خامنه‌ای در انتظار اسب سفید پوتین؛ مرور سناریوهای حضور مسکو در پرونده هسته‌ای ایران
- Arena Website
- Jun 6
- 3 min read
پنجشنبه ۱۵ خرداد (۵ ژوئن ۲۰۲۵)، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، در تماس تلفنی با دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، از آمادگی مسکو برای ایفای نقش میانجی در پرونده هسته‌ای ایران خبر داد. بە نظر می رسد این خواست روسیە، در کشاکش تنش‌های خونین و مداوم با اوکراین، حاکی از تلاش دوبارە پوتین برای استفادە از کارت ایران در تعامل با غرب باشد.
در این رابطە، سخنگوی کرملین نیز تصریح کرد که در صورت لزوم، پوتین شخصاً وارد عمل خواهد شد. این اعلام تمایل برای میانجی‌گری یک روز پس از آن بیان شد که علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، روز چهارشنبه ۱۴ خرداد، پیشنهاد آمریکا برای توقف غنی‌سازی و انتقال ذخایر اورانیوم به خارج را به‌طور قاطع رد و بر تداوم سیاست خوداتکایی و ادامه غنی‌سازی در داخل تأکید کرد.
این رویدادها و مواضع اخیر، زمینه‌ساز ارزیابی‌های گوناگونی درباره اهداف مسکو شده است؛ ارزیابی‌هایی که می‌توان – با تسامح – آن‌ها را در سه سناریوی کلی دسته‌بندی کرد.
سناریوی اول: پوتین؛ بازی با کارت تهران در زمین اوکراین
در این تحلیل، نقش‌آفرینی روسیه در پرونده هسته‌ای ایران، بخشی از راهبرد بزرگ‌تر مسکو در مدیریت بحران اوکراین دیده می‌شود.
روسیه در تلاش است تا از موقعیت میانجی‌گری میان تهران و واشنگتن، به‌عنوان ابزاری برای چانه‌زنی با غرب استفاده کند و در مذاکرات با آمریکا و اروپا دست بالا را به دست آورد.
مسکو با تبدیل شدن به بازیگری کلیدی در موضوع هسته‌ای ایران، می‌تواند امتیازاتی را در سایر پرونده‌های مهم – از جمله مناقشه اوکراین – مطالبه کند و با تحت فشار قرار دادن طرف‌های غربی، نفوذ خود را در تعاملات دیپلماتیک افزایش دهد.
سناریوی دوم: پوتین؛ خاورمیانه هنوز به من نیاز دارد
برخی تحلیل‌ها بر این باورند که ایفای نقش فعال در مذاکرات هسته‌ای، بخشی از راهبرد کلان روسیه برای تثبیت موقعیت خود در خاورمیانه و تعمیق روابط با ایران است.
توافق بلندمدت همکاری‌های دوجانبه و سرمایه‌گذاری‌های روسیه در زیرساخت‌های حیاتی ایران – از بخش انرژی گرفته تا حمل‌ونقل و شبکه‌های پرداخت – بستر این رویکرد را فراهم کرده‌اند.
در این سناریو، مسکو با ایفای نقش میانجی، در تلاش است روابط اقتصادی و امنیتی خود با تهران را در برابر فشارهای غربی مستحکم کند و جایگاه خود را به‌عنوان بازیگر غیرقابل‌چشم‌پوشی در تحولات منطقه‌ای تثبیت کند.
سناریوی سوم: تهران در سودای فرصت، مسکو در اندیشه ابزار
از سوی دیگر، این پرسش مطرح است که آیا نقش‌آفرینی روسیه در مذاکرات هسته‌ای می‌تواند به‌عنوان فرصتی برای تهران تلقی شود یا در عمل صرفاً ابزاری در خدمت منافع کرملین خواهد بود؟
برخی بر این باورند که نزدیک شدن بیشتر به مسکو، فرصتی برای ایران را فراهم می آورد تا فشارهای غرب را کاهش دادە و درهای تازه‌ای برای گشایش‌های اقتصادی بازنماید.
اما در مقابل، تجربه‌های گذشته – به‌ویژه پیشنهاد روسیه برای انتقال غنی‌سازی به خاک خود که تهران بارها آن را رد کرده – این تردید را تقویت می‌کند که مسکو در لحظات حساس، اولویت را به منافع خود خواهد داد.
در چنین شرایطی، امکان دارد روسیه از کارت ایران نه برای تسهیل واقعی مذاکرات، بلکه برای پیشبرد اهداف منطقه‌ای و جهانی خود بهره گیرد.
چالش‌های پیش‌رو؛ فروپاشی از رگ گردن نزدیکتر است
علی خامنه‌ای همچنان بر ادامه غنی‌سازی در داخل کشور پافشاری می‌کند و هرگونه توقف یا انتقال تاسیسات غنی سازی را به خارج به‌شدت رد کرده است. با این حال، بعضی اخبار غیررسمی از محافل دیپلماتیک می‌گویند که ایران شاید به تعلیق موقت غنی‌سازی – در برابر لغو بخشی از تحریم‌ها – رضایت بدهد.
البته همین پیشنهاد هم فقط در صورتی قابل حصول است که اصل غنی‌سازی در داخل کشور باقی بماند.تحلیلگران بسیاری هشدار داده‌اند که اگر تهران تضمین محکمی ندهد، بعید است آمریکا و اروپا از این پیشنهادها استقبال کنند.
این مسیر یک‌طرفه که خامنه‌ای در پیش گرفته است سه سناریوی محتمل را می‌تواند در پی داشتە باشد:
حمله نظامی به تأسیسات حساس که می‌تواند زندگی مردم عادی را دشوارتر کند، فعال شدن مکانیزم ماشه و تشدید تحریم‌ها، و در نهایت، فروپاشی از درون به‌دست مردم یا از بیرون با حمله نظامی
روسیه تلاش می‌کند نقش خود در پرونده هسته‌ای ایران را به‌عنوان اهرمی در معادلات جهانی به‌کار گرفته و جایگاه منطقه‌ای خود را تقویت کند.
اما این نقش‌آفرینی به‌تنهایی تضمینی برای موفقیت مذاکرات یا رفع نگرانی‌های امنیتی غرب نیست. آینده این پرونده همچنان به‌شدت به تحولات منطقه‌ای و جهانی – از تهدیدات اسرائیل گرفته تا جنگ اوکراین – وابسته است و این، مسیر را پیچیده و پرابهام نگه می‌دارد.
