دزدان دریایی کردستان: افشای شبکه پنهان خاندان بارزانی در آمریکا

برگردان و تنظیم: عمار گلی

افشای اسناد مالی فرزندان بارزانی، تصویری تکان‌دهنده از هم‌پیوندی ثروت، قدرت و فساد ساختاری در خاندان بارزانی ترسیم می‌کند. بر اساس تحقیقات OCCRP و GAP، برای هر یک از پنج پسر مسعود بارزانی شرکت‌هایی در جزایر ویرجین بریتانیا تأسیس شده است؛ با نام‌هایی برگرفته از فیلم دزدان دریای کارائیب، چون Jack Sparrow Ltd و Edward Teague Ltd. این نام‌گذاری تمثیلی، آشکارکننده‌ ذهنیت پنهان‌کارانه و غنیمت‌جویانه بخشی از رهبران سیاسی اقلیم کردستان است.

افشای مجموعه‌ای از اسناد مالی لایه‌ای کمتر دیده‌شده از نفوذ و ثروت خاندان حاکم بر اقلیم کردستان عراق را آشکار کرد. بر اساس یافته‌های منتشرشده در تحقیق مشترک "مرکز گزارش‌دهی جرایم سازمان‌یافته و فساد مالی" (OCCRP) و پروژه پاسخگویی دولتی" (Government Accountability Project)، پنج پسر مسعود بارزانی، رئیس‌ پیشین اقلیم کردستان، طی بیش از یک دهه دست‌کم ۳۱ ملک، از عمارت‌های چندمیلیون‌دلاری در حومه واشنگتن و میامی گرفتە تا ساختمان‌های تجاری در تگزاس و کالیفرنیا را در ایالات متحده به ارزش تقریبی ۱۰۰ میلیون دلار خریداری کرده‌اند.

بخشی از این سرمایه‌گذاری‌ها با استفاده از شبکه‌ای از شرکت‌های ثبت‌شده در مناطق معاف از مالیات، از جمله ایالت دِلاوِر و جزایر ویرجین بریتانیا انجام شده و اسناد مالی نشان می‌دهد که حداقل ۲۹ میلیون دلار از منابع دو شرکت بزرگ کردی به حساب‌های مرتبط با خانواده بارزانی منتقل شده است.

این دو شرکت، Golden Eagle Global و Ster Group، در ظاهر بنگاه‌های اقتصادی مستقل هستند، اما طبق اسناد درز کرده کنترل واقعی آن‌ها در اختیار دو تن از پسران مسعود بارزانی یعنی مصطفی (بابو) و مسرور بارزانی است.

این یافته‌ها، حاصل بررسی هزاران ایمیل، قرارداد، فاکتور و مکاتبه داخلی است که تصویری تازه از تلاقی قدرت سیاسی و ثروت شخصی را در یکی از بانفوذترین خانواده‌های حاکم در عراق و اقلیم کُردستان بازتاب می‌دهد.

در قلب این شبکه، شرکتی با نام Golden Eagle Global یا به اختصار GEG قرار دارد. در اقلیم کردستان، این شرکت در زمینه ساخت‌وساز، تبلیغات و تأمین تجهیزات نظامی فعالیت می‌کند و حتی چند قرارداد با ارتش آمریکا داشته است.

اما در خاک ایالات متحده آمریکا همین نام بر پیشانی مجموعه‌ای از شرکت‌های خانوادگی نقش بسته که برای خرید و نگهداری املاک لوکس استفاده می‌شده و یا هنوز شود.

اسناد داخلی نشان می‌دهد که کنترل واقعی GEG در اختیار مصطفی بارزانی مشهور به بابو، کوچک‌ترین پسر مسعود، بوده است. چهار قرارداد محرمانه از سال ۲۰۰۶ نشان می‌دهد او با چند نفر توافق کرده بوده است تا به‌عنوان مالک صوری سهام شرکت عمل کنند و در واقع به نیابت از او تصمیم بگیرند.

در صورت‌جلسات داخلی شرکت نیز از مصطفی با حروف اختصاری "M.B." به عنوان رئیس هیئت‌مدیره یاد شده است.

دفتر وکالت آمریکایی جاناتان مور، که وظیفه طراحی ساختار حقوقی این شبکه را داشته است، در ایمیلی در فوریه ۲۰۱۷ خطاب به کاتیا وریچار، همسر سوئیسی مصطفی بارزانی، می‌نویسد:

ما سیاستی سخت‌گیرانه برای حفظ محرمانگی اتخاذ کرده‌ایم و از شرکت‌ها و تراست‌هایی استفاده می‌کنیم که هیچ پیوند قابل شناسایی با خانواده ندارند.

این ایمیل در پاسخ به درخواست همسر مصطفی بارزانی در رابطه با علاقه او به خرید چند راس از اسب‌های گرانبها از نژاد عربی بوده است. درخواستی که درست در اوج بحران اقتصادی اقلیم کُردستان و ناتوانی زمامداران آن در تامین بودجه و پرداخت حقوق کارمندان دولتی و همچنین جنگ با گروه دولت اسلامی در عراق و شام موسوم به داعش صورت گرفته است.

مسیر پول از کردستان تا آمریکا

سابقه سرمایه‌گذاری و تاسیس شرکت Golden Eagle Global Inc به سال ۲۰۰۶ بز می‌گردد. این شرکت در همان سال در ایالت دلاور تأسیس می‌شود و به عنوان زیرمجموعه‌ای از شرکت مادر یعنی GEG کردستان شروع به فعالیت می‌کند.

یک سال بعد شرکت دیگری با نام GEGI Management LLC در واشنگتن دی‌سی ثبت می‌شود. در یک یادداشت داخلی دفتر وکالت جاناتان مور آمده است که این شرکت بە منظور نگهداری حساب بانکی جهت پوشش هزینه‌های املاک و مخارج خانواده بارزانی در آمریکا تاسیس شده است.

مصطفی بارزانی در یک سند محضری و رسمی مربوط به مالکیت شرکت مربوط به دسامبر 2021، مالک کامل شرکت GEGI معرفی شده است. در یادداشت محرمانه‌ای از سال ۲۰۲۰ نیز آمده است: مصطفی مالک انحصاری GEGI است؛ شرکتی که برای پرداخت هزینه‌های خانوادگی استفاده می‌شود.

از طریق همین حساب‌ها میلیون‌ها دلار از اقلیم کردستان به ایالات متحده منتقل و صرف خرید املاکی چون عمارت باشکوه Casa Divina در حومه واشنگتن، خانه‌ای با پنج هکتار زمین، سالن سینمای ستون‌دار، مبلمان ایتالیایی و پیانویی ۹۸ هزار دلاری شدە است.

در کنار این انتقال‌ها، حساب شرکت GEGI هزینه‌های شخصی متعددی را نیز از خرید کیف و ساعت‌های برند گرفتە تا تسویه صورتحساب کارت‌های اعتباری American Express Black Card پرداخت کرده است. در یک مورد، همین حساب ۴۱ هزار دلار بابت استخدام پرستار کودک برای یکی از برادران پرداخت کرده است.

در ایمیلی که وکیل مورد اعتماد خانواده در پاسخ به کاتیا وریچار و در رابطه با خرید اسب‌های عربی می‌نویسد به او پیشنهاد می دهد تا مالکیت و خرید اسب‌ها از طریق شرکت GEGI انجام شود تا هیچ رد مستقیمی به خانواده نرسد.

وارثان بارزانی با لباس دزدان دریائی کارائیب

بازگردیم به مکانیزم بارزانی‌ها برای پنهان کردن رد معاملات خود در ایالات متحده آمریکا. در سال ۲۰۰۷، یکی از کارکنان خانواده بارزانی در نامه‌ای به وکیل خانواده، جاناتان مور، نگرانی خود را از اینکه نام مالکان چند ملک خریداری‌شده (شامل یک آپارتمان و زمین کشاورزی در حومه واشنگتن دی‌سی) در سوابق عمومی ظاهر شده است، ابراز می‌کند.

مور موظف می‌شود راه‌حلی برای این مسئله پیدا کند. دفتر وکالت او ساختاری شرکتی را پیشنهاد می‌کند که در یادداشتی محرمانه، با نمودار سازمانی دقیق تشریح شده است؛ ساختاری که هدفش "حذف نام اعضای خانواده از سوابق عمومی" است.

بر اساس این طرح، برای هر یک از پنج برادر بارزانی یک شرکت در جزایر ویرجین بریتانیا ایجاد می‌شد. نام هر شرکت از شخصیت‌های فیلم مشهور دزدان دریای کارائیب گرفته می‌شود: شرکت مصطفی با نام Jack Sparrow Ltd (برگرفته از ضدقهرمان اصلی فیلم) و شرکت مسرور با نام Edward Teague Ltd.

گروە Ster Group: شریک خاموش و پشتیبان مالی خاندان

در کنار شبکه GEG، بخش قابل‌توجهی از منابع مالی از شرکت کُردی دیگری به نام Ster Group آمده است. این شرکت در سال ۲۰۲۲ توسط دو برادر، سرور و لووین پِاوی، تأسیس شد و بعدها به یکی از بزرگ‌ترین کنسرسیوم‌های اقتصادی اقلیم از توزیع کوکاکولا تا ساخت نخستین آسمان‌خراش اربیل بدل گردید.

اما طبق اسناد درزکرده، Ster Group تنها یک شرکت تجاری نیست. در ایمیلی از دسامبر 2008، معاون شرکت GEGI می‌نویسد: Ster، شرکت خارجی مسرور بارزانی است و هزینه خرید آپارتمان در ویرجینیا را پرداخت خواهد کرد.

صورت‌حساب‌ها نشان می‌دهند که این گروه بیش از ۱۸ میلیون دلار برای خانواده بارزانی ارسال کرده است؛ از پرداخت بهای املاک گرفته تا خرید خودروهای لوکس مانند فراری ۳۴۰ هزار دلاری برای مصطفی (بابو). در برخی قراردادها شرکت‌های ثبت‌شده در آمریکا و Ster Group به عنوان "زیر یک کنترل مشترک" معرفی شده‌اند.

در سال ۲۰۱۰ شرکتی متعلق به برادران پِداوی ملکی به ارزش ۱۰.۲ میلیون دلار در مکلین ویرجینیا خرید که در مکاتبات داخلی، "خانه مسرور" خوانده شده است. در ۲۰۱۹ هزینه بازسازی این ملک از حساب مرتبط با مسرور پرداخت می‌شود. چند سال بعد این ملک بدون اعلام قیمت به شرکت دیگری با مالکیت نامشخص منتقل گردید.

وکلای خانواده پِداوی در پاسخ به پرسش‌ها گفته‌اند تمام این تراکنش‌ها قانونی و مطابق با قواعد مبادله ارزی بوده و آنان "هیچ‌گاه به عنوان پوشش یا واسطه برای فرد یا سازمانی عمل نکرده‌اند".

شفافیت گمشده در سایه قدرت خانوادگی

طبق قوانین عراق، مقامات دولتی موظف‌اند دارایی‌ها و منافع اقتصادی خود را افشا کنند، اما در عمل هیچ‌یک از اعضای خاندان بارزانی تا کنون چنین گزارشی را منتشر نکرده‌ است. نهادهای ناظر در بغداد و هولیر (اربیل) عملا ابزار کافی برای اعمال این قانون را ندارند و کارشناسان بین‌المللی از "ضعف ساختاری در نظام افشای دارایی‌ها" سخن می‌گویند.

جودی ویتوری، استاد دانشگاه جورج‌تاون و کارشناس فساد مالی، در گفت‌وگو با محققان OCCRP می‌گوید:

این تراکنش‌ها مرز میان ثروت شخصی و وظیفه عمومی را پاک می‌کند. به‌وضوح نشانه‌ای از تداخل منافع است.

در مقابل وکلای مسرور بارزانی هرگونه تخلف را رد کرده و در بیانیه‌ای اعلام کرده‌اند:

نخست‌وزیر بارزانی قاطعانه هر اتهامی را رد می‌کند. او اصلاحات ضد فساد و شفافیت را شخصا آغاز کرده است و مالکیت املاک در خارج کشور اقدامی غیرقانونی محسوب نمی‌شود.

قدرتی که از اربیل تا واشنگتن امتداد دارد

خاندان بارزانی بیش از هفت دهه است که در سیاست کردستان حضور پررنگی دارند و از سال ۲۰۰۳ نیز عملا حکمران اقلیم کُردستان هستند.

ایالات متحده در طول دو دهه گذشته میلیاردها دلار کمک نظامی و مالی در اختیار اقلیم قرار داده است تا نیروهای پیشمرگه را در نبرد با داعش تقویت کند. در همین دوران خانواده بارزانی نفوذ خود را در روابط بین‌المللی گسترش داده و از لابی‌گران آمریکایی برای تثبیت جایگاه سیاسی‌ در واشنگتن بهره گرفته است.

در گزارش OCCRP آمده است که مسرور بارزانی، در می ۲۰۲۵ به واشنگتن سفر کرده و با مارکو روبیو، وزیر خارجه وقت آمریکا دیدار کرده تا قراردادهای گازی جدیدی با شرکت‌های آمریکایی امضا کند. روبیو در آن نشست گفته بود: اقلیم کردستان ستون پایه‌ای در روابط ایالات متحده با عراق است.

تفاوت میان زندگی اشرافی این خاندان و وضعیت اقتصادی مردم کردستان چشمگیر است. بر اساس داده‌های رسمی، درآمد متوسط ماهانه در اقلیم حدود ۵۰۰ دلار است؛ رقمی کمتر از یک‌بیستم میانگین درآمد ماهانه در ایالات متحده.

استوارت بووِن، بازرس ویژه سابق آمریکا در امور بازسازی عراق، در گفت‌وگو با پژوهشگران این پرونده می‌گوید:

وقتی متوسط درآمد مردم کردستان چنین پایین است، طبیعی است که افشای انتقال میلیون‌ها دلار به املاک لوکس در آمریکا خشم عمومی را برانگیزد.

با وجود این، در اقلیم کردستان همچنان انتقاد علنی از خاندان بارزانی پرهزینه است. رسانه‌های مستقل محدود شده‌اند و اعتراض‌ها اغلب با بازداشت یا فشار امنیتی روبه‌رو می‌شوند.

در چنین فضایی، ثروت خاندان حاکم موضوعی است که همگان از آن آگاهند اما کمتر کسی جرئت بیانش را دارد. ثروتی که هزاران کیلومتر دورتر از کُردستان، میان عمارت‌های سفید و درختان بلند حومه ویرجینیا سرمایه‌گذاری شده است می‌توانست آینده‌ای متفاوت را برای کردستان رقم بزند.