نبرد داوطلبانه فعالان محیطزیست کُرد با شعلههای الیت
- Arena Website
- Nov 24
- 3 min read
در پی آتشسوزی گسترده در جنگلهای منطقه الیت در شمال ایران، گروهی از داوطلبان کردستانی، موسوم به «ژینگەپارێزان» (حافظان محیط زیست)، نیز به همراه داوطلبانی از سایر مناطق ایران، برای کمک به مهار آتشسوزیها به آن منطقه شتافتهاند. این در حالی است که انتقادات گستردهای نسبت به سیاستهای ایران در مدیریت بحران آتشسوزی در مناطق مختلف کشور وجود دارد.
در پی گسترش دامنه آتشسوزی در جنگلهای انبوه الیِت مازندران در شمال ایران، که تلاشهای ضعیف دولتی در مهار آن ناکام مانده است، تعدادی از کنشگران مدنی و محیط زیستی از شهرهای مختلف برای پیوستن به عملیات اطفاء حریق، به شمال ایران رفتهاند، از جمله تعدادی از فعالان محیط زیست از مریوان، کرمانشاه و کامیاران.
این اقدام خودجوش، همزمان با تضادی آشکار در سیاستهای زیستمحیطی حکومت ایران برجسته شده است: حضور داوطلبانه فعالان محیطزیست از مناطقی که خود قربانی سوءمدیریت و آتشسوزیهای مکرر هستند.
حضور این داوطلبان بهسرعت به نمادی از همبستگی مردمی بدل شده و به گفته ناظران، نشان میدهد واکنش جامعه محلی در شرایط بحرانی بسیار سریعتر و سازمانیافتهتر از ظرفیت رسمی دولت عمل میکند.
وسعت حریق در جنگلهای الیت به حدی است که نیروهای محلی، با وجود تلاشهای بیوقفه، از مهار آن عاجز ماندهاند. اگرچه دولت مرکزی با تأخیری حدودا سه هفتهای، بالگردهایی را بە منطقە اعزام کرده است، اما گزارشها حاکی از آن است که این کمکهای دولتی در برابر شدت آتش، ناکافی بوده و پیشرفت چشمگیری در کنترل شعلهها حاصل نشده است.
در این میان، درخواست ایران از جامعه جهانی برای کمک بە مهار آتش و حضور ترکیه با دو فروند هواپیمای تخصصی اطفای حریق، یک بالگرد و چند نیروی عملیاتی، نشانهای از عمق بحران و نارسایی لجستیکی در ایران تلقی میشود.
امدادرسانی در سایه سرکوب
این فعالان محیطزیست و اعضای سازمانهای مردمنهاد (NGO) ، در شرایطی به مناطق شمالی شتافتهاند تا به اطفاء حریق کمک کنند، که به گفته سازمانهای حقوق بشری کُرد، جنگلهای زاگرس خود به طور مداوم طعمه حریق شدە و حکومت ایران اقدامی جدی و پایدار برای حفاظت از این جنگلها به عمل نیاورده است.
داوطلبان کُردستانی در حالی در خط مقدم مبارزه با آتشسوزی الیت حضور یافتەاند، که آنگونه که انجمن سبز چیای مریوان، اعلام کرده است تنها در یک روز (شنبه اول آذر)، شش نقطه مختلف از جنگلهای اطراف مریوان طعمه حریق شده است.
فعالان محیط زیست کُرد همچنین هشدار دادهاند که جنگلهای زاگرس به دلیل بیماری «لورانتوس» (کَهُلبُن) به شدت آسیبپذیر شدهاند و از مقامات مسئول خواستهاند تا برای نجات این جنگلها اقدام فوری انجام دهند.
یکی از این فعالان با بیان اینکه «اگر برای نجات زاگرس اقدامی نشود، نابود خواهد شد»، هشدار داد: «با نابودی زاگرس، کل ایران نیز نابود خواهد شد.»
فعالیت محیطزیستی با بعد امنیتی
با این وجود به جای کمک، فعالان محیطزیست در ایران با بازداشت از سوی حکومت مواجه میشوند. اتهامی که حاکی از رویکرد امنیتی در قبال فعالیتهای مدنی زیستمحیطی است.
این در حالی است که طی سالهای گذشته هزاران هکتار از جنگلهای زاگرس و البرز، به دلیل آتشسوزیها خاکستر شدهاند یا قربانی طمع افراد و نهادهای بانفوذ شده و به باغ، ویلا و زمینهای کشاورزی تغییر کاربری یافتهاند.
به عنوان مثال، انجمن سبز چای مریوان در اطلاعیه دیگری اعلام کرده است که طی روزهای گذشته گروهی چند ده نفره با استفاده از سلاح گرم و سرد و چندین دستگاه تراکتور، اقدام به تخریب گسترده اراضی ملی در حومه شهر مریوان و قطع درختان بلوط کردهاند.
تحلیلگران، همزمان با ناتوانی حکومت در مهار آتش داخلی، به تناقضی تاریخی در سیاستهای جمهوری اسلامی اشاره میکنند:
در سال ۱۴۰۳ خورشیدی (۲۰۲۴ میلادی)، در جریان آتشسوزیهای گسترده در ایالات متحده آمریکا، رسانههای رسمی ایران به نقل از مسئولان، خبر از اعلام آمادگی آتشنشانی ایران برای خاموش کردن آتش در آمریکا دادند.
این ادعای توانمندی جهانی در اطفاء حریق، در تقابل با واقعیت جنگلهای سوخته الیت و زاگرس، از سوی منتقدان به عنوان نمادی از سوءمدیریت و تمرکز بر تبلیغات سیاسی به جای رسیدگی به بحرانهای داخلی قلمداد میشود.
نقش نهادهای دولتی در آتشسوزیهای زاگرس
تعدادی از فعالان محیط زیست کُردستان بارها گزارش دادهاند که شواهدی دال بر عمدی بودن برخی از آتشسوزیها در منطقه زاگرس وجود دارد. آنها معتقدند که این اقدام تخریبی، گاهی از سوی نهادهای دولتی یا عوامل وابسته به آنها با هدف تغییر بافت اکولوژیک منطقه و یا تضعیف کنشگری مدنی صورت میگیرد، دخالتی کە برای حکومت بعدی سیاسی-امنیتی دارد.
حضور داوطلبانه مردم زاگرس در الیت، نبرد میان همبستگی مدنی و بیعملی دولتی را برجسته میکند، جایی که فعالان محیط زیست، ابتدا با آتش و سپس با نهادهای امنیتی درگیر هستند.
نیروهای محلی میگویند با وجود افزایش داوطلبان، برآورد دقیقی از زمان مهار کامل آتش وجود ندارد و عملیات همچنان ادامه دارد.
