اجلاس پکن: شی، پوتین، کیم و صحنه‌ای برای نظم نوین جهانی؟
- Arena Website
- Sep 7
- 3 min read
شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین، در کنار ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، و کیم جونگ‌اون، رهبر کره شمالی، روز چهارشنبە سوم سپتامبر در رژه‌ای بزرگ در میدان تیان‌آن‌من پکن حضور یافت. این مراسم که به مناسبت هشتادمین سالگرد پایان جنگ جهانی دوم برگزار شد، علاوه بر بزرگداشت تاریخی، نمادی از اتحاد میان سه رهبر به شمار رفت؛ اتحادی که از سوی بسیاری به‌عنوان ائتلافی ضدغربی توصیف می‌شود.
بە گزارش گاردین، آتش‌بازی، حضور هزاران سرباز و رژه از مقابل «دروازه صلح آسمانی»، این پرسش را مطرح کرد که آیا این نشانه آغاز یک «نظم نوین جهانی» است یا تنها نمایش سیاسی‌ای گذرا در بحبوحه تنش‌های بین‌المللی است.
رژه نظامی چین قدرت ارتش این کشور را به نمایش گذاشت. بیش از ۱۰ هزار سرباز در حالی رژه رفتند که تجهیزات پیشرفته شامل موشک‌های هسته‌ای، پهپادهای زیرآبی، تسلیحات مافوق صوت، هواپیماهای جنگ الکترونیک و نمونه‌ای از یک جنگنده پهپاد مخفی به نمایش درآمد.
تحلیلگران می‌گویند این نمایش یادآور توان سه‌گانه هسته‌ای چین یعنی قابلیت حمله اتمی از زمین، دریا و هوا بود. قابلیتی که تنها ایالات متحده و روسیه در اختیار دارند.
جنیفر پارکر، کارشناس هسته‌ای در استرالیا گفت: «همه می‌دانستیم چین سه‌گانه هسته‌ای دارد، اما این نمایش آن را ملموس‌تر کرد و چین را از سایر کشورهای هسته‌ای متمایز ساخت.»
زمان برگزاری این رژه برای شی جین‌پینگ اهمیت ویژه‌ای داشت. او در حالی پیام غرور ملی را برجسته کرد که اقتصاد چین با رشد کند و تنش‌های تجاری با آمریکا روبه‌روست.
این مراسم همچنین روایت حزب کمونیست درباره نقش خود در شکست ژاپن در سال ۱۹۴۵ را تقویت کرد. شی با پوشیدن لباس به سبک مائو، دوران بنیان‌گذار جمهوری خلق چین را یادآوری کرد و نمادی از تداوم قدرت سیاسی ارائه داد.
ساری آرهاو هاورن، کارشناس چین، گفت: «این رویداد گذشته انقلابی حزب را گرامی می‌دارد و فاصله‌گیری از غرب را نشان می‌دهد.»
حضور پوتین و کیم بُعد تازه‌ای به این مراسم داد. این نخستین بار پس از جنگ سرد بود که سه رهبر به این شکل علنی گرد هم می‌آمدند.
پوتین در سخنانی از اعزام حدود ۱۵ هزار سرباز کره شمالی برای کمک به روسیه در جنگ اوکراین تشکر کرد؛ اقدامی که با محکومیت گسترده روبه‌رو شده است. او از «حمایت بی‌وقفه» پیونگ‌یانگ قدردانی کرد و شی نیز کره شمالی را «همسایه خوب، دوست خوب و رفیق خوب» خواند.
در غرب، این نزدیکی به‌عنوان نشانه‌ای از شکل‌گیری یک «محور آشوب» دیده می‌شود. در واقع ائتلافی متشکل از چین، روسیه، ایران و کره شمالی برای به چالش کشیدن نظم جهانی لیبرال تصور می‌شود.
همچنین تصاویر رژه پکن با نشست موازی در پاریس مقایسه شد؛ جایی که رهبران بریتانیا و فرانسه بدون حضور دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، درباره آینده اوکراین رایزنی کردند.
تحلیلگران می‌گویند سیاست «اول آمریکا»ی ترامپ، با اعمال تعرفه‌ها و فشار بر متحدان و دشمنان، ناخواسته به نزدیکی این قدرت‌ها کمک کرده است. الکساندر گابوئف، تحلیلگر، گفت:
در غرب احساس می‌شود نظم جهانی جدیدی در حال شکل‌گیری است، اما ریشه اصلی این وضعیت اختلالی است که ترامپ در اتحاد غربی ایجاد کرده است.
با این حال، کارشناسان معتقدند پشت این نمایش تجملاتی، همبستگی واقعی وجود ندارد. یو جیه، پژوهشگر در چتم هاوس، گفت: «این نوع رویدادها بیشتر تئاتر سیاسی هستند تا تلاش برای ساختن پل‌های واقعی.»
به گفته او و برخی از تحلیلگران، چین اگرچه از شراکت «بدون محدودیت» با روسیه سخن می‌گوید، اما در عمل محتاط است تا روابط خود با اروپا را تخریب نکند یا واکنش ناتو را تحریک نکند.
یک پژوهشگر چینی نیز به روزنامه گاردین گفت: «چین وانمود می‌کند رابطه محکمی با روسیه دارد، اما در عمل تردید دارد و مدام به پشت سر خود نگاه می‌کند.»
آلسیا باخولسکا از شورای روابط خارجی اروپا تأکید کرد که چین هنوز نمی‌تواند جایگزین آمریکا در ارائه کالاهای عمومی جهانی شود.
او افزود: «چین ، در مقابل آمریکا تحت رهبری ترامپ، تلاش می‌کند تا از وضعیت کنونی استفاده کند و خود را شریکی مسئول و قابل اعتماد نشان دهد.»
پیامدهای این مراسم فراتر از پکن است. تعهد کره شمالی به اعزام نیرو به روسیه می‌تواند جنگ اوکراین را تشدید کند و در عین حال به تبادل فناوری موشکی و مهمات بین مسکو و پیونگ‌یانگ منجر شود. برای چین نیز، رژه فرصتی برای تقویت روحیه داخلی در بحبوحه بحران مسکن و نرخ بالای بیکاریِ حدود ۱۵ درصدی جوانان بود.
در عرصه جهانی، سازمان همکاری شانگهای به‌عنوان وزنه‌ای در برابر ناتو معرفی شد. با این حال، همان‌طور که تحلیلگران اشاره کرده‌اند، این محور یکپارچه نیست؛ حضور هند در SCO در حالی که با آمریکا، ژاپن و استرالیا در قالب QUAD همکاری دارد، نمونه‌ای از پیچیدگی این روابط است.
وقتی رهبران میدان تیان‌آن‌من را ترک کردند، پیام آنها روشن بود و آن این‌که، جهانی چندقطبی در حال شکل‌گیری است. این‌که چنین روندی به ایجاد نظمی پایدار منجر شود یا صرفاً یک نمایش سیاسی باشد، هنوز روشن نیست. اما کارشناسان می‌گویند شکاف‌های غرب فرصتی نادر برای شی، پوتین و کیم ایجاد کرده است؛ فرصتی که آنان قصد دارند از آن بهره ببرند.
