قاچاق چوب در کردستان: جنگل‌هایی در محاصره شبکه‌های خاموش سپاه پاسداران انقلاب اسلامی

گزارش: سامان میرزایی

گزارش‌های رسمی از انهدام کوره‌های زغال‌گیری غیرمجاز در مریوان، بیشتر نمایشی از «برخورد سطحی» است تا پاسخی واقعی به تاراج جنگل‌ها. روایت‌های میدانی از تردد آزادانه کامیون‌های حامل چوب نشان می‌دهد که قاچاق در ابعادی سازمان‌یافته و با پوشش نهادی رخ می‌دهد؛ امری که در فضای شدیداً امنیتی مناطق هورامان بدون هماهنگی قدرت‌های حاکم ناممکن است.

در حالی‌که اخبار رسمی از انهدام چندین کوره زغال‌گیری غیرمجاز در مریوان و امحای چند تن زغال در رسانه‌ها بازتاب یافته است، در سوی دیگر ماجرا، روایت‌های میدانی از حجم گسترده قاچاق چوب حکایت دارند که نه‌تنها با آمارهای رسمی همخوانی ندارد، بلکه نشانه‌هایی از وجود یک شبکه سازمان‌یافته در پسِ تاراج جنگل‌ها را نمایان می‌سازد.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری کردستان اعلام کرده است که در دو شبانه‌روز اخیر، ۲۵ کوره زغال‌گیری غیرمجاز در مریوان شناسایی و منهدم شده‌اند.

اما در همین روزها، منابع محلی از تردد آزادانه ده‌ها کامیون حامل چوب جنگلی در جاده‌های کردستان خبر داده‌اند که نه با واکنش نهادهای نظارتی مواجه می‌شوند، نه ایست و بازرسی‌ها مانع‌شان می‌شوند و نه هیچ نهاد قضایی مانع از تردد آنها می شود.

در این بارە، یکی از شهروندان ساکن در حاشیه جنگل‌های شاهو، در گفت‌وگوی غیررسمی به آرنا نیوز گفت:

آخر هفته‌ی گذشته ٣ کامیون پر از چوب از کنار روستا عبور کردند و رفتند سمت کرمانشاه. نه نیرویی بازرسی‌شان کرد، نه کسی جلوی‌شان را گرفت. اما وقتی یک وانت هیزم محلی گیر می‌افتد، چطور این‌ها راحت می‌گذرند؟

در جاده‌های اصلی کردستان نیز روایت‌های مشابهی شنیده می‌شود. از جمله در مسیر سنندج به قروه، اهالی از عبور مکرر کامیون‌های حامل چوب خبر می‌دهند.

منابع بە آرنا نیوز گفتەاند کە در کمتر از یک هفته، بیش از ٢٠ کامیون با بار چوب در این مسیر تردد داشته‌اند. این سطح از انتقال چوب، بدون مجوز رسمی یا رصد میدانی، تنها می‌تواند حاصل ساختاری پنهان و دارای پشتوانه امنیتی یا نفوذی در ساختار اجرایی باشد.

آیا قاچاق جنگل‌ها ممکن است مستقل از نیروهای حاکم باشد؟

در مناطق جنگلی کردستان، به‌ویژه در مریوان و هورامان، فضای شدیداً امنیتی حاکم است. مناطق هورامانات، شاهو، ژاوه رود و حتی بخشی از نواحی جنگلی سروآباد، تحت کنترل سخت‌گیرانه نظامی قرار دارند؛ چرا که تصور یا احتمال فعالیت نیروهای مسلح حزب حیات آزاد کردستان (پژاک) در این مناطق وجود دارد.

در چنین شرایطی، عبور و مرور بدون هماهنگی یا آگاهی نهادهای امنیتی، عملاً ناممکن است. یک عضو باسابقه‌ی یکی از انجمن‌های محیط زیستی کردستان در این‌باره به آرنانیوز می‌گوید:

این قاچاق نه تنها بدون چشم‌پوشی، بلکه بدون وجود یک شبکه‌ی تسهیل‌گر امنیتی یا اقتصادی ممکن نیست. در جنگل‌هایی که مردم بومی حتی برای آوردن هیزم هم مورد بازخواست قرار می‌گیرند، جغونە امکان دارد کە ۸ یا ۱۰ کامیون چوب از دل منطقه رد شود و به مقصد برسد؟

به گفته‌ی او، فعالان محیط‌زیست در این سال‌ها بارها تلاش کرده‌اند تخلفات را گزارش دهند، اما پاسخ اغلب سکوت، تهدید، یا برچسب‌های امنیتی بوده است.

برخورد گزینشی؛ نمایش انهدام، انکار ریشه‌ها

در مقابل، نهادهای رسمی بیشتر بر انهدام کوره‌های زغال‌گیری، یا بازداشت افراد محلی تأکید می‌کنند. در آخرین مورد، ۳ پرونده قضایی برای تخریب جنگل‌ها در مریوان تشکیل شده است. اما از نگاه فعالان میدانی، این برخوردها در سطح باقی مانده‌اند و هرگز به حلقه‌های اصلی، یعنی آن‌هایی که بار کامیون را با ضمانت عبور می‌دهند، نرسیده‌اند.

یک فعال مدنی دیگر به آرنا نیوز می‌گوید:

ما اعتراض که می‌کنیم، ما را بازداشت می‌کنند، نه آن‌ها را که درخت می‌برند. این‌جا جنگل نه به‌خاطر فقر مردم، بلکه به‌خاطر سهم‌خواهی قدرت‌ها دارد نابود می‌شود.

از مریوان تا کامیاران، از سروآباد تا شاهو، فعالان محیط‌زیست نه‌تنها از دولت حمایت نمی‌گیرند، بلکه در خطر امنیتی شدن نیز قرار دارند.

بازداشت‌های متعددی از سوی نهادهای امنیتی، به‌ویژه اطلاعات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، در این مناطق ثبت شده است که ظاهراً یکی از انگیزهای آن ممانعت از فعالیت فعالین محیط زیست کردستان است.

در چنین شرایطی، مقابله واقعی با قاچاق چوب باید از لایه‌های پنهان قدرت آغاز شود.تا زمانی که ساختارهای امنیتی و نظامی سهمی در این جریان داشته باشند، چه با چشم‌پوشی، چه با مباشرت، چه با سکوت،  حتی اگر چند کوره‌ نیز منهدم شود، باز جنگلها بە سوی نابودی خواهند رفت.