چرا اسرائیل به ایران به‌طور مستقیم حمله کرد؟

نیویورکر در گزارشی تحلیلی، حمله مستقیم و گسترده اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای و نظامی ایران را نقطه آغاز مرحله‌ای تازه از بی‌ثباتی در خاورمیانه ارزیابی کرده است؛ اقدامی که به تعبیر این نشریه، «جنگی اختیاری» در بحبوحه دیپلماسیِ در جریان میان تهران و واشنگتن بود. این گزارش با نگاهی سه‌لایه، به بررسی پیامدهای راهبردی، شکاف‌های داخلی در اسرائیل و انگیزه‌های سیاسی بنیامین نتانیاهو از این اقدام پرداخته است.

در گزارشی تحلیلی که نشریه نیویورکر در تاریخ ۲۳ خرداد (۱۳ ژوئن ۲۰۲۵) منتشر کرده، حمله اخیر اسرائیل به ایران به‌عنوان «جنگی اختیاری» توصیف شده که در بحبوحه مذاکرات دیپلماتیک ایالات متحده، می‌تواند منطقه را وارد مرحله‌ای تازه از بی‌ثباتی و تنش کند.

این گزارش با بهره‌گیری از سه روایت تحلیلی از سه روزنامه‌نگار و تحلیلگر نیویورکر شکل گرفته است: رابین رایت به پیامدهای راهبردی و دیپلماتیک حمله پرداخته، روث مارگالیت فضای داخلی و واکنش‌های عمومی اسرائیل را بررسی کرده و ایزاک چوتینر در گفت‌وگو با آلوف بن روزنامه‌نگار اسرائیلی، انگیزه‌های سیاسی و زمان‌بندی نتانیاهو را واکاوی کرده است.

در ساعات نخست پس از انتشار خبر حمله، فضای سیاسی و رسانه‌ای اسرائیل با واکنش‌هایی دوقطبی مواجه شد. به نوشته روث مارگالیت از تل‌آویو، برخی تحلیل‌گران با لحنی پیروزمندانه از «نابودی تهدید ایران، سانتریفیوژ به سانتریفیوژ» سخن می‌گفتند و حتی فروپاشی رژیم ایران را محتمل می‌دانستند.

در مقابل، گروهی محتاط هشدار دادند که اگر هم چنین فروپاشی‌ای رخ دهد، این روند به‌سرعت اتفاق نمی‌افتد و آینده‌ای مبهم در انتظار منطقه خواهد بود. با این حال، حتی هواداران نتانیاهو نیز اذعان داشتند که کشور باید برای یک عملیات طولانی‌مدت و مستمر، با تهدید همیشگی تلافی ایران، آماده باشد.

ایزاک چوتینر در گفت‌وگویی با آلوف بن، به این نتیجه می‌رسد که نتانیاهو زمان‌بندی این حمله را به‌نحوی «ماهرانه» با هدف بهره‌برداری سیاسی مدیریت کرده است. به باور بن، اسرائیل سال‌هاست که در تدارک چنین حمله‌ای بوده، اما تحولات اخیر از جمله تضعیف حزب‌الله، فروپاشی رژیم اسد و کاهش توان دفاعی ایران، راه را برای یک عملیات گسترده هموار کرده است.

او همچنین تأکید می‌کند که بازگشت ترامپ به قدرت و بی‌میلی او به فشار واقعی بر اسرائیل، به نتانیاهو فرصت داد تا بدون مانع جدی از سوی واشنگتن، دست به این اقدام بزند.

اما پیامدهای این حمله فقط به جغرافیای اسرائیل و ایران محدود نمی‌شود. به‌نوشته رابین رایت، این حمله مذاکرات هسته‌ای میان تهران و واشنگتن را که قرار بود روز یکشنبه از سر گرفته شود، به حالت تعلیق درآورد و به‌دنبال آن، ایران نیز حملات تلافی‌جویانه‌ای را علیه اسرائیل آغاز کرد.

رایت تأکید می‌کند که آغاز چنین جنگی در شرایطی که امکان دیپلماسی هنوز وجود داشت، اقدامی غیرضروری و پرخطر بوده است. او می‌نویسد:

جنگ‌های اختیاری، همان‌طور که دولت بوش در عراق تجربه کرد، معمولاً پس از موج اولیه‌ "شوک و وحشت" به‌سوی فرسایش و پیچیدگی می‌روند.

رهبر جمهوری اسلامی ایران، آیت‌الله خامنه‌ای، پس از حمله هشدار داد: «با این جنایت، رژیم صهیونیستی خود را در معرض سرنوشتی تلخ و دردناک قرار داده است.»

رایت در ادامه هشدار می‌دهد که «روزهای تیره‌تری، تقریباً به‌صورت اجتناب‌ناپذیر، در پرتنش‌ترین منطقه جهان در پیش است.»

او همچنین یادآور می‌شود که بر اساس ارزیابی رسمی تولسی گبرد، رئیس دستگاه اطلاعاتی ایالات متحده در دولت دوم ترامپ، ایران هنوز از آستانه ساخت سلاح هسته‌ای عبور نکرده بود.

اما نتانیاهو، که سال‌هاست در پی از بین بردن توان هسته‌ای ایران است، از زمان نخست‌وزیری‌اش در دوره اول اوباما تلاش کرد با نمایش‌های نمادین، مانند تصویر بمبی کارتونی در کنگره آمریکا، توافق هسته‌ای را متوقف کند. پس از ناکامی در آن مقطع، او در سال ۲۰۱۸ با تأثیرگذاری بر دونالد ترامپ، زمینه خروج آمریکا از توافق هسته‌ای را فراهم کرد.

اکنون در دور دوم ریاست‌جمهوری ترامپ، در شرایطی که دولت آمریکا به‌دنبال توافقی جدید و محدودکننده با ایران بود، حمله اسرائیل عملاً این مسیر را مسدود کرده و منطقه را وارد دوره‌ای از تنش و بی‌ثباتی تازه کرده است.

رابین رایت ((Robin Wright)، روزنامه‌نگار، نویسنده و تحلیل‌گر ارشد سیاست خارجی: زمینه تخصص او  خاورمیانه، ایران، دیپلماسی و روابط بین‌الملل است. او از سال ۱۹۷۳ ایران را پوشش داده و یکی از معتبرترین چهره‌های رسانه‌ای در حوزه سیاست خاورمیانه است. سابقه همکاری با The New Yorker، The Washington Post و The New York Times را دارد.

روث مارگالیت (Ruth Margalit)، روزنامه‌نگار و مقاله‌نویس: زمینه تخصصی او سیاست و جامعه اسرائیل است. او در تل‌آویو مستقر است و برای رسانه‌هایی چون The New Yorker و The New York Times Magazine می‌نویسد. تمرکز او بر فضای اجتماعی، فرهنگی و سیاسی در داخل اسرائیل است.

 ایزاک چوتینر (Isaac Chotiner)، روزنامه‌نگار و مصاحبه‌گر سیاسی: زمینه تخصصی او مصاحبه‌های ژرف و تحلیلی با شخصیت‌های سیاسی، رسانه‌ای و دانشگاهی است. او به‌خاطر گفت‌وگوهای تحلیلی‌اش در The New Yorker شناخته می‌شود. در این گزارش، او با آلوف بن (سردبیر روزنامه اسرائیلی هاآرتص) درباره حمله اسرائیل گفت‌وگو کرده است.