پشت پرده خروج نیروهای پ‌.ک‌.ک از ترکیه: آیا اوجالان آزاد می‌شود؟

عمار گلی

تحولات اخیر پیرامون خروج نیروهای حزب کارگران کردستان از جغرافیای سیاسی ترکیه، بازگشت عبدالله اوجالان به مرکز محاسبات سیاسی را برجسته می‌کند. انتشار تصاویر جدید و طرح حق امید دلالت بر انتقال نزاع از میدان نظامی به عرصه حقوقی دارد. با این وجود موفقیت این دورە گذار وابسته به آزادی اوجالان و ایجاد چارچوب قانونی برای مشارکت سیاسی نیروهای کُرد ارزیابی می‌شود.

دو روز پس از آنکه کنفدراسیون جوامع کُردستان (ک‌.ج‌.ک) آغاز خروج نیروهای مسلح خود از ترکیه را رسماً اعلام کرد و این اقدام را بخشی از روند جدید صلح خواند، یک روزنامه‌نگار برجسته تُرک می‌گوید این تحول بدون دخالت مستقیم عبدالله اوجالان امکان‌پذیر نبوده است.

اسماعیل سایماز، ستون‌نویس هالک‌تی‌وی، با اشاره به انتشار تصاویر تازەای از رهبر دربند کردها در امرالی، ادعا کرد پیام اوجالان احتمالاً عامل اصلی آغاز این روند بوده و احتمال می رود پشت صحنەی گفتگوها، مذاکراتی در جریان باشد که ممکن است به تغییرات بنیادین حقوقی در ترکیه منجر شود.

سایماز با اشاره به دو تصویر از عبدالله اوجالان که در پس‌زمینه بیانیه اخیر پ‌.ک‌.ک قرار داشتند گفت:

این تصاویر با عکس‌های پیشین متفاوت است و به‌نظر می‌رسد از یک ویدیوی جدید گرفته شده باشد. اگر چنین باشد، یعنی اوجالان مستقیماً به سازمان پیام فرستاده و این پیام زمینه‌ساز تصمیم به خروج نیروها شده است.

سایماز افزود که این نخستین بار در سال‌های اخیر است که نشانه‌ای بصری از نقش فعال اوجالان در روند سیاسی و امنیتی ترکیه منتشر می‌شود.

این روزنامه‌نگار همچنین بە مسئله حساس دیگری مبنی بر درخواست پ‌.ک‌.ک برای تصویب یا اعمال یک قانون گذار یا سازوکار ویژه بازگشت نیروها به حیات سیاسی اشارە کردە و گفت:

در بیانیه اخیر، تأکید شده است که دولت باید یک چارچوب قانونی برای بازگشت اعضای پ‌.ک‌.ک تدوین کند. این ایده پیش‌تر از سوی مشاور ارشد ریاست‌جمهوری، مهمت اوچوم، مطرح شده بود و اکنون ظاهراً از سوی پ‌.ک‌.ک به‌عنوان یک مطالبه رسمی اعلام شده است.

سایماز افزود طبق منابع او، حدود ۵۴۰ عضو پ‌.ک‌.ک، از جمله عبدالله اوجالان، در انتظار بهره‌مندی از قانونی هستند که در ادبیات حقوقی ترکیه حق امید نامیده می‌شود. این قانون امکان کاهش یا تعلیق مجازات‌های حبس ابد را فراهم می‌کند.

در همین بارە، زاگروس هیوا، سخنگوی کنفدراسیون جوامع کُردستان (ک‌.ج‌.ک) روز گذشته در گفتگو با نشریه اینترنتی the Amargi تاکید کرد که بدون آزادی عبدالله اوجالان روند صلح به نتیجه نخواهد رسید. به گفته وی:

تا زمانی که اوجالان آزاد نباشد و نتواند رسماً رهبری روند را برعهده بگیرد، این روند را نمی‌توان یک فرآیند واقعی صلح نامید.

او افزود که تغییر تاکتیک از مبارزه مسلحانه به سیاست دموکراتیک تنها به این دلیل پذیرفته شده است که اوجالان مسئولیت این مرحله را برعهده گرفته است و راه عبور از نظامی‌گری به سیاست، بدون آزادی او ممکن نخواهد بود.

همزمان با تحولات اخیر رئیس پارلمان ترکیه، نعمان قورتولموش، نیز پس از بیانیه ک.ج.ک از آغاز یک دوره جدید سخن گفت. وی در یک نشست عمومی اعلام کرد:

اگر دستگاه‌های امنیتی تأیید کنند که سازمان فعالیت مسلحانه را متوقف کرده است، ترکیه وارد مرحله قانون‌گذاری برای دوره بدون خشونت خواهد شد.در این بارە وی افزود:

دوره انکار و آسیمیلاسیون به پایان رسیده و مجلس آماده است ابزارهای حقوقی صلح را فراهم کند. همه شهروندان حق دارند زبان مادری خود را آزادانه استفاده کنند، اما این مسئله نباید به ابزار سیاسی برای جدایی‌طلبی تبدیل شود.

در عین‌حال، سایماز نسبت به واقعی بودن خروج نیروهای پ‌.ک‌.ک ابراز تردید کرده است. او با اشاره به اینکه این سازمان در ماه‌های گذشته چندین بار از پایان مبارزه مسلحانه سخن گفته بود، یادآور شد

اگر سازمان ماه‌ها پیش انحلال خود را اعلام کرده است، چرا هنوز بحث خروج مطرح است و چرا مکانیزم تحویل سلاح و نظارت بین‌المللی فعال نشده است؟

به گفته او، "این بیشتر شبیه به یک مرحله سیاسی است تا نظامی؛ یعنی یک چانه‌زنی."

زاگرس هیوا سخنگوی ک.ج.ک اما تأکید کرده است که عقب‌نشینی نیروها نه نتیجه توافق دوجانبه، بلکه بخشی از استراتژی جدید جنبش است. به گفته هیوا:

دوره‌ای تازه آغاز شده است که در آن شکل مبارزه تغییر یافته، اما مبارزه همچنان ادامه داشتە و تصریح می‌کند که این تغییر استراتژی به درخواست مستقیم رهبر جنبش انجام شده است، اما این دورەی جدید نە بە معنای پایان مقاومت، بلکه انتقال آن از میدان نظامی به عرصه سیاسی و اجتماعی است.

سایماز نیز با اشاره به این موضوع اظهار داشته است که آینده روند صلح نه در میدان، بلکه در میز مذاکره و در اتاق‌های حقوقی مشخص خواهد شد. با این حال او تاکید می‌کند:

اگر تصویری که از اوجالان منتشر شده است واقعاً حاکی از نشانه ارسال پیام جدیدی باشد، باید انتظار داشت مرحله حقوقی صلح به‌زودی آغاز شود. اما اگر دولت و سازمان بر سر قانون گذار توافق نکنند، این روند ممکن است پیش از شروع، متوقف شود.

تحولات اخیر نشان می‌دهد نقش عبدالله اوجالان نه به‌عنوان رهبر یک سازمان مسلح، بلکه به‌عنوان بازیگری اصلی در خاورمیانە که سرنوشت دوره صلح یا شکست آن، بار دیگر به او گره خورده است بار دیگر به مرکز محاسبات راهبردی ترکیه بازگشته است.