سناریوهای پیش روی اسرائیل در جنگ غزه

با وجود فشارهای سنگین آمریکا و تمایل آشکار رهبران اسرائیل مبنی بر دستیابی بە توافقی جزئی برای آزادیِ تعدادی از گروگان‌ها طی یک ماە گذشتە، تل‌آویو همچنان در انتظار پاسخ حماس ماندە است. در این فاصله، نیروهای ارتش اسرائیل عملیات زمینی خود را به منطقه دیرالبلح در مرکز نوار غزه گسترش داده‌اند که پیش‌تر در این حضور نظامی نداشتند.

همپوشانی تحولات سریع در سوریە، ایران، لبنان و عراق، افق‌های دستیابی بە ثبات در این منطقە را همچنان تیرە و تار می نمایاند. با این وجود، مسالە بحران انسانی در غزە و تصرف آن از سوی اسرائیل با آزادی گروگان‌های اسرائیلی، بر دیگر تحولات سایە افکندە است.

در حالیکە مقامات کابینە امنیتی اسرائیل از طرح کنترل کامل غزە سخن می گویند، منابع اسرائیلی بر این باورند کە تل‌آویو در چندین موضوع کلیدی از جملە مناطقی کە خواهان کنترل آن بودە تا شیوه تبادل اسرا و گروگان‌ها، گونەای از انعطاف را نشان داده است. با این وجود حماس این انعطاف را فرصتی برای درخواست امتیازات بیشتر کرده است.

از سوی دیگر، ارتش اسرائیل اعلام کرده است که اهداف تعیین‌شده پیش از آغاز عملیات «شمشیرهای آهنین» را محقق کرده و اکنون کنترل حدود ۷۵ درصد از خاک نوار غزه را در اختیار دارد.

پس از آنکه سخنگوی عربی ارتش از ساکنان دیرالبلح در مرکز غزه خواست منازل خود را ترک کنند، روز گذشته حضور نیروهای زمینی ارتش اسرائیل در این منطقه تأیید شد.

بر اساس طرح پپیش بینی شدە، در صورت دستیابی بە توافقی مبنی بر آزادی گروگان‌ها، ارتش اسرائیل مطابق دستور کابینە، در دوره آتش‌بس ۶۰ روزه، به‌طور جزئی از غزه عقب‌نشینی خواهد کرد. با این حال، پرسش اصلی این است که در صورت عدم دستیابی بە توافق، یا از سرگرفتەشدن درگیری‌ها پس از پایان آتش‌بس چه گزینه‌های دیگری در دستور کار قرار خواهند گرفت؟

سناریوی اول: کنترل کامل غزه

گزینه نخست که امکان آن از احتمال بسیار کمی نیز برخوردار است، حاکی از تصمیم رهبران سیاسی اسرائیل برای تصرف کامل باقی‌مانده نوار غزه است. این اقدام، پایگاه‌های اصلی حماس را که تاکنون هدف قرار نگرفته‌اند، نابود کرده و اسرائیل را به هدف شکست کامل این گروه نزدیک می‌کند.

با این حال، بر اساس ارزیابی‌های اطلاعاتی، گروگان‌های اسرائیلی در مناطقی حضور دارند که ارتش اسرائیل بە منظور بە خطر نیفتادن جان گروگان‌ها به‌عمد از ورود به آن‌ها خودداری نموده است.

بنابراین، احتمال صدور مجوز چنین عملیاتی که ممکن است جان گروگان‌ها را تهدید کند، بسیار اندک است. ایراد عمده دیگر، نیاز به نیروی نظامی گسترده و خطر تلفات بالاست، در شرایطی که نیروهای رزمی و ذخیره اسرائیل خسته شده و فرماندهی ارتش به دنبال کاهش فشار عملیاتی بر آن‌هاست.

سناریوی دوم: حفظ دستاوردهای فعلی

درسناریوی دوم، اسرائیل عملیات را به مناطق جدید گسترش ندادە و بر پاکسازی و تدوام درگیری با حماس در مواضع موجود، البتە با امکان اجرای عملیات محدود در نقاط خاص تمرکز می‌کند. مزیت آن از نگاە کارشناسان مسائل نظامی اسرائیل، کاهش فشار عملیاتی بر نیروها و ایجاد فرصت استراحت است.

اما ماهیت ایستای نیروها خطر تلفات ناشی از جنگ چریکی حماس یا حوادث عملیاتی را، که به دلیل فرسودگی نیروها افزایش یافته است، بالا می‌برد. در این شرایط، حماس به تدریج تضعیف می‌شود اما هسته‌های مقاومت در برخی مناطق باقی می‌مانند و آزادی گروگان‌ها به تأخیر می‌افتد.

چه سناریوی اول اجرا شود چه دوم، ائتلاف حاکم قصد دارد طرح ایجاد یک «شهر انسانی» در جنوب کریدور نتساریم را بە منظور انتقال صدها هزار فلسطینی از سراسر غزه به این منطقه پیش ببرد.

این طرح که توسط بزالل اسموتریچ وزیر دارایی و با حمایت بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر دنبال می‌شود، با مخالفت فرماندهان ارتش روبه‌روست. رئیس ستاد کل آن را «اشتباه راهبردی» و حتی «دام راهبردی» خوانده است. با این وجود، نتانیاهو مانع از طرح این موضوع در کابینه امنیتی–سیاسی شده و اجازه نداده درباره گزینه سوم – طرح تازه ژنرال ایال زمیر – بحث شود.

سناریوی سوم: محاصره و فرسایش

برخلاف برخی گزارش‌ها، طرح جدید رئیس ستاد کل شامل تصرف کامل نوار غزه یا در دست گرفتن اداره آن نبودە، بلکه بیشتر به اجرای یک محاصره گسترده بر بخش‌های عمده تحت کنترل، شامل تمامی ورودی‌ها و خروجی‌های غزه می‌پردازد.

این طرح بر تضعیف سیستماتیک حماس، عملیات پاکسازی، جلوگیری از بازسازی توان این گروه، ادامه حملات هدفمند، و کاهش فرسایش نیروها تمرکز دارد. جزئیات بیشتر این طرح همچنان محرمانه است،

اما رئیس ستاد ارتش اسرائیل در بازدید اخیرش از غزه، اشاره‌هایی را در رابطە با جهت‌گیری آینده داشتە و اعلام کرده است:

ما آرایش‌های عملیاتی جدیدی را اجرا خواهیم کرد که برتری‌های ما را به حداکثر می‌رساند، آسیب‌پذیری‌ها را کاهش می‌دهد و دستاوردها را تعمیق می‌بخشد. این اقدامات حماس را در تنگنای بیشتری قرار خواهد داد و هم‌زمان فرسایش نیروها را کم می‌کند.

گزینه چهارم، رسیدن به توافق آزادی گروگان‌ها در روزهای آتی است که بر اساس آن، خطوط عقب‌نشینی و نحوه عملکرد نظامی مطابق توافقات سیاسی در چارچوب مذاکرات تعیین خواهد شد. با این حال، همه این گزینه‌ها یا ترکیب‌هایی از آن‌، همچنان روی میز است و تصمیم نهایی در دست رهبران سیاسی خواهد بود.