پسر اوزال: تلاش‌های پدرم برای صلح با کُردها به بهای جان او تمام شد

تورگوت اوزال

مرگ مشکوک تورگوت اوزال هشتمین رئیس جمهور ترکیه پس از ۳۲ سال، بار دیگر به یکی از موضوع‌های بحث روز در رسانه‌های ترکیه تبدیل شده است.

روز دوشنبه ۱۲ مه، احمد اوزال، پسر تورگوت اوزال هشتمین رئیس‌جمهور ترکیه، در برنامه «منطقه بی‌طرف» شبکه تلویزیونی سی‌ان‌ان تُرک بار دیگر مرگ مشکوک پدرش را به تلاش‌های او برای حل مسئله کُردها مرتبط دانست.

احمد اوزال در گفت‌وگو با احمد هاکان، مجری برنامه، با قاطعیت اظهار داشت که پدرش به دلیل تلاش برای پایان دادن به «مسئله کُردها» و تحقق ترکیه‌ای بدون جنگ قربانی شده است.

او نقل کرد که تورگوت اوزال در سفری به عشق‌آباد، پایتخت ترکمنستان، در سال ۱۹۹۳ به او گفته بود: «ما تک‌به‌تک هستیم. به ترکیه برمی‌گردم و با ریسک سیاسی بزرگ، مسئله پ‌ک‌ک و کُردها را حل می‌کنم.» اما تنها سه روز پس از بازگشت، به طرز مشکوکی جان ‌سپرد.

این اظهارات پس از بیانیه ۱۲ مه پ‌ک‌ک، بار دیگر به صدر اخبار ترکیه آمد. این حزب در بیانیه انحلال خود تصریح کرده که تلاش‌های اوزال برای حل سیاسی مسئله کُردها در دهه ۱۹۹۰ با آتش‌بس ۱۷ مارس ۱۹۹۳ عبدالله اوجالان حمایت شده بود. در بیانیه پ‌ک‌ک آمده است:

دولت پنهان با حذف اوزال و تیمش این فرآیند را مختل کرد، بر شدت جنگ در کُردستان افزود و هزاران روستا را نیز تخریب کردند.

احمد اوزال در ادامه اظهاراتش به ماجرای مشکوکی اشاره می‌کند که در آن بیمارستان «حاجت‌تپه» ادعا کرده بود نمونه خون اوزال را نگه داشته، اما این نمونه به‌طور مرموزی دور ریخته می‌شود و پزشک مرتبط با این موضوع نیز به اتهام ارتباط با جنبش فتح‌الله گولن به آمریکا گریخته است.

او افزود که کالبدشکافی سال ۲۰۱۲ وجود سم در بدن پدرش را تأیید کرد، اما مؤسسه پزشکی قانونی به‌طرز عجیبی اعلام کرد که مسمومیت قطعی نیست.

اوزال همچنین گفت که اوغور مومجو، روزنامه‌نگار، و ژنرال اشرف بیتلیس، که با پدرش در این زمینه همکاری می‌کردند، پیش از او به‌طرز مشکوکی کشته شدند.

روایت مرگ اوزال و حوادث ۱۹۹۳

سال ۱۹۹۳ برای ترکیه سالی پر از فاجعه بود، رشته ‌حوادثی که منجر به تشدید جنگ در کُردستان و بحران‌های سیاسی و اجتماعی در ترکیه شد.

این سال با آغاز گفتگوهای صلح میان حزب کارگران کُردستان و دولت ترکیه نوید دهنده پایان حدود یک دهه جنگ داخلی در این کشور بود. اما قتل اغور مومجو روزنامه‌نگار نزدیک به تورگوت اوزال در ۲۴ ژانویه سرآغازی بود برای یک رشته حوادث دیگر که چهره ترکیه را دگرگون کردند.

ظفر شاهین ستون‌نویس و روزنامه‌نگار نزدیک به دولت ترکیه معتقد است که این قتل توسط دولت پنهان صورت گرفته و برای انحراف افکار عمومی جمهوری اسلامی ایران و گروه‌های نزدیک به تهران ازجمله جبهه عمل اسلامی و حزبالله را مسئول این قتل‌ها معرفی کردند.

چند هفته بعد، در اوایل فوریه، عدنان قهوه‌چی، از نزدیکان اوزال، در تصادف رانندگی مشکوکی در مسیر بولو-استانبول جان باخت.

بحران با ساقط شدن هواپیمای حامل ژنرال اشرف بیتلیس فرمانده وقت ژاندارمری ترکیه، که در بخش نظامی و امنیتی با اوزال روی حل مسئله کُردها کار می‌کرد، بیش از پیش تشدید شد.

علی‌رغم این‌که عبدالله اوجالان رهبر حزب کارگران کُردستان در پاسخ به تلاش‌های اوزال برای حل سیاسی مسئله کُرد آتش‌بسی یکجانبه اعلام کرد به این امید که روند مذاکرات تسریع یابد، اما تورگوت اوزال یک ماه پس از آتش‌بس این حزب و پیش از اعلان نتیجه‌بخش بودن مذاکرات ناگهان درگذشت.

کالبدشکافی اولیه ناقص بود و پزشکی قانونی مرگ او را نتیجه بیماری اعلام کرد. اما بررسی‌های بعدی که پس از نبش قبر او در سال ۲۰۱۲ صورت گرفت، وجود دست کم چهار ماده خطرناک دی‌دی‌تی (DDT، سم)، کادمیوم (فلز سنگین)، آمریسیوم و پولونیوم (مواد رادیواکتیو) را نشان داده بود.