علیرغم اظهارات مقامات دولتی، تالاب میانکاله در آستانه نابودی است

تالاب میانکاله یکی از مهم‌ترین ذخیره‌گاه‌های شمال ایران و بهشت پرندگان مهاجر، با بحران‌های متعددی دست‌وپنجه نرم می‌کند. این تالاب که در شرق استان مازندران، در ۴۵ کیلومتری بهشهر، با وسعتی حدود ۴۸ هزار هکتار، زیستگاه گونه‌های نادری از پرندگان و حیوانات است. اما امروز، این منطقه ارزشمند به دلیل خشکسالی، آلودگی، شکار غیرقانونی و پروژه‌های صنعتی در آستانه نابودی قرار گرفته است.

بە دلیل احداث پروژەهای پتروشیمی، فنس کشی و تغییرات اقلیمی، اما اکنون این تالاب با کاهش مساحت خود روبرو شدە است. تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهند که تنها ۵۱.۳ درصد از سطح آبی تالاب میانکاله باقی مانده است و بخش‌های وسیعی از آن به نمک‌زار تبدیل شده‌اند.

این کاهش چشمگیر سطح آب کە از سال ۱۳۹۸ آغاز شدە است. تاکنون تأثیرات مخربی بر حیات وحش منطقه داشته است. طبق گزارش های منتشر شدە، در همان سال، بیش از ۵۰ هزار پرنده مهاجر به دلیل مسمومیت ناشی از سم بوتولیسم جان خود را از دست دادند. این فاجعه زیست‌محیطی زنگ خطری برای آینده تالاب بود که تاکنون نیز ادامه دارد.

تهدیدات انسانی: پروژه پتروشیمی

یکی از جدی‌ترین تهدیدهای اخیر برای تالاب میانکاله، طرح احداث پتروشیمی در نزدیکی این تالاب است. با وجود اعتراض‌های گسترده کارشناسان محیط زیست و نبود مجوز قانونی، فعالیت‌هایی مانند فنس کشی برای این پروژه همچنان ادامه دارد.

مخالفان این طرح بر این باورند که توسعه پتروشیمی نه تنها باعث نابودی زیست‌بوم منطقه می‌شود، بلکه اشتغال پایداری نیز ایجاد نخواهد کرد. در مقابل، برخی مدافعان اقتصادی این پروژه معتقدند که اجرای آن می‌تواند به رشد اقتصادی منطقه کمک کند، ادعایی کە با توجه به آسیب‌های اکولوژیکی آن، قابل تأمل است.

مقام‌های سازمان حفاظت محیط زیست ایران پیش‌تر از توقف اجرای پروژه پتروشیمی میانکاله خبر داده بودند. در این میان حتی خبرگزاری دولتی ایرنا در زمان ریاست جمهوری ابراهیم رئیسی از بسته شدن پرونده پتروشیمی میانکاله به عنوان "یکی از دستاوردهای مهم دولت سیزدهم در راستای حفظ محیط‌ زیست" خبر داده بود.

اما به‌رغم اعلام توقف و ممنوعیت پروژه ساخت پتروشیمی در تالاب میانکاله، برخی گزارش‌ها از تداوم "فعالیت غیرقانونی" در محل قبلی این پروژه حکایت دارد.

زینب رحیمی، خبرنگار محیط زیست، روز چهارشنبە ٢٠ فروردین (٩ آوریل) در شبکه اجتماعی ایکس، از ادامه "فعالیت غیرقانونی در محل قبلی پتروشیمی میانکاله" خبر داد و با استناد به "گزارش مردم محلی" نوشت که «بیش از ۳۰ تریلی بار به محل منتقل شده و به نظر می‌رسد قصد دارند اینجا سوله بسازند.»

این خبرنگار حوزه محیط زیست یک روز بعد هم با انتشار فیلمی از فنس‌کشی "غیرقانونی" در آن منطقە توسط پتروشیمی میانکالە، نوشت: "شرکت پتروشیمی میانکالە ٩٠ هکتار فنس غیرقانونی در مرتع ملی کشیدە، درختان اکالیپتوس را بە طور غیرقانونی کاشتە و حالا دارد مصالح و تجهیزات اینجا خالی می‌کند. همە اینها غیرقانونی است، اما کسی جلودارش نیست.

خشکسالی و تغییرات اقلیمی

خشکسالی یکی دیگر از عوامل اصلی تهدیدکننده تالاب میانکاله است. کاهش بارندگی‌ها و بهره‌برداری بی‌رویه از منابع آبی باعث شده تا بخش‌هایی از تالاب کاملاً خشک شوند. حفر چاه‌های مجاز و غیرمجاز در حوضه آبریز تالاب نیز مزید بر علت شده است. این روند نه تنها اکوسیستم منطقه را تحت تأثیر قرار داده، بلکه خطر تبدیل شدن بخش‌هایی از تالاب به کانون ریزگرد را افزایش داده است.

سوءمدیریت و شکار غیرقانونی

علاوه بر عوامل طبیعی و صنعتی، سوءمدیریت و شکار غیرقانونی نیز میانکاله را به مرز نابودی کشانده‌اند. گزارش‌ها نشان می‌دهند که زمین‌خواری و تبدیل اراضی تالابی به زمین کشاورزی نیز در سال‌های اخیر شدت یافته است. این اقدامات غیرقانونی با وجود قوانین حفاظتی موجود، همچنان ادامه دارند و نشان‌دهنده ضعف نظارت و مدیریت مسئولان مربوطه هستند.

اهمیت زیست‌محیطی میانکاله

تالاب میانکاله نه تنها زیستگاه بیش از ۲۸ گونه پرنده مهاجر مانند فلامینگوها و پلیکان‌هاست، بلکه نقش مهمی در تنظیم اکوسیستم منطقه ایفا می‌کند. این تالاب عضو کنوانسیون بین‌المللی رامسر بوده و یکی از ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره یونسکو محسوب می‌شود. اما اگر روند تخریب ادامه یابد، ممکن است میانکاله نیز مانند برخی دیگر از تالاب‌های کشور وارد فهرست مونترو شود؛ فهرستی که شامل تالاب‌های آسیب‌دیده جهان است.

تالاب میانکاله یک گنجینه طبیعی بی‌نظیر برای ایران و جهان است که اکنون در معرض خطر جدی قرار دارد. اگرچه وعده‌هایی برای حفاظت از آن داده شده، اما اقدامات عملی کافی صورت نگرفته است. نجات این زیست‌بوم ارزشمند نیازمند همکاری همه‌جانبه دولت، سازمان‌های محیط زیستی و مردم محلی است تا بتوان آینده‌ای پایدار برای آن رقم زد.