تلاش اروپا برای میانجی‌گری میان واشنگتن و کی‌یف و بی‌اعتمادی مسکو

برلین پایتخت آلمان، طی روزهای گذشته میزبان دور تازه‌ای از مذاکرات سرنوشت‌ساز میان اوکراین، ایالات متحده آمریکا با حضور صدراعظم آلمان و متحدان اروپایی اوکراین بود. این گفت‌وگوها که دو روز به طول انجامید، با هدف یافتن راه‌حلی برای پایان دادن به جنگ در شرق اروپا برگزار شد. هرچند جزئیات کامل مذاکرات هنوز منتشر نشده است، اما نشانه‌هایی از پیشرفت در رسیدن طرفین به اجماعی کلی در پرونده اوکراین دیده می‌شود.

ولودمیر زلنسکی رئیس‌جمهور اوکراین، در این دیدارها، برای اولین بار حاضر شد احتمال چشم‌پوشی از عضویت کشورش در ناتو را مطرح کند، مشروط بر آنکه آمریکا تضمین‌های امنیتی مشابه ماده پنج پیمان ناتو ارائه دهد.

این ماده به‌طور مستقیم تضمین نظامی اتوماتیک نمی‌دهد، بلکه در صورت حمله، دیگر اعضا باید تصمیم بگیرند چگونه کمک کنند.

زلنسکی تاکید کرده است که هیچ امتیاز سرزمینی به روسیه نخواهد داد و با الحاق منطقه دونباس به روسیه مخالف است. با این حال ایالات متحده آمریکا در طرح ارائه شده و مذاکراتی که با اروپایی‌ها و اوکراین داشته پیشنهاد ایجاد منطقه اقتصادی آزاد در بخش‌هایی از شرق اوکراین خصوصا منطقه دونباس را ارائه کرده است.

آمریکا با ارسال تیمی شامل استیو ویتکاف و جرد کوشنر تلاش کرده است تا با اروپا و اوکراین به یک موقعیت مشترک برسد.

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، در پیامی پس از مذاکرات اعلام کرده که پیشرفت‌ها قابل توجه بوده است و اکنون بیش از هر زمان دیگری به توافق نزدیک شده‌اند.

وی تاکید کرده است که اروپا بخش مهمی از تضمین‌های امنیتی خواهد بود و امیدوار است که روسیه نیز با این طرح همراهی کند.

نقش آلمان و اروپا در این مذاکرات از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بود. به‌نظر می‌رسد که فدریش مرتس و همکاران اروپایی‌اش توانسته‌اند خود را به عنوان میانجی فعال معرفی کنند و با ایجاد هماهنگی میان اوکراین، اروپا و آمریکا، شانس موفقیت مذاکرات را افزایش دهند.

این اقدام به ویژه پس از ماه‌ها که اروپا اغلب از ابتکار عمل آمریکا یا روسیه عقب بود، نقطه عطفی برای دیپلماسی اروپایی محسوب می‌شود.

همزمان برنامه‌ریزی برای تامین منابع مالی و تضمین امنیت اوکراین نیز در دستور کار بود، از جمله استفاده از دارایی‌های مسدودشده روسیه در اتحادیه اروپا برای ارائه وام‌های بازسازی به کیف.

با این حال کارشناسان روابط بین‌الملل دیدگاه‌های متفاوتی درباره نتایج مذاکرات دارند. نیکول دیتلهوف، در گفتگو با Tagesschau، بر پیشرفت مثبت میان آمریکا، اروپا و اوکراین تاکید کرده و گفته است آن را گامی اساسی برای تقویت موقعیت مشترک و آغاز مذاکرات جدی صلح می‌داند.

در مقابل کلودیا ماژور بر این باور است که توافق‌های مطرح شده هنوز تضمین امنیتی واقعی برای اوکراین، مشابه عضویت در ناتو، ارائه نمی‌دهند و همچنین موفقیت نهایی بستگی به واکنش روسیه دارد که تا کنون نشانه‌ای از تمایل به پذیرش آتش‌بس نشان نداده است.

پیشتر یوری اوشاکوف دستیار رئیس‌جمهور روسیه اعلام کرده بود که هنوز طرح اصلاح شده را ندیده‌اند اما ممکن است مسکو از اصلاحات انجام شده در طرح ترامپ خوشش نیاید. اوشاکوف با اشاره به پیشنهاد ایجاد منطقه اقتصادی در دونباس افزوده که این منطقه قلمرو روسیه است.

در کنار مسائل امنیتی و نظامی، ابعاد اقتصادی نیز در مذاکرات مورد توجه بود. اروپا و ایالات متحده آمریکا تلاش کردند با هماهنگی و تامین مالی، شرایط لازم برای بازسازی اوکراین پس از جنگ را فراهم کنند.

مرتس تاکید کرده است که هدف از ارائه این وام‌ها نه تداوم جنگ، بلکه پایان سریع‌تر آن است و این پیام را نیز به ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه منتقل کرده است که ادامه این جنگ برای مسکو بی‌فایده خواهد بود.