جهان زیر آوار پلاستیک؛ روز محیط زیست در سایه نگرانی‌های آلودگی پلاستیکی
- Arena Website
- Jun 5
- 2 min read
روز جهانی محیط زیست ۲۰۲۵ با محوریت مقابله با آلودگی پلاستیکی برگزار می شود؛ بحرانی که سلامت انسان، تنوع زیستی و آینده زمین را تهدید می‌کند. در ایران نیز رشد مصرف پلاستیک و تشدید خشکسالی‌ها نگرانی‌های زیست‌محیطی را افزایش داده است.
امروز، ۱۵ خرداد ۱۴۰۴ (۵ ژوئن ۲۰۲۵)، جهان پنجاه‌ویکمین سالگرد روز جهانی محیط زیست را با شعار «پایان دادن به آلودگی پلاستیکی» گرامی می‌دارد. این رویداد با رهبری برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد (UNEP) و میزبانی کره جنوبی، بر ضرورت اقدام جهانی برای مقابله با بحران فزاینده زباله‌های پلاستیکی تمرکز دارد.
آلودگی پلاستیکی به یکی از چالش‌های اصلی زیست‌محیطی قرن حاضر تبدیل شده است. طبق گزارش UNEP، در سال ۲۰۲۵، مصرف جهانی پلاستیک به ۵۱۶ میلیون تن خواهد رسید، در حالی‌که تنها ۹٪ از آن بازیافت می‌شود.
بیش از ۱۳ میلیون تن از این زباله‌ها سالانه وارد خاک و منابع آبی می‌شوند و اثرات مخربی بر سلامت انسان و محیط زیست می‌گذارند. میکروپلاستیک‌ها – ذرات ریز حاصل از تخریب پلاستیک‌ها – اکنون در بدن انسان، از جمله در خون، ریه‌ها، مغز و حتی شیر مادر شناسایی شده‌اند.
مطالعات تازه هشدار می‌دهند که این ذرات ریز می‌توانند باعث التهاب، اختلالات هورمونی، آسیب به دستگاه گوارش و بروز بیماری‌های عصبی شوند. در میان کودکان، قرار گرفتن در معرض میکروپلاستیک‌ها احتمال ابتلا به بیماری‌های خودایمنی و رشد نامتوازن اندام‌ها را افزایش می‌دهد.
در اقیانوس‌ها، وضعیت بحرانی‌تر است. آلودگی پلاستیکی به‌سرعت به اکوسیستم‌های دریایی سرایت کرده و هزاران گونه جانوری را در معرض خطر قرار داده است. لاک‌پشت‌ها، نهنگ‌ها، پرندگان دریایی و ماهی‌ها اغلب زباله‌های پلاستیکی را با غذا اشتباه می‌گیرند و پس از بلع آن‌ها دچار انسداد دستگاه گوارش، گرسنگی مفرط و در نهایت مرگ می‌شوند.
غواصان و پژوهشگران دریایی می‌گویند که به‌جای مناظر بکر زیرآبی، اکنون با انبوهی از کیسه‌ها، بطری‌ها و تورهای رهاشده مواجه می‌شوند.
از طرفی دیگر تغییرات اقلیمی به‌طور فزاینده‌ای بر محیط زیست تأثیر می‌گذارد. در سال ۲۰۲۴، موج گرمای دریایی بی‌سابقه‌ای منطقه‌ای به وسعت پنج برابر استرالیا را در جنوب شرق آسیا و اقیانوس آرام فراگرفت و منجر به ذوب سریع یخچال‌ها، سیلاب‌های شدید و افزایش سطح دریا شد. بسیاری از کارشناسان تأکید دارند که آلودگی پلاستیکی و تغییرات اقلیمی دو بحران به‌هم‌پیوسته‌اند که یکدیگر را تشدید می‌کنند.
در ایران، تغییرات اقلیمی با سرعتی دو برابر میانگین جهانی در حال وقوع است. کاهش بارندگی تا ۲۰٪، افزایش تبخیر و خشک شدن منابع آبی سطحی مانند دریاچه ارومیه و بختگان، بحران آب را تشدید کرده است.
این وضعیت منجر به تنش‌های اجتماعی و درگیری‌های بین‌استانی، به‌ویژه در مناطق مرکزی کشور شده است.
در همین حال، تولید و مصرف پلاستیک در ایران نیز با رشد نگران‌کننده‌ای همراه بوده و ظرفیت بازیافت، بسیار محدود است. به‌ویژه در کلان‌شهرهایی مانند تهران، انباشت زباله‌های پلاستیکی در طبیعت، رودخانه‌ها و مناطق کوهستانی به بحران خاموشی تبدیل شده است که سلامت عمومی را تهدید می‌کند.
مهار یا کند کردن این روند، مستلزم اراده‌ای قوی و تحولاتی اساسی در سیاست‌گذاری‌ها به‌ویژه در حوزه سیاست‌های اقتصادی است.
این تغییرات باید شامل بازنگری در الگوهای مبتنی بر ترویج مصرف‌گرایی برای افزایش تولید و سود، سرمایه‌گذاری گسترده در انرژی‌های پاک، و تعهد دولت‌ها ـ به‌ویژه قدرت‌های بزرگ جهانی ـ به توقف انتشار گازهای گلخانه‌ای باشد.
