روایتی از اخراج مهاجران افغانستانی
- arefsalimi78
- Jul 17
- 4 min read
افشین اسماعیلی
در سایه سکوت و ترس، زنی افغان در حاشیه تهران با کودک خردسالش زندگی می‌کند؛ همسرش، سرباز پیشین، پیش چشم فرزندشان بازداشت و ضرب‌وشتم شد. آنها، همچون هزاران پناهجوی افغان، از خشونت طالبان گریخته‌اند، اما اکنون با تهدید اخراج اجباری، برچسب جاسوسی و تحقیر روزمره در ایران روبه‌رو هستند. تنها در چند هفته، بیش از نیم میلیون افغان به اجبار بازگردانده شدند؛ اخراجی بی‌سابقه که تبعیض را به سیاست رسمی بدل کرده است.
طی چند هفته گذشته، در اقدامی کە میتواند به عنوان یکی از بزرگ‌ترین اخراج‌های جمعی در دوران معاصر شناخته می‌شود، جمهوری اسلامی ایران بیش از نیم میلیون افغانی را به زور به کشورشان بازگردانده است.
در اتاقی تاریک و مخفی در حومه تهران، شبنم ۲۸ ساله کنار پسر دوساله‌اش نشسته و همسرش در کنار پنجره نگهبانی می‌دهد. هر صدایی در راه‌پله قلبشان را به تپش می‌اندازد. آنها می‌دانند وقتی پلیس پشت در می‌کوبد، فقط یک معنا دارد: بازگرداندن اجباری به افغانستان.
شبنم فعال حقوق زنان است و از دست طالبان فرار کرده است. همسرش سرباز سابق نیروهای امنیتی افغانستان است و به خاطر حفظ امنیتش از ذکر نام کامل خود خودداری می‌کند. می‌گوید:
من از سوی طالبان تهدید شده و قادر به بازگشت نیستم. اکنون در معرض بازگرداندن اجباری از ایران قرار داریم.
همسرش اخیراً جلوی چشم پسر کوچکشان مقابل یک نانوایی دستگیر و در بازداشتگاه پلیس مورد ضرب و شتم قرار گرفت. خانواده آنها تنها ۲۰ روز فرصت داشتند تا ایران را ترک کنند.
شبنم می‌گوید: ما را جاسوس و خائن نامیدە و در معرض نفرت و تبعیض روزمرە قرار داریم.
چهار میلیون افغان باید ایران را ترک کنند
بر اساس آمارهای رسمی، بیش از شش میلیون افغان در ایران زندگی می‌کنند. سال‌هاست کە بسیاری از افغانستانی‌ها برای کار، تحصیل یا پناه جویی از مرز عبور می‌کنند و وارد کشور همسایه‌شان ایران می‌شوند.
در ماه مارس، مقامات تهران اعلام کردند که تمام افغانستانی‌هایی که «به صورت غیرقانونی» در ایران حضور دارند، اخراج خواهند شد، حتی کسانی که در این کشور متولد و بزرگ شده‌اند.
طبق گزارش سازمان بین‌المللی مهاجرت (آی.او.ام) در سال جاری تا کنون بیش از ۱.۱ میلیون افغانستانی اخراج شده‌اند و تنها در چند هفته اخیر بیش از نیم میلیون نفر از آنها به کشورشان بازگردانده شده‌اند. این بزرگ‌ترین بازگرداندن اجباری جمعی در سال‌های اخیر توصیف شده است.
می‌هیونگ پارک رئیس سازمان بین‌المللی مهاجرت به شبکه تلویزیونی سی‌ان‌ان گفته است: هزاران نفر زیر آفتاب شدید هستند و شما می‌دانید که در هرات چقدر هوا گرم می‌شود. وضعیت بسیار وخیم است و هفته گذشته به‌ویژه سخت بود.
مقامات ایرانی اعلام کرده‌اند تا زمانی که همه چهار میلیون افغان بدون مدارک، ایران را ترک نکنند، این روند ادامه خواهد داشت.
بسیاری از خانواده‌ها از افغانستان به ایران گریخته‌اند تا دخترانشان بتوانند تحصیل کنند. پس از به قدرت رسیدن طالبان در سال ۲۰۲۱، میلیون‌ها دختر از نظام آموزشی افغانستان محروم شده‌اند.
اتهام خیانت به افغانستانی‌ها
پس از جنگ ۱۲ روزه با اسرائیل، اخراج‌ها به شدت افزایش یافته است. رژیم ایران مدعی است که افغان‌ها برای اسرائیل جاسوسی می‌کنند. رسانه‌های دولتی نیز ویدئوهایی از چند «جاسوس» افغان پخش کرده‌اند.
ریچارد بنت گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد در امور افغانستان در پستی در شبکه اجتماعی ایکس نوشته است:
صدها شهروند افغانستانی و اعضای اقلیت‌های اتنیکی و مذهبی در ایران به اتهام «جاسوسی» بازداشت شده‌اند. همچنین گزارش‌هایی درباره تشویق به تبعیض و خشونت علیه افغانستانی‌ها و اقلیت‌ها منتشر شده و آنها به عنوان خائن معرفی شده‌اند.
بسیاری از افغانستانی‌ها می‌گویند که در معابر عمومی مورد توهین و آزار قرار می‌گیرند و بعضاً به صورت علنی جاسوس خطاب می‌شوند.
فاطمه مهاجرانی سخنگوی دولت ایران به خبرگزاری رویترز گفته است:
ما همیشه تلاش کرده‌ایم میزبان خوبی باشیم، اما امنیت ملی برای ما اولویت دارد. بنابراین کسانی که اقامت قانونی ندارند باید بازگردند.
اما منتقدان این ادعا را بهانه‌ای می‌دانند و معتقدند ایران از جنگ به عنوان فرصتی برای اجرای طرحی استفاده می‌کند که سال‌ها در پی آن بوده است تا تعداد افغان‌های بدون مدارک در کشور را کاهش دهد. همزمان، مقامات نارضایتی عمومی را به سمت اقلیت‌های آسیب‌پذیر هدایت می‌کنند.
اتهام جاسوسی و شکنجه
مجتبی، ۲۴ ساله، یکی از خیل افغانستانی‌های است که پس از جنگ ایران و اسرائیل بازداشت و به جاسوسی متهم شده است.
او و برادرش مصطفی هنگام رفتن به محل کار در تهران توسط مأموران ایرانی بازداشت شدند. ما گفتیم هیچ اطلاعی از اسرائیل نداریم. – سپس شروع به ضرب و شتم ما کردند.
مجتبی می‌گوید:
تحت فشار مالی و شکنجه بوده است. ابتدا همه پول‌هایم را گرفتند و سپس مرا به مرکز بازداشت بردند که دو شب در آنجا بودم. مجبور شدم ۵۰ دلار دیگر هم بپردازم. شرایط آن مرکز بسیار نامناسب بود. نه غذا داشتند و نه آب آشامیدنی. حدود ۲۰۰ نفر آنجا بودند. ما را کتک زدند و شکنجه کردند.
پس از اقامت در آن مرکز، او و چند نفر دیگر به مرز منتقل و به افغانستان بازگردانده شدند؛ کشوری که به سختی آن را می‌شناسد.
این جوان ۲۴ ساله می‌گوید ما در ایران به دنیا آمده و بزرگ شده‌ایم و هیچ‌کس را در افغانستان نمی‌شناسیم،
مجتبی همچنین بسیار نگران مادرش است که هنوز تنها در ایران زندگی می‌کند.
– او حالا کاملاً تنهاست و هیچ‌کس را ندارد.
