تسریع در مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا بە نگرانی‌های اسرائیل از توافق احتمالی دامن می‌زند

(AP/Evan Vucci)

مقامات اسرائیلی نسبت به روند مذاکرات هسته‌ای میان ایالات متحده و جمهوری اسلامی ایران ابراز نگرانی شدید کرده‌ و هشدار داده‌اند که توافق احتمالی نمی تواند مانع از دستیابی تهران به تسلیحات هسته‌ای شود.

بنا بە گزارش تایمز اسرائیل، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، به همراه اسرائیل کاتز، وزیر دفاع، و یک مقام ارشد نظامی، در جلسه‌ای اضطراری به بررسی آخرین تحولات مذاکرات پرداختند. این مذاکرات به رهبری استیو ویتکوف، فرستاده ویژه آمریکا، و به دستور دونالد ترامپ در حال انجام است. اسرائیل این گفت‌وگوها را «بسیار پیشرفته» توصیف کرده اما از نبود شفافیت در ارائه جزئیات کلیدی توسط واشنگتن ابراز نگرانی کرده است.

بر اساس این گزارش، اگرچه گفت‌وگوهای عمیق میان ویتکوف و رون درمر، وزیر امور استراتژیک اسرائیل، ادامه دارد، اما اسرائیل از عدم دسترسی به اطلاعات دقیق، به‌ویژه در مورد چارچوب و ضمانت‌های اجرایی توافق احتمالی، ناراضی است.

نتانیاهو در تماسی تلفنی با ترامپ در روز سه‌شنبه تأییدیه‌ای مبنی بر اینکه هدف نهایی آمریکا، حذف کامل برنامه هسته‌ای ایران ظرف ۶۰ روز آینده است، دریافت کرده است.؛ امری که تا حدودی از شدت نگرانی‌های مقامات اسرائیل کاسته، اما نگرانی‌های ناشی از شکاف‌های داخلی در دولت آمریکا همچنان پابرجاست.

شکاف در کابینه ترامپ بر سر توافق هسته‌ای

اختلاف‌نظرهای آشکار درون تیم امنیت ملی ترامپ بر سر رویکرد به مذاکرات، به پیچیدگی اوضاع افزوده است. استیو ویتکوف، که هدایت مذاکرات را در عمان بر عهده داشت، پیشنهاد داده بود تا ایران در چارچوبی محدود، اجازه غنی‌سازی اورانیوم تا سقف ۳.۶۷ درصد برای مصارف غیرنظامی، مشروط بر واردات مواد غنی‌شده از خارج را داشته باشد. این رویکرد با مخالفت مارکو روبیو، وزیر امور خارجه، روبه‌رو شده که خواستار ممنوعیت کامل غنی‌سازی در داخل ایران است.

این اختلافات منعکس‌کننده دو دیدگاه متفاوت در کابینه ترامپ است: یکی به دنبال جلوگیری از تقابل نظامی از طریق توافق دیپلماتیک (ویتکوف، جِی.دی. ونس و پیت هگست) و دیگری با تأکید بر گزینه نظامی برای انهدام کامل زیرساخت‌های هسته‌ای ایران (روبیو و مایک والتز، مشاور امنیت ملی).

اسرائیل این شکاف را نشانه‌ای از احتمال شکل‌گیری توافقی «ضعیف» و به‌دور از الگوی موردنظرش می‌داند؛ الگویی که بر اساس مدل لیبی، بر تخریب کامل برنامه هسته‌ای تحت نظارت آمریکا تأکید دارد.

پیشتر نتانیاهو در دیدار با قانون‌گذاران آمریکایی تأکید کرده بود که تنها از طریق هماهنگی راهبردی با واشنگتن می‌توان از پیشرفت‌های هسته‌ای ایران جلوگیری کرد.

تفاوت‌های کلیدی با برجام و اهداف انتخاباتی ترامپ

مذاکرات جدید، از نظر چارچوب کلی، شباهت‌هایی با توافق هسته‌ای برجام (۲۰۱۵) دارد که بر محدودسازی برنامه هسته‌ای ایران در ازای لغو تحریم‌ها و نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تمرکز داشت. با این حال، گفته می شود که مذاکرات فعلی اگر به توافقی منتج شود سخت‌گیرانه‌تر بوده و احتمالاً غنی‌سازی در داخل ایران را به‌کلی ممنوع خواهد کرد، علاوه براین، نظارت‌ها بر برنامه موشکی ایران را نیز افزایش می‌دهد.

یکی دیگر از تفاوت‌های اساسی، زمان‌بندی مذاکرات است؛ مهلت ۶۰ روزه‌ای که برای دستیابی به توافق تعیین شده، آن را از روند طولانی‌مدت و دوساله برجام متمایز می‌سازد.

دونالد ترامپ که در سال ۲۰۱۸ از برجام خارج شد و آن را «موقت و ناکافی» خواند، اکنون در پی دستیابی به توافقی «دائمی» است که هم از گسترش برنامه هسته‌ای ایران جلوگیری کند و هم تهران را در تنگنای اقتصادی نگاه دارد؛ هدفی که برخی ناظران آن را بخشی از تلاش‌های انتخاباتی ترامپ برای نمایش موفقیت در سیاست خارجی ارزیابی می‌کنند. با این حال، اختلافات درون کابینه او می‌تواند مانعی جدی بر سر راه دستیابی به چنین توافقی باشد.