دیدار احمد الشرع با ترامپ در کاخ سفید، آغاز فصلی تازه در روابط سوریه و آمریکا است

دیدار احمد الشرع، رئیس‌جمهور دولت انتقالی سوریه، با دونالد ترامپ در کاخ سفید نمادی از بازگشت تدریجی دمشق به دیپلماسی بین‌المللی است. تعلیق بخشی از تحریم‌های سزار و تأکید بر بازسازی، نشانه‌ای از رویکرد عمل‌گرای واشنگتن در برابر دولت جدید سوریه است، هرچند چالش‌های داخلی و نگرانی‌های حقوق بشری پابرجا مانده‌اند.

احمد الشرع، رئیس‌جمهور دولت انتقالی سوریه که مسیرش از صفوف القاعده تا ریاست‌جمهوری را پیموده است، روز دوشنبه در نخستین دیدار رسمی میان رهبران دو کشور با دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا در کاخ سفید دیدار کرد. این دیدار، که به گفته ناظران نمادی از بازگشت سوریه به دیپلماسی بین‌المللی است، در شرایطی برگزار شد که روابط دو کشور از سال ۲۰۱۲ قطع شده بود.

ترامپ پس از دیدار دوجانبه با الشرع گفت: ما می‌خواهیم سوریه کشوری موفق و شکوفا شود و باور دارم این رهبر می‌تواند چنین کند.

در حاشیه این دیدار، وزارت خزانه‌داری آمریکا از تعلیق موقت تحریم‌های سزار علیه دمشق برای شش ماه دیگر خبر داد که به گفته ناظران، گامی نمادین اما مهم در جهت بازسازی روابط با دولت جدید سوریه است.

الشرع در این سفر بر همکاری با ایالات متحده در زمینه‌های امنیتی و اقتصادی تأکید کرد و هدف خود را «احیای روابط دیپلماتیک و بازگرداندن سوریه به مسیر توسعه» خواند.

الشرع، که زمانی با نام ابو محمد الجولانی شناخته می‌شد، در سال‌های نخست جنگ داخلی سوریه از چهره‌های شاخص شورشیان اسلام‌گرا بود و در مقطعی رهبری گروە جهادیستی هیات التحریرالشام را بر عهده داشت.

این گروه تا اوایل سال جاری در فهرست گروه‌های تروریستی ایالات متحده امریکا قرار داشت و جایزه‌ای ۱۰ میلیون دلاری برای دستگیری رهبر آن تعیین شده بود. اما پس از جدایی این گروه از القاعده و سپس مشارکت نیروهایش در سرنگونی بشار اسد در دسامبر گذشته، الشرع به چهره‌ای متفاوت در معادلات خاورمیانه بدل شد.

ترامپ در ماه مه، پس از دیدار نخست در عربستان سعودی، او را مردی سخت‌کوش و سرسخت توصیف کرده بود.

وزارت امور خارجه آمریکا هفته گذشته نام الشرع و وزیر کشور سوریه، انس خطاب، را از فهرست جهانی تروریست‌ها حذف کرد و در بیانیه‌ای اعلام داشت که این اقدام در شناسایی پیشرفت‌های دولت جدید سوریه پس از برکناری بشار اسد انجام شده است.

تأکید بر بازسازی و رفع تحریم‌ها

در این دیدار، الشرع در گفت‌وگو با ترامپ بر ضرورت لغو کامل قانون موسوم به سزار که در سال ۲۰۱۹ برای تحریم دولت بشار اسد تصویب شده بود تاکید نمود.

بر اساس ارزیابی بانک جهانی، بازسازی سوریه به حدود ۲۱۶ میلیارد دلار سرمایه نیاز دارد. تعلیق بخشی از تحریم‌ها، به دولت الشرع امکان می‌دهد به نظام مالی جهانی متصل شود و واردات کالاهای حیاتی برای بازسازی زیرساخت‌های کشور را از سر گیرد. ترامپ در بیانیه‌ای گفت:

این اقدام در راستای حمایت از مسیر ثبات و صلح انجام شده است. با این حال، مواذ مصطفی، مدیر گروه غیردولتی نیروی وظیفه اضطراری سوریه، هشدار داده که بازگشت احتمالی تحریم‌ها همچنان مانعی برای شرکت‌های خارجی در سرمایه‌گذاری در سوریه است.

وزارت امور خارجه و مهاجرین سوریه نیز با انتشار بیانیه‌ای رسمی دیدار الشرع و ترامپ را تاریخی و سرنوشت‌ساز توصیف کرد و از فضای صمیمی و سازنده مذاکرات خبر داد. در این بیانیه آمده است:

دو طرف بر اجرای توافق پیشین برای ادغام نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) در ارتش عربی سوریه تأکید کردند. همچنین، طرف آمریکایی بر پایبندی خود به تلاش برای دستیابی به توافق امنیتی میان سوریه و اسرائیل با هدف تقویت ثبات منطقه‌ای تأکید نمود.

در بخش اقتصادی، ترامپ وعده داد که دولتش از لغو تحریم‌های باقی‌مانده ذیل قانون سزار حمایت کند تا راه برای سرمایه‌گذاری و توسعه در سوریه باز شود. وزارت خارجه سوریه این دیدار را آغاز صفحه‌ای جدید از روابط مبتنی بر احترام متقابل و منافع مشترک توصیف کرد.

چالش‌های داخلی و نگرانی‌های حقوق بشری

دوران کوتاه ریاست‌جمهوری الشرع با مواردی از خشونت‌های فرقه‌ای در مناطق ساحلی و جنوبی کشور همراه بوده است کە طبق گزارش منابع قضایی در دمشق، نیروهای امنیتی وابسته به دولت نیز در آن نقش داشته‌اند.

در این بارە دولت الشرع وعده داده است کە عاملان این حوادث را محاکمه کند. مایکل هانا، مدیر برنامه‌های آمریکایی در اندیشکده گروه بحران، هشدار داده است که تداوم این خشونت‌ها می‌تواند حسن‌نیت جامعه جهانی را نسبت به رهبری جدید سوریه از بین ببرد.

به گفته او، هرچند دولت‌های غربی ترجیح می‌دهند بر بازگرداندن سوریه به صحنه بین‌المللی تمرکز کنند، اما صبرشان بی‌پایان نخواهد بود.

ایالات متحده آمریکا در حمایت از دولت الشرع اهداف متعددی را دنبال می‌کند. به گفته تحلیلگران، واشنگتن امیدوار است که با تقویت اقتدار دولت جدید سوریه، زمینه برای کاهش نیروهای آمریکایی مستقر در این کشور فراهم شود.

دولت ترامپ در ماه مارس میان دولت دمشق و نیروهای سوریه دموکراتیک انعقاد توافقی را تسهیل کرد که بر اساس آن، کُردها در ساختار ارتش دولتی ادغام می‌شوند.

همچنین، تلاش‌هایی برای دستیابی به توافق امنیتی با اسرائیل در جریان است تا مناطق اشغالی جنوب سوریه به وضعیت غیرنظامی بازگردد. الشرع اعلام کرده که از بازپس‌گیری این مناطق حمایت می‌کند، اما با عادی‌سازی کامل روابط با اسرائیل مخالف است.

در جریان این دیدار، برایان مست عضو کنگرە امریکا کە از مخالفان لغو تحریم‌ها بود، بە این اقدام رضایت داد. در همین بارە، تام باراک، فرستاده ویژه ایالات متحده در امور سوریه، در پیامی در شبکه X نوشت:

برایان مست قهرمانی واقعی آمریکایی است که با دیدگاه رئیس‌جمهور ترامپ در دادن فرصتی دوباره به مردم سوریه همسوست.

او این تحول را گامی کلیدی به سوی لغو کامل قانون سزار دانست و آن را بخشی از طرح ۲۰ ماده‌ای صلح و شکوفایی ترامپ توصیف کرد که پس از جنگ ۱۲روزه اسرائیل و ایران و توافق آتش‌بس حماس و اسرائیل شکل گرفت.

باراک همچنین افزود: پرزیدنت ترامپ با رهبری قاطع خود، منبعی از تروریسم را به شریکی تازه در مبارزه با ترور تبدیل کرد.

الشرع طی ماه‌های اخیر کوشیده است روابط خود را با قدرت‌های منطقه‌ای، از جمله روسیه که سال‌ها حامی بشار اسد بود، بازسازی کند.

به گفته تحلیلگران، او اکنون برای کسب حمایت مالی کشورهای خلیج فارس و جلب نفوذ واشنگتن بر اسرائیل به آمریکا وابسته است. مایکل هانا می‌گوید: تمامی اهداف دولت جدید سوریه، از سرمایه‌گذاری گرفته تا بازگشت به نظام بین‌الملل، در گرو حسن‌نیت واشنگتن است.