بحران آب در فلات مرکزی ایران: اصفهان تنها ۴۵ روز تا جیره‌بندی آب شرب فاصله دارد

نصراللە لشنی

در حالی که طرح‌های انتقال آب از مناطق بختیاری به اصفهان با اعتراض‌های گسترده‌ای روبه‌رو شده است، رئیس شورای اسلامی شهر اصفهان هشدار داده است که در صورت تداوم کاهش ذخایر سد زاینده‌رود، تأمین آب شرب بیش از پنج میلیون نفر در فلات مرکزی ایران ممکن است ظرف ۴۵ روز آینده با بحران مواجه شود.

محمد نورصالحی، رئیس شورای شهر اصفهان، در گفت‌وگو با خبرگزاری کار ایران (ایلنا) گفت: اصفهان با تهدیدی جدی در حوزه آب شرب روبه‌روست. این تهدید نه‌تنها شهر اصفهان بلکه بخش بزرگی از فلات مرکزی کشور را درگیر کرده است.

به گفته نورصالحی، ورودی آب به سد زاینده‌رود در حال حاضر حدود شش مترمکعب بر ثانیه است، در حالی که خروجی آن به ۳۰ مترمکعب بر ثانیه می‌رسد.

او توضیح داد برای رساندن دست‌کم ۱۲ مترمکعب در ثانیه به تصفیه‌خانه آب شرب اصفهان باید حدود ۳۰ مترمکعب در ثانیه از سد رهاسازی شود، اما بین ۱۵ تا ۱۸ مترمکعب از این حجم در مسیر به‌صورت مجاز یا غیرمجاز برداشت می‌شود. نورصالحی افزود:

اکنون دیگر بحث بحران کشاورزی یا صنعت نیست، بلکه آب شرب مردم در معرض خطر است.

برآوردها نشان می‌دهد بیش از پنج میلیون نفر در استان‌های اصفهان، یزد، چهارمحال و بختیاری و قم از آب زاینده‌رود برای شرب، صنعت و کشاورزی استفاده می‌کنند.

خشکی زاینده‌رود در سال‌های اخیر منجر به خشکیدن کامل تالاب بین‌المللی گاوخونی شده است. کارشناسان محیط‌زیست این پدیدە را نشانه‌ای از فروپاشی اکولوژیکی در مرکز ایران می‌دانند.

نورصالحی با اشاره به طومار تاریخی شیخ بهایی گفت: «بر اساس این سند رسمی، حتی خود رودخانه و تالاب گاوخونی نیز دارای حق‌آبه مشخص هستند. این به آن معناست که محیط‌زیست هم باید در اولویت تخصیص منابع آبی قرار گیرد.

زیرساخت‌های در خطر

به دنبال افت سطح آب‌های زیرزمینی، پدیده فرونشست زمین در دشت اصفهان شدت گرفته است. مقام‌های محلی می‌گویند حدود ۱۲ میلیارد مترمکعب از منابع آبی زیرزمینی منطقه از دست رفته است.

در برخی نقاط شمال اصفهان نرخ فرونشست از حد استاندارد فراتر رفته و چند مدرسه به‌دلیل نگرانی‌های ایمنی تخلیه شده‌اند.

نورصالحی هشدار داده است که در صورت تداوم وضعیت فعلی، آثار تاریخی اصفهان که برخی از آن‌ها قدمتی چندصدساله دارند نیز در معرض تهدید قرار خواهند گرفت.

در حالی‌که مقام‌های اصفهان خواستار تسریع در اجرای طرح‌های انتقال آب هستند، در استان چهارمحال‌ و بختیاری موجی از اعتراض‌ها نسبت به انتقال آب سرچشمه‌ها به اصفهان به راه افتاده است.

کشاورزان و فعالان محیط‌زیست بختیاری این طرح‌ها را تهدیدی برای حیات رودخانه‌های محلی و منابع طبیعی می‌دانند و از دولت خواسته‌اند برداشت‌های بین‌حوضه‌ای را متوقف کند.

در سال‌های اخیر تجمع‌های اعتراضی متعددی در شهرکرد و لردگان برگزار شده است. معترضان این پروژه‌ها را «بی‌عدالتی آبی» خوانده‌اند.

زاینده‌رود، بزرگ‌ترین رودخانه فلات مرکزی ایران، طی دو دهه گذشته بیشتر ایام سال خشک بوده است. در آبان ۱۴۰۰ هزاران نفر از کشاورزان و شهروندان اصفهان در بستر خشک رود تجمع کردند و دولت وقت وعده احیای زاینده‌رود را داد.

به گزارش وزارت نیرو، ورودی سد زاینده‌رود در سال آبی گذشته حدود ۴۵ درصد کمتر از میانگین بلندمدت بوده است.

ایران در دهه اخیر با یکی از شدیدترین دوره‌های خشکسالی قرن اخیر روبه‌رو بوده و بر اساس داده‌های سازمان ملل، بیش از ۹۰ درصد مساحت کشور در معرض تنش آبی قرار دارد.

با ادامه روند کنونی و نبود بارش مؤثر، کارشناسان داخلی هشدار داده‌اند که احتمال جیره‌بندی آب شرب در شهر اصفهان تا اواخر آبان بسیار بالاست.

به گفته مقام‌های محلی، اگر طرح‌های انتقال آب و مدیریت برداشت‌ها تسریع نشود، بحران کنونی می‌تواند به قطع موقت آب در مناطق شهری و تنش‌های اجتماعی گسترده‌تر منجر شود.