طرح آتش‌بس موقت در غزە با احتیاط طرفین مواجە شدە است

در حالی‌که کاخ سفید روز پنج‌شنبه ٨ خرداد (29 مه 2025) اعلام کرد اسرائیل با طرح پیشنهادی آمریکا برای آتش‌بس ۶۰ روزه در نوار غزه موافقت کرده است، جنبش حماس در واکنش به این طرح، آن را فاقد ضمانت اجرایی برای پایان جنگ و خروج ارتش اسرائیل دانسته و واکنشی سرد اما محتاطانه نشان داده است.

روز گذشتە استیو ویتکاف نمایندە ویژە آمریکا در امور خاورمیانە از ارائە طرحی مبنی بر آتش بس در غزە خبر داد. این طرح شامل توقف موقت درگیری، آزادی گروگان‌ها، تبادل زندانیان و گشایش مسیر کمک‌های انسانی است.

با این حال، از منظر حماس و برخی تحلیل‌گران، این آتش‌بس موقت در غیاب تعهدی روشن به پایان جنگ، بیشتر ابزاری برای مدیریت افکار عمومی و انتقال مسئولیت شکست مذاکرات به طرف فلسطینی تلقی می‌شود.

بر اساس اطلاعات منتشرشده توسط خبرگزاری آسوشیتدپرس، مفاد کلیدی این پیشنهاد به شرح زیر است:

آتش‌بس موقت ۶۰ روزه؛ آزادی ۱۰ گروگان زنده اسرائیلی و تحویل برخی اجساد؛ آزادی بیش از ۱۱۰۰ زندانی فلسطینی، از جمله ۱۰۰ نفر با محکومیت‌های بلندمدت؛ بازگشت نیروهای اسرائیلی به مواضع پیش از پایان آتش‌بس قبلی(مارس 2025)؛ ورود روزانه صدها کامیون کمک انسانی به نوار غزه و سرانجام آغاز مذاکرات جدی برای رسیدن به آتش‌بس دائمی

با این حال، در این طرح هیچ تضمینی درباره پایان کامل جنگ یا عقب‌نشینی دائمی ارتش اسرائیل از غزه دیده نمی‌شود.

موضع اسرائیل: موافقت مشروط با مقاصد سیاسی

سخنگوی کاخ سفید، کارولاین لویت، در نشست خبری روز پنج‌شنبه اعلام کرد که دولت اسرائیل «از این طرح حمایت و آن را تأیید کرده است». این در حالی است که دولت اسرائیل هنوز به‌صورت رسمی جزئیات آن را منتشر نکرده است.

بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، پیشتر گفته بود تا زمانی که تمام گروگان‌ها آزاد نشوند و حماس نابود یا تبعید نشود، جنگ ادامه خواهد یافت.همچنین او تصریح کرده که کنترل دائمی غزه باید در دست اسرائیل باقی بماند و از مهاجرت «اختیاری» فلسطینیان نیز حمایت کرده است؛ مواضعی که با هر نوع صلح پایدار در تضاد آشکار قرار دارند.

موضع حماس: رد صریح نه، اما عدم پذیرش محتوایی

از سوی دیگر، حماس با احتیاط به این پیشنهاد پاسخ داده است. باسم نعیم، عضو دفتر سیاسی حماس، به خبرگزاری آسوشیتدپرس گفت:

پاسخ صهیونیست‌ها در عمل به معنای ادامه اشغال، کشتار و قحطی است. این پیشنهاد هیچ‌کدام از خواسته‌های مردم ما، به‌ویژه پایان جنگ و قحطی را تأمین نمی‌کند.

با این حال، او افزود که حماس طرح را «با مسئولیت ملی» بررسی می‌کند و تصمیم نهایی طی روزهای آینده اعلام خواهد شد. منابع داخلی در حماس به رویترز گفته‌اند که این سازمان، پاسخ رسمی را تا روز جمعه یا شنبه منتشر می‌کند.

حماس پیش‌تر اعلام کرده بود که با ویتکاف بر سر یک «چارچوب کلی» برای آتش‌بس دائمی، خروج کامل نیروهای اسرائیلی، و انتقال قدرت به یک کمیته مستقل فلسطینی به توافق رسیده است. اما ویتکاف در گفت‌وگو با رسانه‌ها این روایت را «کاملاً نادرست» خوانده و آن را رد کرده است.

مقایسه روایتی مواضع سه‌گانه درباره طرح پیشنهادی آتش‌بس

در طرح پیشنهادی آمریکا، آتش‌بسی ۶۰ روزه پیش‌بینی شده است که آزادی ده گروگان اسرائیلی، تبادل اجساد، و آزادی بیش از هزار زندانی فلسطینی را شامل می‌شود. اسرائیل با پذیرش این طرح، در ظاهر از آن حمایت نمودە، اما با توجه به مواضع قبلی نتانیاهو درباره ادامه جنگ تا نابودی کامل حماس، می‌توان این پذیرش را مشروط و با نیت سیاسی ارزیابی کرد.

در مقابل، حماس این طرح را فاقد ضمانت برای پایان جنگ دانسته و با تأکید بر لزوم خروج کامل نیروهای اسرائیلی و پایان قحطی، آن را ناکافی اما قابل بررسی توصیف کرده است. از نظر حماس، تبادل گروگان‌ها و زندانیان، گامی ضروری است، اما در غیاب تضمین صریح برای پایان درگیری و آغاز بازسازی غزه، این طرح نمی‌تواند خواسته‌های ملت فلسطین را تأمین کند.

در موضوع کمک‌های انسانی، هر سه طرف به‌نوعی با ورود کامیون‌های کمک موافق هستند؛ اما اسرائیل خواهان حفظ کنترل کامل بر این مسیرهاست، در حالی‌که حماس آن را شرط بقا و غیرقابل مشروط شدن می‌داند.

در مورد آینده سیاسی غزه نیز اختلافات عمیق‌تر می‌شود: اسرائیل به‌دنبال کنترل دائم و حتی حمایت از مهاجرت فلسطینیان است؛ در حالی‌که حماس بر تشکیل کمیته‌ای مستقل از فلسطینیان برای اداره نوار غزه پس از جنگ تأکید دارد.

مهم‌تر از همه، فقدان هرگونه تعهد کتبی یا الزام‌آور در طرح پیشنهادی برای پایان کامل جنگ و خروج ارتش اسرائیل، گره اصلی بحران است؛ نقطه‌ای که از دید حماس، این طرح را به‌جای سند صلح، به ابزاری برای تداوم اشغال بدل می‌کند.

در نگاه اول، طرح پیشنهادی آمریکا ممکن است گامی به سوی صلح به‌نظر برسد؛ اما واقعیت میدانی و محتوای مبهم و غیرالزام‌آور آن نشان می‌دهد که بیشتر یک ابزار تاکتیکی برای فرافکنی مسئولیت تداوم خشونت‌ها از سوی اسرائیل است.در حالی که واشینگتن و تل‌آویو تلاش می‌کنند حماس را مسئول شکست احتمالی توافق جلوه دهند، واقعیت این است که بدون گنجاندن مفاد صریح برای پایان جنگ، عقب‌نشینی نظامی، و بازسازی غزه، این طرح بعید است گرهی از بحران باز کند.

حماس، با وجود فشار داخلی و فاجعه انسانی، به‌دنبال توافقی است که از آن به‌عنوان سند عقب‌نشینی اسرائیل یاد شود، نه سند مشروعیت‌بخشی به اشغال. بنابراین، در روزهای آینده، مهم‌ترین چالش دیپلماتیک، تبدیل این «آتش‌بس موقت» به یک پروژه‌ قابل‌اتکا برای صلح بلندمدت خواهد بود؛ مأموریتی دشوار در میانه میدان‌های آوار و ویرانی.

در غیاب فشار بین‌المللی برای ارائه تضمین‌های واقعی و الزام‌آور، نه تنها این طرح، بلکه هرگونه ابتکار صلح، در خطر تبدیل شدن به تاکتیکی موقتی برای مدیریت بحران‌های رسانه‌ای و انسانی باقی خواهد ماند.