طلاق پایان زندگی نیست: تجربه‌ الهام‌بخش برای حمایت از زنان

با وجود افزایش آمار طلاق در ایران، این پدیده همچنان با انگ اجتماعی و دشواری‌های اقتصادی و روانی همراه است. در هند، اردوهای ویژه کرالا فضایی امن برای زنان جداشده فراهم می‌کنند: پیاده‌روی در طبیعت، موسیقی، رقص و گفتگوهای حمایتی، آموزش‌های حقوقی و شبکه‌سازی. این تجربه‌ها اعتماد به نفس و استقلال را بازمی‌سازند و نشان می‌دهند که زندگی پس از طلاق می‌تواند آغاز تازه‌ای پرقدرت و امیدبخش برای زنان باشد.

در سال‌های اخیر، طلاق در ایران به پدیده‌ای رایج و گسترده تبدیل و درصد قابل توجهی از زنان از همسران خود جدا می‌شوند. بررسی آمارها نشان می‌دهد که میزان طلاق در ایران از بسیاری از کشورهای همسایه بالاتر است.

با این حال، زنان پس از طلاق همچنان با دشواری‌های عمیق اجتماعی، اقتصادی و روانی روبه‌رو هستند که فرصت‌های بازسازی زندگی شخصی و استقلال آنان را محدود می‌کند.

در فضای اجتماعی ایران، انگ و برچسب منفی بر زنان جداشده همچنان پابرجاست. این زنان در بسیاری از موارد به چشم افرادی شکست‌خورده یا تهدیدی برای خانواده‌های دیگر دیده می‌شوند. این نگرش سنتی نه تنها ازدواج مجدد آنان را دشوار می‌کند، بلکه زندگی مستقل را نیز با موانع جدی مواجه می‌سازد.

از سوی دیگر، ساختارهای ناکارآمد بازار کار، نرخ بالای بیکاری میان زنان و فقدان حمایت‌های اجتماعی پایدار، زنان جداشده را به‌ویژه در معرض فقر و انزوای اقتصادی قرار می‌دهد.

فشارهای روانی ناشی از نگاه‌های قضاوت‌گر و روندهای قضایی طولانی برای پیگیری حقوقی مانند مهریه یا حضانت فرزند نیز بر این مشکلات می‌افزاید و شرایط زنان جداشده را پیچیده‌تر می‌کند.

در مقایسه، وضعیت زنان پس از طلاق در برخی از کشورهای مسلمان مانند ترکیه و تونس متفاوت است. در ترکیه، به‌ویژه در شهرهای بزرگ، طلاق بخشی پذیرفته‌شده از زندگی اجتماعی است و زنان شانس بیشتری برای ازدواج مجدد یا یافتن شغل دارند.

در تونس نیز به دلیل اصلاحات حقوقی و جایگاه اجتماعی قوی‌تر زنان، طلاق نه به‌عنوان شکست، بلکه به‌عنوان انتخابی مشروع تلقی می‌شود. زنان تونسی فرصت بیشتری برای ادامه زندگی مستقل و کم‌تنش دارند و فشارهای اجتماعی ناشی از جدایی کمتر محسوس است.

با توجه به مشکلات ساختاری در ایران و حجم بالای طلاق، یافتن راهکارهای خلاقانه و مردمی برای کاهش فشارها و حمایت از زنان جداشده ضروری است. نمونه‌ای الهام‌بخش از هند، که توسط گاردین نیز گزارش شده، نشان می‌دهد که چگونه زنان می‌توانند با ایجاد فضاهای حمایتی و امن، آثار منفی طلاق را کاهش دهند.

در هند که طلاق همواره با انگ و قضاوت شدید اجتماعی همراه بوده و زنان در این مسیر با فشارهای روانی و خانوادگی زیادی مواجه هستند، نمونه‌ای خلاقانه و تأثیرگذار برای حمایت از زنان جداشده شکل گرفته است.

رفیع عافی، زن ۳۱ ساله‌ای که خود تجربه طلاق داشته است، اردوهای طلاق را راه‌اندازی کرده است تا فضایی امن و همدلانه برای زنان فراهم آورد. او معتقد است که طلاق پایان زندگی نیست، بلکه آغاز مرحله‌ای تازه و فرصتی برای بازسازی هویت و استقلال است.

این اردوها معمولاً در طبیعت و مناطق سرسبز مانند کرالا برگزار می‌شوند. زنان شرکت‌کننده، که اغلب پوشش‌های سنتی مانند دوپاتا دارند، با لباس‌های رنگارنگ و پیراهن‌های راحت، در گروه‌های ۱۵ تا ۲۰ نفره گرد هم می‌آیند.

سفر اردو با اتوبوس از شهرهای مختلف آغاز می‌شود و پس از رسیدن به مقصد، زنان پیاده‌روی در مزارع چای و مسیرهای کوهستانی را تجربه می‌کنند. این فعالیت‌ها نه تنها فرصتی برای ورزش و نشاط فراهم می‌آورد، بلکه با ایجاد ارتباط نزدیک میان شرکت‌کنندگان، حس حمایت جمعی را تقویت می‌کند.

اردوها با فعالیت‌های گروهی مانند بازی‌های شکستن یخ، رقص و موسیقی آغاز می‌شوند و سپس جلسات قصه‌گویی و گفتگوهای شفابخش برگزار می‌گردد. این جلسات فضایی امن و بدون قضاوت ایجاد می‌کنند تا زنان بتوانند تجربیات خود از ازدواج‌های آسیب‌زا و جدایی را با دیگران در میان بگذارند.

علاوه بر بعد روانی، آموزش‌هایی در زمینه استقلال مالی، حقوق قانونی و نحوه پیگیری مسائل حقوقی مانند طلاق و حضانت فرزند ارائه می‌شود. این آموزش‌ها نقش مهمی در افزایش آگاهی زنان و توانمندسازی آنان برای مواجهه با چالش‌های اجتماعی و قانونی دارند.

یکی از نکات برجسته این اردوها، امکان ایجاد شبکه‌ای از زنان با تجربیات مشابه است. بسیاری از شرکت‌کنندگان گزارش داده‌اند که شنیدن داستان‌های دیگران باعث کاهش احساس تنهایی و اضطراب می‌شود و آنان را ترغیب می‌کند که برای بازسازی زندگی خود اقدام کنند.

تجربه زنان نشان می‌دهد که حضور در اردو و انجام فعالیت‌های گروهی، نه تنها فشارهای روانی ناشی از انگ اجتماعی را کاهش می‌دهد، بلکه اعتماد به نفس و حس هویت مستقل را تقویت می‌کند.

برخی از شرکت‌کنندگان، مانند سوریا کالاریکال، بیان کرده‌اند که این اردوها باعث شده است برای اولین بار طی سال‌ها بتوانند احساسات خود را به طور کامل ابراز کنند و طلاق را به عنوان فرصتی برای آزادی و بازسازی زندگی ببینند.

از سوی دیگر، حضور متخصصان حقوقی و مشاوران در اردو، به ویژه برای زنانی که از خشونت خانگی رنج می‌برند، اهمیت زیادی دارد.

آموزش حقوق و قوانین مرتبط با طلاق و ایمنی زنان، به آنان کمک می‌کند تا گام‌های قانونی لازم را با آگاهی کامل بردارند و از سرزنش اجتماعی یا ترس از پیامدهای قانونی بکاهند.

عافی و تیم او، اردوها را مستندسازی کرده و در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک می‌گذارند تا آگاهی عمومی نسبت به طلاق و تجارب زنان افزایش یابد.

استقبال از این اردوها به حدی است که درخواست‌ها برای برگزاری دوره‌های مشابه در شهرهایی مانند بنگلور و بمبئی افزایش یافته و برنامه‌ریزی برای گسترش آن‌ها در حال انجام است.

این برنامه‌ها نه تنها به زنان شرکت‌کننده فرصت بازسازی زندگی می‌دهد، بلکه به تغییر نگرش اجتماعی نسبت به طلاق و کاهش انگ منفی کمک می‌کند.