اروپا در حاشیه بحران: پیامدهای حمله آمریکا به ایران

پس از حمله آمریکا به تأسیسات هسته‌ای ایران، از نگاه روزنامه لوموند، کشورهای اروپایی در بدترین وضعیت دیپلماتیک ممکن قرار گرفته‌اند: بدون نفوذ، بدون گزینه و تقریباً بی‌اعتبار. کشورهای تروئیکا (فرانسه، آلمان و بریتانیا) که زمانی نقشی پیشگام در توافق هسته‌ای داشتند، اکنون به تماشاگرانی تبدیل شده‌اند که دیگر نقشی در تحولات ندارند

چند روز پیش از حمله، دونالد ترامپ ظاهراً فرصتی دو هفته‌ای برای تلاش‌های دیپلماتیک فراهم کرد؛ فرصتی که به دیداری در ژنو بین نمایندگان اروپایی و سید عباس عراقچی وزیر خارجه ایران منجر شد. اما این تلاش بی‌نتیجه ماند. ترامپ با لحنی تحقیرآمیز گفت:

نه، آن‌ها [اروپایی‌ها] کمکی نکردند.. ایران نمی‌خواهد با اروپا حرف بزند، آن‌ها می‌خواهند با ما حرف بزنند.

اروپایی‌ها ناگزیر شدند از مواضع آمریکا پیروی کنند؛ مواضعی که خواستار تسلیم کامل ایران است، از جمله توقف همه فعالیت‌های غنی‌سازی اورانیوم و پایان برنامه موشکی این کشور. این در حالی است که اروپا سال‌ها تلاش کرده بود راه‌حلی دیپلماتیک برای حفظ برجام بیابد.

اما اکنون خود را در وضعیتی می‌بیند که این توافق رسماً از بین رفته و دیگر ابزار مؤثری برای تأثیرگذاری بر روند تحولات در اختیار ندارد.

فرانسه که از مدت‌ها پیش درباره تهدیدات برنامه موشکی ایران هشدار می‌داد، اکنون با واقعیتی مواجه است که از کنترلش خارج شده است.

همچنین، حمایت صدراعظم آلمان، فریدریش مرتس، از حمله اسرائیل به ایران، نشان‌دهنده نوعی هم‌راستایی پنهان برخی رهبران اروپایی با این مسیر بود. مرتس در حاشیه نشست گروه جی‌۷ ارتش و دولت اسرائیل را برای «انجام کارهای کثیف» در ایران تحسین کرد.

از سال ۲۰۱۹، اروپا بارها تلاش کرد ایران را به چارچوب برجام بازگرداند. حتی دولت بایدن هم در این مسیر همکاری داشت، اما در نهایت عقب‌نشینی کرد؛ چرا که تهران حاضر نبود شروط غرب را بپذیرد و بی‌اعتمادی متقابل ناشی از خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸ همچنان ادامه داشت.

در این میان، گزارش‌های نگران‌کننده آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از افزایش سطح غنی‌سازی اورانیوم تا ۲۰ و ۶۰ درصد، انباشت مواد شکافت‌پذیر، حذف دوربین‌های نظارتی از سایت‌ها و نبود شفافیت از سوی ایران، نگرانی‌های اروپا را افزایش داده بود.

اکنون اروپا با چشم‌اندازی تاریک روبه‌روست: بدون نقشی جدی در تصمیم‌گیری‌ها، در معرض پیامدهای احتمالی یک جنگ گسترده منطقه‌ای، و در دل ائتلافی ازهم‌گسیخته.

آنچه زمانی «تلاش برای نجات دیپلماسی» نامیده می‌شد، امروز به بحرانی تمام‌عیار برای مشروعیت سیاست خارجی اروپا تبدیل شده است.