ایران و آمریکا در تقاطع دیپلماسی و تهدید: آیا مذاکرات پس از حملات هسته‌ای از سر گرفته می‌شود؟
- Arena Website
- Jul 1
- 3 min read
پس از حملات هوایی آمریکا به تأسیسات هسته‌ای ایران در ۲۱ ژوئن و اعلام نابودی کامل سایت‌های فردو، نطنز و اصفهان توسط رئیس‌جمهور دونالد ترامپ، فضای سیاسی و دیپلماتیک بین تهران و واشنگتن بیش از پیش متشنج شده است. ترامپ اعلام کرد که ممکن است مذاکرات هسته‌ای با ایران در روزهای آینده از سر گرفته شود، اما مقامات ایرانی همچنان نسبت به این روند با دیده شک و تردید می‌نگرند.
عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه ایران، در نخستین مصاحبه‌اش با رسانه‌های آمریکایی پس از جنگ ١٢ روزە میان اسرائیل و ایران اعلام نمود که بازگشت فوری به میز مذاکره منوط به تضمین واشنگتن مبنی بر عدم تکرار حملات نظامی است. وی در این بارە افزود:
برای ورود دوباره به مذاکرات باید مطمئن شویم آمریکا در حین مذاکرات دوباره به اقدام نظامی متوسل نخواهد شد.
با وجود این ملاحظات، عراقچی تاکید کرد که درهای دیپلماسی هرگز کاملاً بسته نمی‌شوند اما تهران به زمان بیشتری نیاز دارد. عراقچی در واکنش به ادعای ترامپ درباره نابودی کامل تأسیسات هسته‌ای ایران نیز گفت:
هیچ‌کس نمی‌تواند فناوری غنی‌سازی را با بمباران از بین ببرد. اگر اراده کنیم، می‌توانیم سریعاً خسارات را جبران و پیشرفت برنامه را ادامه دهیم.
در همین رابطە، معاون وزیر خارجه ایران، مجید تخت‌روانچی، در مصاحبه‌ای با بی‌بی‌سی اعلام کرد که توقف کامل حملات نظامی شرط اصلی برای از سرگیری مذاکرات است و هشدار داد که سیاست‌های تهدیدآمیز آمریکا، از جمله درخواست «صفر درصد غنی‌سازی» و تهدید به حملات بیشتر، باعث بی‌اعتمادی عمیق شده است.
تخت‌روانچی با اشاره به درخواست واشنگتن برای بازگشت به مذاکرات گفت هنوز هیچ تاریخ مشخصی تعیین نشده و ایران منتظر شفافیت واشنگتن درباره تضمین‌های امنیتی است: «اگر قرار است حین مذاکره دوباره با حمله مواجه شویم، دیگر مذاکره بی‌معنا است.»
از سوی دیگر، ترامپ در اظهارات اخیرش ضمن عدم رد کامل احتمال توافق، مواضع متناقضی اتخاذ کرده است. او گفته ممکن است بیانیه‌ای دریافت کند که ایران «نخواهد» به دنبال سلاح هسته‌ای باشد، اما همزمان تهدید کرده است کە در صورت ادامه غنی‌سازی، دوباره دستور حمله صادر خواهد کرد.
این مواضع، همراه با تداوم حملات و تحریم‌ها، باعث شده تا تهران نسبت به گفت‌وگوها با احتیاط شدید برخورد کند.
تخت‌روانچی همچنین تاکید نمودە است که ایران به آتش‌بس با اسرائیل تا زمانی که حملات جدیدی صورت نگیرد پایبند خواهد بود و خواستار پایان تنش‌ها و ورود به مسیر دیپلماسی است، اما هشدار داد که ایران باید «آماده و محتاط» باشد تا دوباره غافلگیر نشود.
این اظهارات نمایانگر تعادل ظریف تهران میان تمایل به کاهش تنش و حفظ توانمندی دفاعی در شرایطی است که اعتماد متقابل میان دو طرف در پایین‌ترین سطح خود قرار دارد.
بستەهای پیشنهادی و طرح‌های محتمل
دولت ترامپ در چارچوب تلاش‌های فشرده دیپلماتیک برای مهار برنامه هسته‌ای ایران و بازگرداندن تهران به میز مذاکره، بسته‌ای پیشنهادی را طراحی کرده که شامل سرمایه‌گذاری ۳۰ میلیارد دلاری در یک برنامه هسته‌ای غیرنظامی و فاقد غنی‌سازی، کاهش تحریم‌ها و آزادسازی ۶ میلیارد دلار از دارایی‌های بلوکه‌شده ایران است.
این پیشنهاد که در نشست محرمانه‌ای با حضور نماینده ویژه آمریکا، استیو ویتکاف، و شرکای خلیج‌فارس در کاخ سفید بررسی شد، بر اصل «صفر درصد غنی‌سازی» تأکید دارد.
با این وجود ترامپ در شبکه Truth Social گزارش‌ها درباره پیشنهاد ۳۰ میلیارد دلاری به ایران برای تأسیسات هسته‌ای غیرنظامی را «دروغ محض» و «مسخره» خواند.
ترامپ این هفته به صورت علنی ضرورت توافق هسته‌ای را کم‌اهمیت جلوه داد و در روز چهارشنبه گفت که معتقد است چنین توافقی «ضروری نیست... برای من مهم نیست توافق داشته باشم یا نداشته باشم.»
امید به توافق در سایه جنگ
دولت ترامپ امیدوار است حملات اخیر به ایران، تهران را به پذیرش شروط واشنگتن—از جمله توقف کامل غنی‌سازی اورانیوم—ترغیب کند، اگرچه برخی کارشناسان ایرانی هشدار داده‌اند که این تحولات ممکن است انگیزه ایران برای دستیابی به سلاح هسته‌ای را افزایش دهد.
در حالی که ترامپ نسبت به حصول توافق ابراز تردید کرده و گفته است کە «ممکن است توافقی امضا کنیم، نمی‌دانم»، مقامات ارشد از جمله وزیر خارجه مارکو روبیو تأکید کرده‌اند که هرگونه توافق، مشروط به تمایل ایران به مذاکره مستقیم با آمریکا و نه از طریق واسطه‌ها خواهد بود.
با این حال، استیو ویتکاف نماینده ویژه آمریکا گفته نشانه‌هایی وجود دارد که ایران آماده گفتگو است و تلاش‌های دیپلماتیک از طریق میانجی‌هایی چون قطر همچنان ادامه دارد.
در مجموع، با وجود گمانه‌زنی‌ها درباره از سرگیری مذاکرات هسته‌ای، شکاف‌های عمیق در مواضع و تضمین‌های امنیتی، همراه با تنش‌های اخیر و تهدیدهای متقابل، مسیر رسیدن به توافق همچنان پر پیچ‌وخم و نامطمئن باقی مانده است؛ وضعیتی که احتمال بازگشت به درگیری‌های گسترده‌تر را نیز در خود دارد.
