پیشتر، مته فردریکسن، نخستوزیر دانمارک، نفوذهای مشابه پهپادی که باعث تعطیلی موقت فرودگاه کپنهاگ در شب دوشنبه به سهشنبه شد را به مجموعهای از نفوذهای مشکوک پهپادهای روسی و دیگر اختلالات در سراسر اروپا مرتبط دانست. مسکو هرگونه دخالت را در این رابطە رد کرده است.
خبرگزاری رویترز در گزارش خود این رویدادها را در پیوند با بحثهای جاری درباره احتمال فعال شدن بندهای ۴ و ۵ معاهده ناتو بررسی کرده است.
چه اتفاقی افتاد؟
پلیس دانمارک اعلام کرد که فرودگاه بیلوند، دومین فرودگاه بزرگ دانمارک، به مدت یک ساعت و فرودگاه آلبورگ، که برای پروازهای تجاری و نظامی استفاده میشود، به مدت سه ساعت به دلیل نفوذ پهپادها در اواخر روز چهارشنبه تعطیل شدند. هر دو فرودگاه در روز پنجشنبه بازگشایی شدند.
به گفته پلیس، پهپادها همچنین در طول شب در نزدیکی فرودگاههای اسبیِرگ و سوندربورگ، و پایگاه هوایی اسکروستروپ، محل استقرار برخی جنگندههای اف-۱۶ و اف-۳۵ دانمارک، و بالای یک تأسیسات نظامی در هولستبرو مشاهده شدند.
تمام مکانهای تحت تأثیر در شبهجزیره یوتلند در غرب دانمارک قرار دارند. با وجود اختلالات ایجاد شده در ترافیک هوایی، مقامات دانمارکی اعلام کردند که به دلایل ایمنی تصمیم گرفتند هیچیک از پهپادها را ساقط نکنند.
بند ۴ چیست؟
بند ۴ معاهده تأسیس ناتو مقرر میدارد که اعضای سازمان پیمان آتلانتیک شمالی هرگاه به نظر یکی از آنها، تمامیت ارضی، استقلال سیاسی یا امنیت هر یک از آنها تهدید شود، با یکدیگر مشورت کنند. بر اساس بند ۴، بحثها در شورای آتلانتیک شمالی، اصلیترین نهاد تصمیمگیری سیاسی ناتو، میتوانند بهطور بالقوه به تصمیم یا اقدام مشترک منجر شوند.
پولسن، وزیر دفاع دانمارک، گفت که دولت در حال گفتگو با ناتو درباره فعالسازی بند ۴ است.در صورت فعال شدن بند ۴ توسط دانمارک، این دومین بار در این ماه خواهد بود.
پیشتر، دولت لهستان در ۱۰ سپتامبر پس از سرنگونی پهپادها در حریم هوایی این کشور، بند ۴ را فعال کرده بود.
وزارت دفاع روسیه اعلام کرد که پهپادهایش حملهای به تأسیسات نظامی در غرب اوکراین انجام دادهاند، اما برنامهای برای هدف قرار دادن لهستان نداشتهاند. در مقابل چندین مقام اروپایی این نفوذ را عمدی و نشانهای از تشدید تنش توسط روسیه توصیف کردند.
بند ۴ همچنین در فوریه ۲۰۲۲، زمانی که بلغارستان، جمهوری چک، استونی، لتونی، لیتوانی، لهستان، رومانی و اسلواکی به دنبال تهاجم روسیه به اوکراین خواستار مشورت شدند، فعال شد.
بند ۵ چیست؟
اگر مشخص شود که روسیه به قلمرو یک کشور عضو حمله کرده است، تمرکز به بند ۵ منتقل میشود که سنگ بنای معاهده تأسیس ناتو است.
این اتحاد در سال ۱۹۴۹ با نیروی نظامی ایالات متحده بهعنوان ستون قدرتمند خود اساساً برای مقابله با اتحاد جماهیر شوروی و بلوک شرق در طول جنگ سرد ایجاد شد.
منشور ناتو مقرر میدارد که حمله مسلحانه به یک یا چند عضو در اروپا یا آمریکای شمالی، حملهای به همه آنها تلقی خواهد شد. در این منشور همچنین آمده است:
کشورهای عضو توافق میکنند که در صورت وقوع چنین حملهای، هر یک از اعضا، در اجرای حق دفاع از خود بهصورت فردی یا جمعی که در ماده ۵۱ منشور سازمان ملل متحد به رسمیت شناخته شده است، به اعضای مورد حمله کمک کنند و فوراً، بهصورت انفرادی و همراه با سایر اعضا، اقداماتی را که لازم بدانند، از جمله استفاده از نیروی مسلحانه، برای بازگرداندن و حفظ امنیت منطقه آتلانتیک شمالی انجام دهند.
از آنجا که اوکراین عضو ناتو نیست، تهاجم تمامعیار روسیه در فوریه ۲۰۲۲ بند ۵ را فعال نکرد، اگرچه ایالات متحده و دیگر کشورهای عضو برای ارائه کمک نظامی و دیپلماتیک به کییف وارد عمل شدند.
با این حال، کارشناسان هشدار دادهاند که احتمال درگیر شدن در جبهه شرقی ناتو وجود دارد که میتواند اتحاد را مجبور به پاسخ نظامی کند.اقدامات روسیه، چه عمدی و چه تصادفی، خطر گسترش جنگ و کشاندن مستقیم کشورهای دیگر به این درگیری را افزایش داده است.
آیا فعال کردن بند ۵ خودکار است؟
پس از حمله به یک کشور عضو، سایر اعضای ناتو گرد هم میآیند تا بررسی کنند که آیا وضعیت پیشآمده مشمول بند ۵ میشود یا خیر.این روند هیچ محدودیت زمانی ندارد و میتواند بهقدر لازم ادامه یابد.
کارشناسان میگویند زبان این بند عمداً انعطافپذیر نوشته شده است تا به هر کشور عضو امکان دهد خود تعیین کند تا چه اندازه در پاسخ به تجاوز مسلحانه علیه یکی از اعضا مشارکت کند.
بند ۵ تنها یکبار در تاریخ فعال شده است؛ آن هم به نفع ایالات متحده، زمانی که حملات ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ در نیویورک و واشنگتن رخ داد و ناتو در کنار آمریکا ایستاد.
