صدا وسیمای ایران الگوی تبعیض علیه اقلیت‌ها را تکرار می کند
- Arena Website
- Apr 24
- 4 min read
صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران در پی پخش برنامه‌ای توهین‌آمیز به اهل سنت در سوم اردیبهشت ۱۴۰۴، دو مدیر شبکه یک را برکنار کرد. این موضوع بار دیگر توجه را به سابقه طولانی توهین رسانه‌های رسمی ایران به ملت‌ها، اقلیتهای مذهبی و جنسیتی جلب کرد.
در شامگاه سوم اردیبهشت ۱۴۰۴، برنامه «سیمای خانواده» در شبکه یک صداوسیمای ایران شعری را پخش کرد که توسط یکی از مهمانان خوانده شد و ابوبکر، خلیفه اول و شخصیتی مورد احترام اهل سنت، را مورد اهانت قرار داد.
روابط عمومی معاونت سیما در اطلاعیه‌ای که همان شب منتشر شد، این اقدام را «خطای نابخشودنی و مشکوک» خواند و اعلام کرد مدیر گروه تولید و مدیر پخش شبکه یک از سمت‌های خود عزل شده‌ا است. همچنین، هشت نفر از عوامل برنامه به دستگاه قضایی معرفی شدند و ویدئوی برنامه از سکوهای تلوبیون و سپهر حذف شد.
پیمان جبلی، رئیس صداوسیما، این حادثه را «فتنه‌افکنی» و نتیجه «خطای جهله افراطی» و «تشیع انگلیسی» دانست. صداوسیما تأکید کرد که اولویتش «حفظ وحدت و احترام به همه پیروان مذاهب اسلامی» است و کمیته‌ای متشکل از مرکز صیانت و حفاظت، معاونت سیما، معاونت حقوقی و اداره کل بازرسی سازمان برای بررسی این موضوع تشکیل شده است. این سازمان همچنین از دستگاه‌های امنیتی خواست تا «ریشه‌ها و عوامل اصلی» این حادثه را شناسایی کنند.
این موضوع تنها چند روز پس از عذرخواهی صداوسیما به دلیل برنامه‌ای در شبکه نسیم رخ داد که در آن وزیر خارجه عربستان سعودی مورد تمسخر قرار گرفته بود.
مجموعه خبری حال‌وش، که اخبار مربوط به بلوچستان را پوشش می‌دهد، این «توهین‌های مکرر و علنی» را «معضل جدی» خواند و افزود که ساختار مدیریتی صداوسیما به گونه‌ای است که هیچ محتوایی بدون نظارت و تأیید نهادهای بالا پخش نمی‌شود.
کمپین فعالین بلوچ نیز با تأکید بر تکرار چنین توهین‌هایی، هشدار داد که این اقدامات احساسات بخش بزرگی از مردم ایران را جریحه‌دار می‌کند.
چرخه تکراری توهین به ملت‌ها
رسانه‌های رسمی ایران بارها اقلیتهای مذهبی و ملی را هدف توهین قرار داده‌اند. این موارد تنها نمونه‌هایی هستند که در سال‌های اخیر مورد اعتراض قرار گرفته‌اند، اما موارد بسیار زیادی وجود دارند که به دلیل ساختار تبعیض‌آمیز در ایران رسانه‌ای نمی‌شوند.
در سال ۱۳۸۵، روزنامه دولتی «ایران» کارتونی منتشر کرد که یک شهروند آذری را به شکل «سوسک» به تصویر کشیده بود. این اقدام به اعتراضات گسترده، از جمله در تبریز، منجر شد. در سال ۱۳۹۴، برنامه کودکان «فتیله» در شبکه دو با تمسخر لهجه آذری، اعتراضاتی را برانگیخت که به توقف برنامه و عذرخواهی صداوسیما انجامید.
شهروندان کرد نیز بارها مورد توهین قرار گرفته‌اند. در سال ۱۳۹۴، یک خلبان در برنامه‌ای تلویزیونی ادعا کرد که کردها در زمان جنگ ایران و عراق گوشت خلبانان هلیکوپتر را خریداری می‌کردند، ادعایی که با اعتراض شدید فعالان کرد و نمایندگان کرد مجلس شورای اسلامی، از جمله جلال محمودزاده، مواجه شد. در سال ۱۳۹۸، یک مجری صداوسیما لباس کردی را «لباس چوپانی» خواند که با اعتراضات گسترده مواجه شد.
جامعه عرب ایران نیز از توهین‌ها در امان نبوده است. در سال ۱۳۹۷، یک برنامه کودک در شبکه دو با حذف اعراب از نمایش اقوام ایرانی در خوزستان، خشم جامعه عرب را برانگیخت. ترکمن‌ها نیز بارها در رسانه‌های دولتی به عنوان «اغتشاشگر» به تصویر کشیده شده‌اند. این موضوع در مورد بلوچ‌ها نیز صدق می‌کند و به آنها اتهام «قاچاق» نسبت داده می‌شود.
تحقیر باورهای دینی؛ از یارسان تا اهل سنت و بهاییان
پیروان آیین یارسان با باورهای مذهبی متمایز، بارها از تحریف باورهایشان در رسانه‌های رسمی شکایت کرده‌اند. گزارش‌ها همچنین از تحقیر یارسانیان در زندان‌ها، پادگان‌ها و مراکز نظامی حکایت دارد، از جمله تراشیدن سبیل‌های مردان پیروان این آیین، که برای جامعه مذهبی آنها نمادی مقدس است. در سال ۱۴۰۰، آنها خواستار به رسمیت شناخته شدن در قانون اساسی شدند.
بهاییان نیز از سال ۱۳۵۷ به صورت سیستماتیک مورد آزار بوده‌اند. رسانه‌های دولتی آنها را «جاسوسان اسرائیل» یا «مخالفان نظام» معرفی می‌کنند. در سال ۱۴۰۰، مجله «امنیت ملی» بهاییان را «تهدیدی برای نظم مذهبی» خواند. در سال ۱۴۰۳، تبلیغات علیه بهاییان با اتهام «فساد اخلاقی» شدت گرفت.
توهین به اهل سنت نیز سابقه‌دار است. در سال ۱۳۹۴، برنامه «دورهمی» با توهین به طلحه و زبیر، شخصیت‌های مورد احترام اهل سنت، خشم نمایندگان سنی مجلس را برانگیخت. در سال ۱۳۹۸، یک مداح در شبکه پنج سخنانی توهین‌آمیز علیه مقدسات اهل سنت بیان کرد که منجر به اخراج مدیر شبکه شد.
زنان و LGBTQ+؛ روایت سرکوب و تحقیر
زنان بارها در رسانه‌های رسمی مورد توهین قرار گرفته‌اند و این مسئله سابقه‌ای طولانی دارد. در سال ۱۴۰۱، پس از اعتراضات «زن، زندگی، آزادی»، رسانه‌های دولتی معترضان زن را «فاسد» معرفی کردند. در سال ۱۴۰۳، صداوسیما کمپین «نور» را برای اجرای سختگیرانه قانون حجاب تبلیغ کرد و زنانی که حجاب را رعایت نمی‌کردند، «بی‌حیا» خوانده شدند.
جامعه LGBTQ+ نیز از تبلیغات همجنسگرای‌ستیزانه رنج برده است. رسانه‌های رسمی آنها را «منحرف» می‌خوانند. در سال ۱۴۰۰، قتل علیرضا فاضلی منفرد، یک جوان همجنسگرا، توسط خانواده‌اش به دلیل هویت جنسی‌اش، توسط رسانه‌های دولتی به عنوان «دفاع از شرف» توجیه شد.
فعالان حقوق بشر خواستار اصلاحات ساختاری در رسانه‌های رسمی هستند تا احترام به تنوع ملی، مذهبی و جنسیتی در ایران تضمین شود.
