طرح جدید ویتکاف برای آتش‌بس در غزه؛ آزادی گروگان‌ها، آتش‌بس ۶۰ روزه و عقب‌نشینی نسبی اسرائیل

استیو ویتکاف، نماینده ویژه دولت آمریکا در امور خاورمیانه، با طرحی تازه برای توقف جنگ غزه وارد صحنه شده؛ طرحی که شامل آتش‌بس ۶۰ روزه، مبادله گروگان‌ها و اجساد و واگذاری توزیع کمک‌های انسانی به سازمان ملل است.

بر اساس گزارش شبکه ۱۲ تلویزیون اسرائیل، طرح ویتکاف مبنی بر آزادی گروگان‌ها، آتش‌بس ۶۰ روزه و عقب‌نشینی نسبی اسرائیل از غزە، همزمان به تل‌آویو و حماس ارائه شده است و در صورت شکست مذاکرات، اسرائیل می‌تواند عملیات نظامی خود را از سر بگیرد.

مطابق جزئیات منتشرشده، در روز نخست اجرای توافق، حماس پنج گروگان زنده و ۹ جنازە را تحویل می‌دهد. هفت روز بعد، نوبت آزادی پنج گروگان دیگر و ۹ جنازە دیگر خواهد بود. در برابر این امتیاز، اسرائیل متعهد می‌شود ۱۲۵ زندانی فلسطینی را که به حبس ابد محکوم شده‌اند، همراە با هزار و ۱۱۱ تن از بازداشت‌شدگان اهل غزه آزاد کند و در کنار آن، پیکر ۱۸۰ قربانی فلسطینی را در دو مرحله بازگرداند.

همچنین مدیریت توزیع کمک‌های بشردوستانه که پیش‌تر در اختیار بنیاد اسرائیلی-آمریکایی بود، به سازمان ملل واگذار خواهد شد. اسرائیل نیز موظف می‌شود از مناطقی که از ۱۸ مارس در عملیات «قدرت و شمشیر» تصرف کرده عقب‌نشینی کند. توقف کامل عملیات تهاجمی نظامی نیز از جمله بندهای اصلی این پیشنهاد است.

بر اساس گزارش‌ها، قرار است این توافق با نظارت دولت آمریکا و با حمایت دیپلماتیک مصر و قطر اجرا شود. طبق جدول زمان‌بندی تعیین‌شده، حماس موظف است در روز دهم، فهرستی از اسامی گروگان‌های باقیمانده را به همراه شرحی پزشکی از وضعیت آنان ارائه کند.

منابع نزدیک به حماس از وجود تفاهم‌های ابتدایی با طرف آمریکایی سخن گفته‌اند. در سوی دیگر، مقامات اسرائیلی با احتیاط آمیخته به امید به این پیشنهاد نگاه می‌کنند و باور دارند که شدت فشار نظامی، حماس را در موقعیتی شکننده قرار داده است.

از سوی دیگر، برخی اقدامات اخیر حماس را می‌توان تلاشی برای گشودن درهای دیپلماسی ارزیابی کرد. در ماه مه، حماس یکی از گروگان‌های دو تابعیتی، عیدان الکساندر، را آزاد کرد؛ اقدامی که از نگاه بسیاری، تلاشی هوشمندانه برای جلب نظر مثبت واشنگتن تلقی شد. یکی از اعضای ارشد حماس نیز آن را نشانه‌ای از حسن نیت و تمایل به آغاز مرحله‌ای تازه در گفت‌وگوها دانسته بود.

در مقابل، سخنان بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، در ماه گذشته میلادی حکایت از اولویت‌هایی متفاوت دارد. او در مراسم سالگرد استقلال اسرائیل با صراحت اعلام کرد که «شکست دشمنان» را حتی مهم‌تر از آزادی گروگان‌ها می‌داند؛ اظهاراتی که واکنش‌های تندی در داخل کشور به همراه داشت.

خانواده‌های گروگان‌ها در بیانیه‌ای رسمی، این موضع را رد کردند و خواستار آن شدند که دولت بدون قید و شرط، اولویت را به بازگرداندن عزیزانشان بدهد. در ادامه نیز فایل صوتی‌ای منتسب به همسر نخست‌وزیر منتشر شد که در آن ادعا می‌شود «کمتر از ۲۴ گروگان هنوز زنده‌اند». این جمله واکنش‌های زیادی برانگیخت و بسیاری آن را نشانه‌ای از فاصله میان روایت‌های رسمی و واقعیت‌های میدانی دانستند.

نظرسنجی‌های اخیر نیز نشان می‌دهد که اکثریت جامعه اسرائیل موضع دولت را تایید نمی‌کنند. بر پایه نتایج نظرسنجی شبکه ۱۲، حدود ۷۰ درصد از شهروندان از توافق برای پایان جنگ و آزادی گروگان‌ها حمایت می‌کنند. حتی گروهی از نیروهای ذخیره ارتش اسرائیل نیز در نامه‌هایی سرگشاده، سیاست‌های جنگی نتانیاهو را در راستای منافع شخصی او دانسته و خواستار توقف فوری درگیری‌ها شده‌اند.

با این‌حال، با در نظر گرفتن سابقه اسرائیل در نقض آتش‌بس‌ها، بسیاری نسبت به تعهد واقعی تل‌آویو به توافقات جدید تردید دارند. به‌عنوان نمونه، در ژانویه ۲۰۲۵، توافقی سه‌مرحله‌ای با میانجی‌گری آمریکا، مصر و قطر به اجرا گذاشته شد، اما اسرائیل از ۲ مارس همان سال، ارسال کمک‌های غذایی و دارویی را به‌طور کامل متوقف کرد؛ اقدامی که نهادهای بین‌المللی آن را نقض روشن آتش‌بس دانستند. نهایتاً در ۱۸ مارس، با حملاتی گسترده از زمین و هوا، آتش‌بس عملاً از سوی اسرائیل شکسته شد؛ حملاتی که از آن زمان تاکنون بیش از ۲ هزار غیرنظامی، از جمله صدها کودک، را به کام مرگ فرستاده است.

در حالی که ویرانی زیرساخت‌های باقی‌مانده در شهرهایی چون رفح، خان‌یونس و غزه ادامه دارد، توقف ورود کمک‌های جهانی، خطر گسترش قحطی را به سطحی بی‌سابقه رسانده است. برخی سازمان‌های حقوق بشری می‌گویند اسرائیل به‌طور هدفمند از گرسنگی به‌عنوان ابزار فشار استفاده می‌کند؛ اقدامی که بر اساس حقوق بین‌الملل، در ردیف جنایت جنگی قرار می‌گیرد.

با این‌حال، نتانیاهو تأکید کرده که «این تنها آغاز راه است» و هرگونه توافقی تنها در سایه استمرار فشار نظامی ممکن خواهد بود.